Φύλλο εργασίας στο μάθημα των Νεοελληνικών κειμένων β΄γυμνασίου με βάση τα νέα προγράμματα σπουδών.

 

Κείμενο: όταν πρωτοκατέβηκα στη Σμύρνη.

Σκοπός του μαθήματος: η πνευματική προσέγγιση των μαθητών της λειτουργίας της ωρίμανσης, η οποία συνδυάζεται με αλλαγή οικογενειακού περιβάλλοντος αλλά και αλλαγή τόπου κατοικίας. Επίσης η αισθητική προσέγγιση ότι καλό είναι αυτό το οποίο βοηθεί τον Άνθρωπο στο να αποκτά όσα θέλει και πρέπει στη ζωή του και όχι απλά αυτά που τον εντυπωσιάζουν. Η παιδεία είναι καλή επειδή προσφέρει τα μέσα προς σκέψη και βίωση.

Προσέγγιση πολιτιστική του μαθήματος: Οι μαθητές μπορούν να φαντασθούν τη ζωή σε ένα κοσμοπολίτικο μέρος όπως η Σμύρνη, επίσης μέσα από την αντίθεση του μικρού χωριού του πρωταγωνιστού και της κοσμοπολίτικης Σμύρνης μπορούν να κατανοήσουν την έννοια της μορφώσεως ως ενός ανοικτούς μεγέθους το οποίο υπερβαίνει το χώρο της οικογένειας και του σχολείου και ανοίγεται στον προσωπικό τρόπο που ο νέος γνωρίζει τον κόσμο. Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί στη σχέση του κειμένου με την πραγματική ζωή, ο Μανώλης πραγματικά είναι ένας πραγματικός νέος ο οποίος μέσα από την προσωπική του Οδύσσεια γνωρίζει τη Σμύρνη, τον κόσμο, τους ανθρώπους.

Βιωματική συμμετοχή του μαθητού στο εξεταζόμενο κείμενο: Οι μαθητές καλούνται να εισέλθουν στη θέση του Μανώλη. Καλούνται να φαντασθούν τον εαυτό τους σε μία μεγαλόπολη σε μία εφηβική ηλικία, ερευνώντας τις αντιδράσεις τους και τον τρόπο επιβίωσής τους.

Οικουμενικές αξίες, ταυτότητες: Η εξέλιξη του νέου, η μόρφωσή του, η συνεχής πρόοδός του, είναι αξίες οι οποίες θα πρέπει να βιωθούν από τους μαθητές. Ο μαθητής θα πρέπει να καταλάβει αυτό το οποίο γράφει ο Σολωμός: τα σπλάχνα μου και η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν, θα πρέπει πάντα να κινείται, να γνωρίζει, να μαθαίνει και να εξελίσσεται. Η ταυτότητα ενός Οδυσσέα είναι αυτή που ταιριάζει στον μαθητή: ο οποίος θα πρέπει να εξέλθει στην πραγματική ζωή, να αποκτήσει εμπειρίες και επάνω σε αυτές να κτίσει τη ζωή όπως αυτός επιλέγει με βάση τα δικά του λάθη και σωστά.

Το σχήμα όλο-μέρη-όλο: το κείμενο προχωρεί σε πραγματικό χρόνο από το όλον προς το μέρος και πάλι προς το όλον: από την Σμύρνη ως ολότητα το κείμενο ταξιδεύει προς το Μανώλη προκειμένου να μας εξιστορήσει πώς εκλαμβάνει τη ζωή του και τις εμπειρίες του. Όλο το κείμενο είναι μία πραγματική περιπέτεια, μία Οδύσσεια όπου ο Μανώλης γίνεται έξυπνος μέσα από τις δικές του εικόνες και παραστάσεις. Ας προσεχθεί ότι μόνος του ο έφηβος προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του και ας αναλυθεί ότι στην μικρασιατική κοινωνία όλοι είχαν φίλους και συγγενείς παντού (όπως εδώ τον κυρ-Μιχαλάκη) και ήταν σύνηθες αρκετά τα παιδιά γρήγορα να φεύγουν προς άλλα περιβάλλοντα.

Μετεπικοινωνιακή επίγνωση: Οι γραμματικοί τύποι φανερώνουν την εποχή, τη μικρασιατική εποχή, την παράδοση των μικρασιατών, τον ξεχωριστό τρόπο να βλέπουν τη ζωή τους ανθρώπους αλλά και τις επιρροές τους. Ο φραγκομαχαλάς φανερώνει την επίδραση της δύσης στην μικρασιατική κοινωνία, το κεκίκ-σουγιού φανερώνει τη συνύπαρξη με την τουρκική κοινωνία των Ελλήνων μικρασιατών. Η γραμματική φανερώνει ιδέες αξίες και γράφει ιστορία ήθους και χαρακτήρος.

Το επικοινωνιακό πλαίσιο του συγγραφέως: Η Διδώ Σωτηρίου πληροφορεί για την Ελληνική Μικρασία, αποτυπώνει την Ελληνική ηθογραφία της Μικράς Ασίας, τις επιρροές και τον κόσμο, πληροφορεί για το κατεστημένο της μικρασιατικής κοινωνίας, γράφει ιστορία με πρωταγωνιστές, πείθει μέσω πληροφοριών, συναισθημάτων, ιδεών και γεγονότων των πρωταγωνιστών για το ότι η Σμύρνη ήταν κοσμοπολιτισμός, σύνθεση λαών και ιδεών, ευκαιρία για μία καλύτερη σε όλα τα επίπεδα ζωή.

Ακρόαση προσχεδιασμένων πληροφοριών: οι πληροφορίες έχουν το σχήμα μίας βιωματικής πυραμίδος η οποία κτίζει σταδιακά το χαρακτήρα του Μανώλη, το χαρακτήρα της κοσμοπολίτικης Σμύρνης, το προφίλ των ανθρώπων, δίδει άπειρες ιστορικές πληροφορίες, μπορούμε να καταλάβουμε το γιατί και το πώς πραγματικά μιάς ολόκληρης εποχής: αποδίδει το οικογενειακό «δίκαιο» τις δυσκολίες των νέων, είναι μία ιστορία με πρόσωπα που δημιουργούν γεγονότα.

Ικανοποίηση προσωπικών προβληματισμών των μαθητών: οι μαθητές έρχονται στη θέση του Μανώλη και προσομοιάζουν με αυτόν, όχι κατ΄ανάγκη στην εποχή τους και στην πόλη τους. Φαντάζονται πώς θα αντιδρούσαν και γιατί, πώς θα ένοιωθαν και γιατί, συζητούν για το οικογενειακό τους περιβάλλον (έστω μόνοι τους) προβληματίζονται για το γεγονός ότι οι έφηβοι μόνοι τους πλέον θα πρέπει να κάνουν πράγματα αφύπνισης και ωρίμανσης.

Επίσης συζητούν μεταξύ τους για τον κοινό προβληματισμό τι θα κάνουν όταν φύγουν προς ένα άλλο μέρος μόνοι τους. Επίσης μπορεί να γίνει θεατρική αναπαράσταση όπου μαθητές θα υποδύονται όλους τους ήρωες του κειμένου.

Εννοιλογική αφαίρεση: Οι μαθητές προσπαθούν αναλογικά να συζητήσουν τα προβλήματα των εφήβων τότε και τα προβλήματα των εφήβων τώρα. Κατανοούν ότι οι τομείς που επηρεάζουν τους εφήβους είναι ο τόπος, η οικογένεια, οι παραδόσεις και η θρησκεία, ανακαλύπτουν την έννοια του Άλλου ( ο οποίος ως φίλος θα τους βοηθήσει στη μεγαλόπολη) επίσης κατανοούν το εντυπωσιακό στοιχείο στη ζωή του εφήβου (από πόσα πράγματα εκθαμβώνεται ο  Μανώλης.