Περίληψη. Σημειώσεις – Περίληψη.

 Από τις σημειώσεις μου για το μάθημα της έκθεσης-έκφρασης.

Ο μαθητής ο οποίος    έχει μελετήσει την  ενότητα  «Σημειώσεις-Περίληψη» θα πρέπει :Να

1) Να έχει κατανοήσει ότι η περίληψη είναι ένα δικό του κείμενο που δεν προδίδει όμως το πνεύμα του συγγραφέα.

2)Να έχει αντιληφθεί ότι η περίληψη είναι μία αφαιρετική διαδικασία και συνεπώς πρέπει να εντοπίζει το καίριο με τις σημαντικές λεπτομερειεςτους πλαγιοτίτλους των παραγράφων, τις λέξεις-κλειδιά.

3)Να έχει εντοπίσει τα βασικά στοιχεία που πρέπει να προσέχει στη σύνταξη  της περίληψης.

4)Να έχει ασκηθεί σε ένα λόγο σαφή και νοηματικά πυκνό,οξύνοντας ταυτόχρονα και την κριτική του ικανότητα.

Περιεχόμενο-μεθοδολογία.

Περίληψη και έκταση.

Αν η περίληψη που πρόκειται να γράψει είναι εκτενής τότε βασίζεται στη θεματική περίοδο και στις σημαντικές λεπτομέρειες κάθε παραγράφου του κειμένου, από το οποίο θα προέλθει η περίληψη(όπως και στις σημειώσεις από μία παράγραφο).

Αν η περίληψη είναι συνοπτική τότε βασίζεται στα θεματικά κέντρα των παραγράφων ή των ευρυτέρων νοηματικών ενοτήτων του κειμένου.

Προετοιμάζω την περίληψη.

1) Κατανοώ το κείμενο.

Α) το διαβάζω μία φορά με τους εξής σκοπούς:

Να βρώ το θέμα  του κειμένου

Να αντιληφθώ ποια είναι  η στάση ή η άποψη του συγγραφέα για το θέμα.

Β) το διαβάζω δεύτερη φορά με τους εξής σκοπούς:

Να επιβεβαιώσω αυτά που κατάλαβα με την πρώτη ανάγνωση.

Να μελετήσω την λογική οργάνωση του κειμένου.

2) Εξετάζω τη λογική οργάνωση του κειμένου:

Α) εξετάζω την παράγραφο:Ανιχνεύω τη βασική δομή κάθε παραγράφου θεματική περίοδος, λεπτομέρειες, περίοδος κατακλείδα) και γράφω στο πρόχειρο τον πλαγιότιτλο.

Β)Διακρίνω το ουσιώδες από το επουσιώδες: Σημειώνω στο πρόχειρο τις κυριότερες ιδέες κάθε παραγράφου προσέχοντας το ρόλο που έχουν  μέσα στο κείμενο (υποστηρικτέα θέση, απορριπτέα θέση, επεξήγηση).

Γ) Σημειώνω το είδος των συνδέσμων:  Οι σύνδεσμοι με πληροφορούν για την εσωτερική σύνδεση του κειμένου και τον τρόπο εξέλιξης της επιχειρηματολογίας. Επισημαίνω τις προθέσεις που δηλώνουν πρόθεση, αντίθεση, συνέπεια, παραχώρηση, αιτία,προϋπόθεση, χρονικότητα (χθές, σήμερα, αύριο) συγχρονία ( κατά τά άλλα, εξίσου).

3) Καταστρώνω το πλάνο της περίληψης:

Ιεραρχώ με σαφήνεια τις βασικές ιδέες που σημείωσα από το κείμενο προσπαθώντας να ακολουθήσω πιστά τη δομή και την πορεία σκέψης του συγγρσφέα.

Γράφω την Περίληψη:

1)Bασικές οδηγίες:

Α)Διαμορφώνω κατάλληλα χρησιμοποιώντας τις σωστές τεχνικές πύκνωσης τους πλαγιοτίτλους των παραγράφων και των νοηματικών ενοτήτων.Καθώς και τις ουσιώδεις ιδέες προκειμένου  να δημιουργήσω ένα συντακτικό ορθό και περιεκτικό  κείμενο.

Β) Μεταφέρω σε  πλάγιο λόγο τις βασικές ιδέες και απόψεις του συγγραφέα.

Γ)Τηρώ τη χρονική σειρά : αυτό που αναφέρεται στο παρελθόν ή στο μέλλον από το συγγραφέα πρέπει να τηρείται και στην περίληψη.

Δ) Χρησιμοποιώ προσωπική έκφραση δεν πρέπει να αντιγράφω αυτούσια κομμάτια του κειμένου (αν είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν ,μπαίνουν σε εισαγωγικά). Βέβαια μερικές λέξεις ή φράσεις του συγγραφέα δεν επιδέχονται ισοδύναμες ή συνώνυμες οπότε τις διατηρώ ως έχουν.

Ε) Δεν χρησιμοποιώ τα παραδείγματα και τις αναλογίες.

Στ) Δεν σχολιάζω και δεν κρίνω το περιεχόμενο του κειμένου έστω και αν διαφωνώ με αυτό.

Ζ) Τηρώ το όριο των λέξεων περιορίζομαι στο όριο που μου τίθεται από την εκφώνηση με μία απόκλιση 10-30 λέξεων.

2) Τεχνικές πύκνωσης του αρχικού κειμένου.

Α) Απαλοιφή πληροφοριών: π.χ ένα λιμάνι με καθημερινη μεγάλη επιβατική κίνηση και φασαρία→ένα λιμάνι.

Β)Γενίκευση: Αντικαθιστώ ειδικές με γενικότερες λέξεις ή φράσεις  π.χ.χαρτιά, στυλό ή γόμες,ξίστρες ή χάρακες →γραφική ύλη.

Γ)Αντιπροσώπευσημιάς σειράς προτάσεων από την ενέργεια που τις επιγράφει: π.χ. άνοιξα τον υπολογιστή, συνδέθηκα με το διαδίκτυο, βρήκα την ηλεκτρονική διεύθυνση,πληκτρολόγησα και καταχώρισα την επιστολή →έστειλα ηλεκτρονικό μήνυμα.

Δ) Αναγωγή σε υπερκείμενη έννοια: (επινόηση θεματικής πρότασης) π.χ. ο Έλληνας δεν αισθάνθηκε ποτέ ότι το κράτος είναι δική του υπόθεση όχι επειδή έχει τάσεις αναρχισμού αλλά επειδή οι κυβερνήσεις οι οποίες του επιβλήθηκαν κατά καιρούς ήταν αποτέλεσμα ξένων επεμβάσεων με αυταρχική συμπεριφορά→ο Έλληνας αποξενώθηκε από το κράτος επειδή ήταν ξενόφερτο και αυταρχικό.

Ε) Αντικατάσταση απαρίθμησης με περιεκτικό  όριο: π.χ.οιεφημερίδες,ητηλεόραση,τοραδιόφωνο,το διαδίκτυο: → τα Μ.Μ.Ε.

Στ) Κατάργηση συμπληρωματικών προτάσεων: π.χ.είναι φανερό  ότι  πρέπει να περιμένουμε πώς η εξέλιξη της Ευρώπης θα αλλάξει τις νοοτροπίες: η εξέλιξη της Ευρώπης θα αλλάξει τις νοοτροπίες.

Ζ) Αντικατάσταση ονοματικής φράσης με προθετικό σύνολο ή με μετοχή ή  με επίθετο: π.χ.

Με το απλό πάτημα ενός πλήκτρου →με το πλήκτρο.

Ο  πάπυρος είχε στοιχεία αυθεντικότητας →ο πάπυρος ήταν αυθεντικός.

3) Πίνακας ρημάτων παρουσίασης του αρχικού κειμένου:

Αφήγηση:  Αφηγείται, εκθέτει, αναπαριστά,παρακολουθεί, διηγείται, εξιστορεί κ.λ.π.

Περιγραφή: περιγράφει,παρουσιάζει,εξετάζει, εντοπίζει,ξεχωρίζει, διακρίνει,κοιτάζει,κ.λ.π.

Επιχειρηματολογία: εκθέτει, συμβουλεύει,εξετάζει, σχολιάζει,έχει τη γνώμη, έχει την εντύπωση,έχει την πεποίθηση, έχει την άποψη, παρουσιάζει, καταθέτει,γνωστοποιεί, διατυπώνει, συνιστά,προτείνει, πιστεύει, θεωρεί, επιδοκιμάζει,αποδοκιμάζει, απορρίπτει,αμφισβητεί, αντιτίθεται, μέμφεται,κρίνει,εκτιμά, εξηγεί,υποστηρίζει, κ.λ.π.

Ελέγχω και αξιολογώ την περίληψη.

1)Τι πρέπει να ελέγξω μετά τη γραφή της περίληψης:

Α) Ως προς τη  μορφή:

→έχω ορθογραφικά, συντακτικά καια γραμματικά σφάλματα;

→χρησιμοποιώ τα σωστά σημεία στίξης;

→διατυπώνω με σαφήνεια και ακρίβεια τα ουσιώδη σημεία του αρχικού κειμένου;

Β) Ως προς τη δομή:

→Υπάρχουν ασύνδετα σημεία που δημιουργούν πρόβλημα στην  κατανόηση;

→ακολουθείται ο τρόπος οργάνωσης και η σειρά παρουσίασης των ιδεών του αρχικού κειμένου;

→οι συνδετικές λέξεις απεικονίζουν τις λογικές σχέσεις των πληροφοριών του αρχικού κειμένου;

Γ) Ως προς το περιεχόμενο:

→χρησιμοποίησα τις βασικές πληροφορίες του αρχικού κειμένου και όχι κάποιες ασήμαντες;

→διατύπωσα με δικά μου λόγια τις βασικές ιδέες;

→διαγράφεται με σαφήνεια το θέμα του κειμένου και η θέση του συγγραφέα;

→έχω αποφύγει προσωπικά σχόλια και αξιολογικά σχόλια/κρίσεις;

→έχω τηρήσει το όριο των λέξεων;

Οι παράμετροι  της αξιολόγησης στην περίληψη:

Περιεχόμενο:8/25:Πρέπει να είναι σύμφωνο με το αρχικό κείμενο χωρίς σχόλια των αρχικών απόψεων και να περιέχονται τα ουσιώδη σημεία.

Οργάνωση: 5/25: Πρέπει να παρουσιάζονται με τη λογική ακολουθία του αρχικού κειμένου τα λογικά επιχειρήματα του συγγραφέα.

Γλώσσα: 5/25: Πρέπει να χρησιμοποιούμε τις κατάλληλες λέξεις και τις συνδετικές λέξεις ώστε να αποφεύγουμε την αντιγραφή συγκεκριμένων αποσπασμάτων του αρχικού κειμένου.Αποφυγήγραμματοσυντακτικών λαθών.

Αποτελεσματικότητα: 7/25: Δεν μιμούμαστε το ύφος του αρχικού κειμένου δεν χάνουμε τον κεντρικό νοηματικό άξονα του αρχικού κειμένου, η περίληψή μας μπορεί να σταθεί ως αυτόνομο κείμενο.

Τα τρία βήματα προετοιμασίας μιάς σωστής περίληψης:

1)Διαβάζω με προσοχή το κείμενο για να βρώ το θέμα του και να αντιληφθώ ποια είναι η στάση ή η άποψη του συγγραφέα για το θέμα. Ανιχνεύω τη βασική δομή της κάθε παραγράφου και γράφω στο πρόχειρο τον πλαγιότιτλο.

2)Διακρίνω το ουσιώδες από το επουδιώδες και σημειώνω στο πρόχειρο τις σημαντικότερες ιδέες κάθε παραγράφου καθώς και το είδος των συνδέσμων.Οι σύνδεσμοι με πληροφορούν για την εσωτερική σύνδεση του κειμένου και τον τρόπο εξέλιξης της επιχειρηματολογίας.

3)Καταστρώνω το διάγραμμα της περίληψης ακολουθώντας πιστά τη δομή και την πορεία της σκέψης του συγγραφέα.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.