Eρμηνευτικές ερωτήσεις Αρχαίων Ελληνικών Γ΄Λυκείου(κατεύθυνσης).

Πλάτωνος ,Πρωταγόρας.

Ερμηνευτικές παρατηρήσεις:

Ένας υποστηρικτής της θεωρίας της προόδου  που μπορεί πραγματικά να αξιώσει για τον εαυτό του τον τίτλο του φιλοσόφου είναι ο Πρωταγόρας ,ο πρώτος και ο μεγαλύτερος από τους σογιστές.Στον κατάλογο των έργων  του υπάρχει ένας τίτλος που θα μπορούσε να μεταφρασθεί «για την αρχική κατάσταση των ανθρώπων»και θα υποθέσουμε εδώ ότι όταν ο Πλάτων βάζει στο στόμα του Πρωταγόρου  ένα λόγο επάνω σε αυτό το θέμα επαναλαμβάνει απλά τις απόψεις του.Ο Πρωταγόρας έχει ισχυρισθεί  ότι διδάσκει την πολιτική αρετή  και ο Σωκράτης έχει εκφράσει τις αμφιβολίες του εάν αυτή μπορεί να διδαχθεί.

Στην εποχή του Λόγου φυσικά ο Σωκράτης πιστεύει ότι η αρετή,η πολιτική εν γένει αρετή μπορεί αναμφίβολα να διδαχθεί.Διότι μέσα από τους επαγωγικούς  του και οριστικούς του λόγους ο Αθηναίος φιλόσοφος ερμήνευσε προς τους ανθρώπους το Αγαθό-το αντικείμενο τελικά της πολιτικής αρετής.Απλά ο Σωκράτης θεωρεί προβληματικό τον  υποκειμενισμό των σοφιστών.Θεωρεί προβληματικό ότι για τους σοφιστές η αρετή είναι διδακτή μέσα από ένα υποκειμενικό πρίσμα το οποίο τελικά καθιστά την αρετή κάτι το σχετικό και υποκειμενικό.Ο  Σωκράτης φυσικά  και δέχεται το διδακτό της αρετής αλλά κατά αντικειμενικό  και απόλυτο τρόπο.

Οι αντιρρήσεις του Σωκράτους στον Πρωταγόρα είναι συγκεκριμένοι: 1)σε θέματα που τα διδάσκει κανείς ή τα μαθαίνει όπως λ.χ. η αρχιτεκτονική  και η ναυπηγική οι Αθηναίοι δέχονται τη συμβουλή μόνο των ειδικών ,αλλά για θέματα γενικά της πολιτικής επιτρέπουν στον κάθε ένα να δίνει και να παίρνει συμβουλές προφανώς γιατί δεν  τη θεωρούν τεχνική γνώση που απαιτεί προεκπαίδευση.2) οι καλοί και οι σοφοί πολιτικοί αποδεικνύονται ανίκανοι να μεταδώσουν τις πολιτικές αρετές τους σε άλλους ακόμα και στους ίδιους τους γιούς τους.Φυσικά εδώ τίθενται τα θεμέλια της διά βίου μάθησης ,όπως και τα θεμέλια της φιλοσοφικής ηθικής.Ο άνθρωπος συνεχώς κυνηγά την αρετή ,και συνεχώς προσπαθεί στην πράξη να αποδείξει ότι έμαθε και  πράττει όλα όσα ο νούς συμβουλεύει.Η απολυτότητα του Σωκράτους ξεπερνά τον σοφιστικό υποκειμενισμό.Οι γιοί των πολιτικών θα διδαχθούν την πολιτική αρετή όχι εν στιγμή αλλά σε συνέχεια και με συνέπεια ήθους(λόγων και πράξεων,θεωρίας και βιώματος).

Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι τίθενται τα καλλίτερα και πιο στέρεα θεμέλια του χριστιανισμού ο οποίος μόλις κάποιες εκατονταετίες αργότερα θα διακηρύξει την πίστη του στην σωτηρία των ανθρώπων-η αρετή εκ του θεού είναι διδακτή-φθάνει όμως ο άνθρωπος απολύτως να δοθεί στο θεό-σωκρατικός αντικειμενισμός –με ηθική συνέπεια  ζωής –σωκρατική ηθική συνέπεια.

Μέσα από τους μύθους ο Πρωταγόρας ξεκαθαρίζει κάποια πράγματα-θα πρέπει εδώ να σηματοδοτήσουμε διαφορετικά τους μύθους ως αφηρημένα και ελεύθερα σύνολα ιδεών.Ο μύθος του Προμηθέα σηματοδοτεί την εμφυτότητα της τεχνικής γνώσης στον άνθρωπο-μιάς και οι τεχνικές γνώσεις μεταβιβάσθηκαν στους  πρώτους ανθρώπους.Αναμφίβολα είναι έμφυτη η ικανότητα ο άνθρωπος μέσα από την κίνηση να αναπτύσσει τέχνες και δεξιότητες επιβίωσης.Ο μύθος όμως του Διός καταδεικνύει το γεγονός ότι η πολιτική αρετή δεν είναι έμφυτη αλλά προϊόν εκπαίδευσης και αγωγής.Ούτε ο Δίας είναι ικανός να επιτύχει την καθολικότητα της πολιτικής αρετής και αυτό το ξεπερνά με τις ποινές.Βέβαια ο Πρωταγόρας εάν δεχόταν το έμφυτο της πολιτικής αρετής θα καθιστούσε περιττή τη διδασκαλία μιάς και όλοι θα είχαν την αλήθεια μέσα  τους.Ούτως ή άλλως και ο Σωκράτης στον Μένωνα καταδεικνύει το γεγονός ότι εάν η αρετή ήταν έμφυτη τότε οι χαριτωμένοι άνθρωποι θα κλειδώνονταν προς θαυμασμό στην Ακρόπολη.Όχι η πολιτική αρετή δεν είναι έμφυτη αλλά πρόϊόν γνώσης και ηθικού κόπου.Εδώ η σοφιστική στιγμή νικάται από τη σωκρατική συνέχεια.Ο άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει την πολιτική αρετή μέσα από ένα διά βίου και συνεπή αγώνα γνώσης και ήθους.Βέβαια και ο Πρωταγόρας αλλά και ο Σωκράτης συμφωνούν ότι η προδιάθεση της ανθρώπινης φύσης προς την αρετή ,την πολιτική αρετή θα πρέπει να θεωρείται ως δεδομένη.Η διδασκαλία χρειάζεται τόσο τη φύση όσο και την εξάσκηση.

Βασίλειος Μακρυπούλιας,φιλόλογος.