ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 1 Η ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ( Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Ο Σύγχρονος Άνθρωπος. Δοκίμια. Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα,Διασκευή )(με δικές μας απαντήσεις).

 

Ανάμεσα στ’ άλλα που έχουν χαθεί στη σύγχρονη εποχή είναι και η

συνομιλία. Χρειάζεται κάποια γαλήνη και μια ιδιαίτερη αγωγή νου και ψυχής

για να υπάρξει ο αληθινός διάλογος, η προσφορά και η αντιπροσφορά.

Ανήκουμε στους λαούς που έχουν μιλήσει πολύ, που και σήμερα ακόμη μιλούν

πολύ. Ο κλασικός ελληνικός κόσμος ανύψωσε την έμφυτη ροπή των λαών της

μεσογειακής μεσημβρίας∗ σε μια δύσκολη και θαυμαστή τέχνη. Θα μπορούσε

κανείς να υποστηρίξει πως πρώτος αυτός ανακάλυψε ή εφεύρε τη συνομιλία

και την επροίκισε με τόσο περιεχόμενο, με τέτοια περιωπή, ώστε τα πρότυπα

που μας άφησε απομένουν ανεπανάληπτα. Οι πλατωνικοί διάλογοι αποτελούν

πραγματική αποθέωση της συνομιλίας. Φυσικά, εδώ πρόκειται για μια

οργανωμένη και προσχεδιασμένη συνομιλία. Ο διάλογος ξεκινάει από την απλή

ανταπόκριση ανάμεσα σε δυο ή σε περισσότερους ανθρώπους, για να γίνει μια

μορφή τέχνης. ΄Εχει χάρη, κομψότητα, ευγένεια, είναι «παιγνιώδης» και

συνάμα βαθύς. Αισθάνεται κανείς ότι τον κινεί η μεγάλη χαρά της δημιουργίας.

Γίνεται αισθητική απόλαυση και ψυχική λύτρωση και πνευματική ανάταση.

O λόγος όμως, τώρα, δεν είναι γι’ αυτή την καλλιτεχνική μορφή του

διαλόγου, αλλά για την ικανότητα των ανθρώπων να συνομιλούν. Εκείνο που

έχει σήμερα χαθεί είναι η χαρά της συνομιλίας. Μπορεί να εξακολουθούμε να

συζητούμε, να

∗ Εννοεί τους λαούς του σημερινού Ευρωπαϊκού Νότου.

«κουβεντιάζουμε», αλλά έχουμε ξεμάθει να συνομιλούμε. Και δεν είναι μόνο

που λείπουν οι ευκαιρίες. Γιατί οι ευκαιρίες, όταν υπάρχουν, ξοδεύονται σε

ασυλλόγιστες φλυαρίες. Η συνομιλία είναι μια φυσική οργάνωση του λόγου˙

ξετυλίγεται με κάποιο ρυθμό, με κάποια προσοχή, χωρίς αυθάδεις διακοπές,

χωρίς αποκλίσεις.

Η σύγχρονη «συνομιλία» αποτελεί θρασύτατη κυριολεξία του όρου.

Μιλούν όλοι μαζί και χωρίς ο ένας να προσέχει τον άλλον, οι αποκρίσεις δεν

έχουν συνέπεια και ενότητα˙ ο καθένας ζητεί να επιβάλει τη γνώμη του με τη

δύναμη της φωνής του και όχι με την ισχύ των επιχειρημάτων του και τη

στερεότητα των απόψεών του. ΄Ετσι, η συνομιλία πολύ σύντομα καταλήγει

στην οχλαγωγία.

Το πνεύμα, αν δεν είναι μοναχικό και απάνθρωπο, και τούτο σπανιότατα

συμβαίνει, για να μπορέσει να ανθοφορήσει και να καρποφορήσει χρειάζεται

την περιρρέουσα ατμόσφαιρά του, την ενθάρρυνση και τη θαλπωρή. Μια

συνομιλία, ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν κάτι να πουν και που κατέχουν

τον τρόπο να το πουν, δεν είναι μόνο μια μεγάλη αισθητική χαρά, είναι και μια

πολύτιμη συγγυμνασία ψυχής και νου. Μέσα σε τέτοιες συγκεντρώσεις

συμβαίνει πολλές φορές ιδέες που θα έμεναν αγέννητες να βρουν μορφή,

εκφράσεις της τύχης να αποκτήσουν στερεότητα, ακόμη και έργα σπουδαία να

κυοφορηθούν.

Όπως η επιστολογραφία έτσι και η συνομιλία είναι μορφές του

παρελθόντος. Ο ασθματικός ρυθμός του σύγχρονου βίου και το προοδευτικόάδειασμα της ψυχής στενεύουν τα όρια της επικοινωνίας ανάμεσα στους

ανθρώπους. Και η συνομιλία είναι ένας θαυμάσιος τρόπος επικοινωνίας, όταν

διεξάγεται με άδολη διάθεση, χωρίς ματαιοδοξία και χωρίς καχυποψία, όταν

αφήνονται οι ψυχές να πλουτίσουν το λόγο με το πολυτιμότερό τους

περιεχόμενο.

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας περίληψη του κειμένου, χωρίς δικά σας σχόλια, σε 80 -

100 λέξεις.

Μονάδες 25

Β.1. Ο συγγραφέας υποστηρίζει: «Ανήκουμε στους λαούς που έχουν μιλήσει πολύ,

που και σήμερα ακόμη μιλούν πολύ».

Να σχολιάσετε τη θέση αυτή, σε μια παράγραφο 60 - 70 λέξεων.

Μονάδες 12

Β.2. α) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος του κειμένου («Η σύγχρονη“

συνομιλία” ... καταλήγει στην οχλαγωγία.»); (μονάδες 4)

β) Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της ίδιας παραγράφου του κειμένου.

(μονάδες 3)

Μονάδες 7

Β.3. α) Με βάση τις παρακάτω λέξεις να γράψετε δύο ομόρριζα για την καθεμιά:

(μονάδες 6)

αγωγή

ψυχής

μορφή

β) Με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις ή φράσεις να σχηματίσετε μια δική

σας πρόταση (οι λέξεις να παραμείνουν στο μέρος του λόγου στο οποίο

βρίσκονται μέσα στο κείμενο):

(μονάδες 4)

ανεπανάληπτα

αισθητική απόλαυση

σύγχρονου βίου

ματαιοδοξία

Μονάδες 10

Β.4. α) Να ξαναγράψετε το παρακάτω απόσπασμα, μετατρέποντας την ενεργητική σύνταξη σε

παθητική: «αυτός ανακάλυψε ή εφεύρε τη συνομιλία».

(μονάδες 3)

β) Στην τέταρτη παράγραφο («Το πνεύμα, αν δεν είναι μοναχικό ... έργα

σπουδαία να κυοφορηθούν.»), να βρείτε δύο ρήματα που

χρησιμοποιούνται μεταφορικά.

(μονάδες 3)

Μονάδες 6

Γ. Στο κείμενο που διαβάσατε, ο συγγραφέας διαπιστώνει ότι σήμερα απουσιάζει η συνομιλία

ως μορφή ουσιαστικής και απολαυστικής επικοινωνίας. Σε ένα άρθρο σας (300 λέξεις),

που το προορίζετε για την ηλεκτρονική σελίδα (ιστοσελίδα) ή την εφημερίδα του σχολείου σας,

να αναφέρετε: α) βασικές προϋποθέσεις διεξαγωγής ενός πολιτισμένου διαλόγου και β)

δραστηριότητες που θα μπορούσε να οργανώσει ένα σχολείο, προκειμένου να ενισχύσει την

ικανότητα διαλόγου των μελών της σχολικής κοινότητας.__

 

απαντήσεις:

A. To κείμενο αυτό παραθέτει τη διαχρονική σημασία της συνομιλίας συγκρίνοντάς την με τον τρόπο που σήμερα εκδηλώνεται. Κατ΄αρχάς υποστηρίζεται ότι η συνομιλία είναι αποτέλεσμα ηρεμίας και αγωγής, παρατίθενται μάλιστα παραδείγματα από την Ελληνική Γραμματεία. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η συνομιλία έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα και αφορά την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων η οποία σήμερα είναι δύσκολη. Σήμερα οι άνθρωποι περισσότερο μαλώνουν παρά ομιλούν αν και η πραγματική συνομιλία είναι εκγύμναση ψυχής και πνεύματος,άδολη και ελεύθερη συναναστροφή μεταξύ των ανθρώπων.

 

Β1. Είναι αλήθεια ότι οι Έλληνες είναι λαός ο οποίος μίλησε πνευματικά και αξιολογικά αφήνοντας πολύτιμη κληρονομιά τη φιλοσοφία και τις άλλες πνευματικές επιστήμες. Μέσα από την ιδιαίτερη εκγύμναση του πνεύματός τους οι Έλληνες έδωσαν το Λόγο, τα επιχειρήματα, την πειθώ, τη συγκροτημένη σκέψη η οποία στηρίζεται στην παρατήρηση και στην ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων. Μέσα από τον Ελληνικό Λόγο ο άνθρωπος ανέπτυξε εσκεμμένο τρόπο σκέψης και πράξης αναπτύσσοντας την επιστήμη και περαιτέρω τους τομείς της ζωής του.

Β2,α. Η τρίτη παράγραφος (η σύγχρονη συνομιλία…καταλήγει στην οχλαγωγία) αναπτύσσεται με τη μέθοδο των παραδειγμάτων. Μέσα από τα παραδείγματα αυτά ο συγγραφέας πείθει ότι η σημερινή συνομιλία είναι μία βίαιη διαδικασία χωρίς την ηρεμία και την αποδοτικότητα που χρειάζεται.

Β2,β: Η σύγχρονη «συνομιλία» αποτελεί θρασύτατη κυριολεξία του όρου (θεματική πρόταση).

Μιλούν όλοι μαζί…..των απόψεών του (Λεπτομέρειες).

Ετσι, η συνομιλία….καταλήγει στην οχλαγωγία (Κατακλείδα).

 

Β.3. α)

Αγωγή: καταγωγή, παραγωγή.

Ψυχής: ψυχολογία, ψυχικός.

Μορφή: άμορφος, όμορφος.

 

β)

ανεπανάληπτα: Ήταν πολύ ωραία στην εκδρομή, πέρασα ανεπανάληπτα και θα το θυμάμαι πάντα.

 

αισθητική απόλαυση:Ο σκοπός ενός έργου τέχνης είναι η αισθητική απόλαυση και η γεύση του καλού.

 

σύγχρονου βίου:Όλες οι πτυχές του συγχρόνου βίου είναι αγχωτικές και νευρικές.

 

Ματαιοδοξία: Διακατέχεται από ματαιοδοξία και επιδιώκει πράγματα που δεν μπορεί να πραγματοποιήσει.

 

Β4 α): Η συνομιλία εφευρέθηκε ή ανακαλύφθηκε από αυτόν.

 

Β)ανθοφορήσει και καρποφορήσει: μέσα από αυτά τα ρήματα προσπαθεί ο συγγραφέας να δηλώσει την ανάγκη το πνεύμα να εξελιχθεί και να προκαλέσει συγκεκριμένες πνευματικές και ηθικές αξίες και καρπούς στους ανθρώπους και στον κόσμο.

 

Γ) Ας …ομιλήσουμε λοιπόν!

Σε έναν κόσμο απομόνωσης και αποξένωσης η γόνιμη και αποτελεσματική συνομιλία μεταξύ των ανθρώπων είναι αδήριτη και απαραίτητη ανάγκη. Όχι όμως συνομιλία με όρους οχλαγωγίας αλλά διάλογος πολιτισμένος με κανόνες και συγκεκριμένο αποτέλεσμα για τον άνθρωπο και τον κόσμο. Το σχολείο ως φορέας της γνώσης μπορεί να συνεισφέρει στην οικοδόμηση όρων ενός γόνιμου και αποτελεσματικού διαλόγου (συνομιλίας).

Κατ΄αρχάς όσοι ξεκινούν ή επιθυμούν να ξεκινήσουν κάποια συνομιλία θα πρέπει να γνωρίζουν επαρκώς το θέμα για το οποίο θα διαλεχθούν. Γνωρίζοντας και έχοντας επιχειρήματα δεν πρόκειται να νοιώσουν άσχημα ή αδαείς ώστε να παρεκτραπούν και να ασχημονήσουν.Αντίθετα είναι περισσότερο πιθανόν να καταλάβουν γιατί σφάλλονται ή γιατί έχουν δίκαιο.

Επιπροσθέτως οι μελλοντικοί διαλεγόμενοι απαιτείται να έχουν κοινά ενδιαφέροντα και να συμφωνούν σε συγκεκριμένες οπτικές της ζωής: παραδείγματος χάριν δεν μπορούν να συνομιλήσουν άνθρωποι που αρνούνται τη δύναμη του λόγου και της πειθούς. Αντίθετα δύο άνθρωποι καλλιεργημένοι με κοινές αξίες και στάση ζωής όσο και να διαφωνούν είναι εφικτό να προχωρήσουν μέσω της συνομιλίας σε νέα συμπεράσματα και σε σημαντικές ανακαλύψεις και νέα ενδιαφέροντα.

Μέσα στο σχολικό περιβάλλον, στο ναό της γνώσης, αναμφίβολα μπορεί να αναπτυχθεί το ιδανικό πλαίσιο εξέλιξης και εκτύλιξης της συνομιλίας και του διαλόγου.

Ο δημιουργικός διάλογος ανάμεσα σε μαθητές και εκπαιδευτικούς με σκοπό όχι την άγονη αναμάσηση του βιβλίου αλλά την παραγωγή δημιουργικών σκέψεων και απόψεων, είναι ο καλύτερος τρόπος γένεσης και εξέλιξης της συνομιλίας εντός του σχολείου.

Επίσης η συμμετοχή των μαθητών σε κοινές δράσεις με τους εκπαιδευτικούς προϋποθέτει την ύπαρξη διαλόγου και κοινών αποφάσεων. Αυτή όμως η συνεργατικότητα εξελίσσει την επικοινωνιακή ικανότητα των σχολικών προσώπων με αποτέλεσμα την καλλιέργεια του σωστού κλίματος συνομιλίας. Ειδικά η συμμετοχή σε ηλεκτρονικά και ψηφιακά εκπαιδευτιά προγράμματα με άλλα σχολεία ανά τον κόσμο ανεβάζει σε υψηλό επίπεδο την ικανότητα των μαθητών και των εκπαιδευτικών για διάλογο και εποικοδομητική συνομιλία.

Εν τέλει η είσοδος στο σχολείο πνευματικών ανθρώπων οι οποίοι μέσα από δημιουργικές συζητήσεις θα εμπνεύσουν τους μαθητές και θα τους δείξουν τι θα πρέπει να ακολουθήσουν στη ζωή τους, θα συνεισφέρει αποφασιστικά στην καλλιέργεια και πρόοδο της  υγιούς ανάγκης για συνομιλία.

Κατακλείοντας θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι στην αγχώδη και αλλοτροιωμένη εποχή όπου ζούμε η ανάπτυξη καλλιέργεια και εξέλιξη της συνομιλίας θα αποτελέσει ένα σημαντικό λόγο κοινωνικής ανακούφισης και πλησιάσματος των ανθρώπων. Η συνομιλία μπορεί και να επαναφέρει στο προσκήνιο την ανάγκη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων αλλά και τον τρόπο ο κόσμος να στηριχθεί στην επικοινωνία και στην καθολικά συμμετοχική εξέλιξη.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.