Περί της θυσίας του αλεκτρύονος από τους μαθητάς του Σωκράτους.

 

Ας ασχοληθούμε και με τον αλεκτρύονα, αφού κατ΄αρχάς υπενθυμίσουμε την όλη ιστορία. Ολίγον πρίν ο Σωκράτης να πίει το κώνειο και να ταξιδέψει στην ερίβωλον Φθίαν, ο Σωκράτης απευθύνεται στον Κρίτωνα ζητώντας του να προσφέρει ως θυσία στο ιατρό Ασκληπιό έναν κόκκορα λέγοντάς του: «τω Ασκληπιώ οφείλομεν αλεκτρύονα, αλλά απόδοτε και μη αμελήσητε» (118a7-8, Φαίδων). Η κίνηση αυτή του Σωκράτη η οποία – ας σημειώσουμε- είναι πολυσυζητημένη- ερμηνεύεται διττώς, και βέβαια πολύ ενδιαφέρει την όλη μας εδώ έρευνα: κατ΄αρχάς ο Σωκράτης με αυτά τα λεγόμενά του, με την απαίτησή του να θυσιασθεί ένας αλεκτρύονας στο Θεό Ιατρό Ασκληπιό, αποδίδει την πίστη στον δυαλισμό σώματος και ψυχής: προσπαθεί να είπει ότι όπως ο κόκκορας απελευθερώνεται από το σώμα του και διά της θυσίας του η δύναμις που τον κινεί απελευθερώνεται στο σύμπαν, παρόμοια και ο άνθρωπος όταν πεθαίνει χωρίζεται η ψυχή εκ του σώματος, και απελευθερωθείσα η ψυχή ταξιδεύει στους οντολογικούς δρόμους της: ουσιαστικά ο Σωκράτης προχωρεί σε μία θεατρικοποίηση του παναρχαίου εθίμου της θυσίας: όπως θα απελευθερωθεί το ένδον του αλεκτρύονος και θα συνεχίσει το αχανές ταξείδιόν του παρόμοια και ο Σωκράτης διά του κωνείου θα αφήσει το σώμα του και το οντολογικό ένδον μέρος του θα συνεχίσει το οντολογικό ταξείδι.

Παραδίδεται όμως και ακόμη μία εξήγηση: Ο αλεκτρύονας απαρτίζεται συμβολικά από δύο μέρη: το ορατό και το αόρατο: αφαιρώντας το ορατό τον απελευθερώνεις από όλα όσα απαρτίζουν το αόρατο μέρος του το οποίο απελευθερωμένο ταξιδεύει στο σύμπαν και στη συνέχειά του: παρόμοια και ο άνθρωπος: χάνοντας και θυσιάζοντας όλα όσα ψευδή έχει ο άνθρωπος στο νού του (δοξασίες, ψεύδη κ.α) απελευθερώνεται από όλα όσα πρέπει να θυσιάσει και ελεύθερος συνεχίζει το ταξείδι του. Η θυσία αυτή αποδίδει πλήρως την μαιευτική τέχνη του Σωκράτους ο οποίος διαρκώς θυσίασε τις δοξασίες, τις κοινωνικές επικαλύψεις, τα ψεύδη, προκειμένου ελεύθερο το πνεύμα του να προχωρήσει προς τους συμπαντικούς δρόμους του. Εξάλλου και οι θυσίες προς τους θεούς αυτή ακριβώς τη νοηματική είχον, να φανεί ότι απελευθερώνεται το αιώνιο μέρος του ζώου και χάνεται το φθαρτό.

Δεν είμαστε σίγουροι βέβαια ότι όλα αυτά αντιπροσωπεύουν μία συνεπή οντολογική λογική: παρατηρούμε ότι ανιχνεύεται η ίδια μεταμονοθεϊστική λογική και πίστη ότι το σώμα είναι η φυλακή της ψυχής κάτι που έχει υποστηριχθεί και από τον Πλάτωνα (Γοργίας 51 e). Ο Σωκράτης εδώ συμμετέχει σε μία κατιούσα οντολογική πορεία, επιλήσμονα της αγνής οντολογικής συνεχείας, σύμφωνα με την οποία το σώμα είναι φθαρτό και το πνεύμα άφθαρτο. Θεωρώντας βέβαια (όπως και στη δική του περίπτωση) ότι ζωή είναι η είσοδος του πνεύματος στο σώμα και θάνατος η έξοδος και ο διαχωρισμός αυτών των δύο: Η αντίφασις είναι δεδομένη: εάν θεωρήσουμε τα πάντα όν τότε πώς είναι δυνατόν ένα κομμάτι του όντος να είναι φθαρτό και ένα άλλο άφθαρτο; Είναι σαφές όμως ότι ο πλατωνικός δυαλισμός καλύπτει αντιφατικά βέβαια από την πλευρά του όντος και το χώρο και το σώμα: για αυτό και ο Πλάτωνας συζήτησε για τόπο και  χώρο θεωρώντας τον πρώτο διχοτομημένο και τον δεύτερο άπειρο. Τέλος πάντων όσα λέγει ο Σωκράτης δεν μπορούν να ισχύουν στο Όν διότι εκεί όλα είναι το ίδιο απλά διαφέρουν μέσα από την αναδιανομή και ανακατανομή της κοινής και συνεχούς συνέχειάς τους: όσα λέγει ο Σωκράτης ισχύουν για τον μικρόκοσμο όπου ζούμε, διότι συνεχώς το σώμα και το πνεύμα θα καταστή ένα σε κάποιο σημείο του όντος αποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχει ζωή και θάνατος αλλά μία δύναμις συνεχώς αναδιανεμητέα.