Άγνωστες πτυχές της Μικρασιατικής καταστροφής.

 

Άγνωστες πτυχές της Μικρασιατικής καταστροφής.

Οι σχέσεις των Αμερικανών με τους τούρκους διατηρήθηκαν γενικώς σε καλό σημείο, ειδικά μέχρι το 1917. Γενικώς οι αμερικανοί περιορίσθηκαν στη  Μικρά Ασία στην ιδρυση φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, όπως νοσοκομείων και  εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Oι αμερικανοί προτεστάντες ιεραπόστολοι προσπάθησαν να μεταστρέψουν στο δόγμα τους όλες τις φυλές της  Μικράς Ασίας, γενικά της εγγύς ανατολής: κατάλαβαν όμως νωρίς ότι η προσπάθειά τους αυτή  όσον αφορά τους μουσουλμάνους ήταν επικίνδυνη: δεν τη συνέχισαν λοιπόν στους μουσουλμάνους: τη συνέχισαν όμως με ενθαρρυντικά αποτελέσματα στους Αρμενίους: σε αυτό το σημείο εάν σκεφθούμε ότι λόγω  της  Μικρασιατικής   καταστροφής  έπειτα διεμοιράσθηκαν  οι κάτοικοι με βάση τη θρησκευτική τους ταυτότητα, μπορούμε να καταλάβουμε σε τι κίνδυνο έθεσαν οι ιεραπόστολοι όσους έπειτα δήλωσαν χριστιανοί.

Σύμφωνα λοιπόν με έγκυρες πηγές η αμερική είχε ξοδέψει κατά τη διάρκεια και λίγο μετά του α΄παγκοσμίου πολέμου ένα ποσό της τάξης των 135.000.000 δολλαρίων για την περιοχή  της εγγύς Ανατολής.Ποσό αρκετά μεγάλο για την εποχή το οποίο δείχνει ότι οι αμερικανοί δεν έβλεπαν αδιάφορα την περιοχή ειδικά έπειτα από την ανάγκη που είχαν για πετρέλαιο ως υλικό κίνησης των  μηχανών τους και ως υλικό οικείας χρήσεως.

Υπήρξαν όμως και πολλές αμερικανικές επιχειρηματικές μονάδες οι οποίες επιχειρηματικά  δραστηριοποιήθηκαν έντονα στην περιοχή της Μικράς Ασίας. Ας αναφέρουμε την εταιρεία αμερικανικών  τσιγάρων camel  η οποία επεξεργαζόταν  τουρκικά καπνά, η εταιρεία Standard oil λόγω της αντικατάστασης του άνθρακα από το πετρέλαιο ως καύσιμης ύλης άρχισε έντονα να δραστηριοποιείται στην περιοχή με αρχική επένδυση  5.000.000 δολλαρίων. Μάλιστα ο ναύαρχος Tσέστερ είχε δημιουργήσει αμερικανικοτουρκικη  εταιρεία εκμετάλλευσης λιμενικών εγκαταστάσεων. Όλο αυτό φανερώνει ότι η τουρκία φαινόταν στην αμερική  ως μία ωραία πύλη προς τον πλούτο της ανατολής.

Το ότι οι οθωμανοί διέκοψαν τις διπλωματικές τους σχέσεις με τους αμερικανούς το 1917 δεν απετέλεσε αιτία πολέμου για τον αμερικανό πρόεδρο Γουΐλσον διότι ήξερε ότι με αυτόν τον τρόπο έσπρωχνε την τουρκία στις αγκάλες των δυτικών δυνάμεων ή και ακόμα αυτού του Λένιν.Ο Γουΐλσον στα 14 σημεία του δυστυχώς παρουσίασε μία ασάφεια η οποία απεδείχθη καταστροφική: ενώ συζήτησε ότι η τουρκία θα πρέπει να υπάρξει ως ανεξάρτητο Έθνος , σημείωσε ότι θα πρέπει και τα άλλα πληθυσμιακά τμήματα να προστατευθούν, μη σημειώνοντας όμως ποια ακριβώς είναι αυτά τα τμήματα. Η συνέχεια είναι γνωστή  με  αποκορύφωση τη Μικρασιατική καταστροφή.

Υπήρξε γενικώς ασάφεια με τις θέσεις των αμερικανών σχετικά με την ξεκάθαρη  πολιτική τους στην εγγύς ανατολή. Ο Ουέστερμαν (εκπρόσωπος του υπουργείου εξωτερικών) υπεστήριξε ότι έπειτα από «έρευνες» που έκανε , διαπίστωσε πλειονότητα Ελληνικού πληθυσμού μόνον στη Σμύρνη, συζήτησε ότι δεν  θέλουν οι ντόπιοι πληθυσμοί της εγγύς Ανατολής να απεξαρτηθούν τα εδάφη της Μικράς Ασίας από την τουρκία, ώστε στην απόφαση του 1919 το ανώτατο συμβούλιο των ΗΠΑ απεφάσισε ότι δεν θα πρέπει  η τουρκία να απολέσει τη Μικρά Ασία. Αυτό το δεδομένο είναι πολύ σοβαρό διότι ολίγο πρίν τη συνθηκη των Σεβρών η οποία έδιδε τη Μικρά Ασία στην Ελλάδα για 5 χρόνια ώστε μετά να διενεργηθεί δημοψήφισμα ,οι αμερικανοί άλλες αποφάσεις είχαν πάρει.

Σύμφωνα με τον Ελευθέριο Βενιζέλο τα αίτια της  αμερικανικής στάσεως ήταν κυρίως θρησκευτικά. Πράγματι μόνο να το σκεφθεί κανείς όλο αυτό θα νοιώσει μία τεράστια απορία. Ο Βενιζέλος πίστευε ότι η αμερικανική στάση οφειλόταν στο γεγονός ότι οι προτεστάντες ιθύνοντες εφοβούντο εξάπλωση της ορθοδοξίας εάν υπεστηρίζοντο οι Έλληνες και οι Αρμένιοι της περιοχής. Εάν σκεφθούμε σύγχρονες απόψεις θεολόγων ότι ο προτεσταντισμός της ανατολής έναντι της ορθοδοξίας είναι ο μοσουλμανισμός (και ο μουσουλμανισμός και ο προτεσταντισμός πιστεύουν σε ένα χαοτικό και ασαφή θεό)καταλαβαίνουμε ότι οι προτεστάντες έβλεπαν ως θρησκευτικούς τους  συγγενείς τους μουσουλμάνους με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Εκπρόσωπος των αμερικανικών συμφερόντων στην τουρκία, το  1919, ανέλαβε ο ναύαρχος Μπρίστολ. Ο Μπρίστολ σταθερά θεωρούσε ότι οι Έλληνες είναι πράκτορες των  Βρεττανών και για αυτό το λόγο σε έκθεσή  του αναφέρει ότι δεν θα ήθελε να αλλάξει κάτι στην περιοχή της Σμύρνης, μάλιστα για τα επεισόδια κατά την απόβση του Ελληνικού στρατού στη Σμύρνη  ο Μπρίστολ θεώρησε ομού υπευθύνους και τους  Έλληνες και τους τούρκους. Τη στιγμή λοιπόν κατά την  οποία ο κεμάλ ετοίμαζε την μεγάλη του αντεπίθεση κατά του Ελληνικού στοιχείου, ο Μπρίστολ διοργάνωνε συναντήσεις ανάμεσα σε αμερικανούς επιχειρηματίες και πολιτικούς  με εκπροσώπους του κεμαλικού  καθεστώτος προκειμένου να εδραιώσει την αμερικανική επικυριαρχία στην περιοχή. Καταλαβαίνουμε ότι τα αίτια της Μικρασιατικής καταστροφής είναι πολλά και ποικίλα σε μία εποχή όπου οι Έλληνες της Μικράς Ασίας έπεσαν θύματα της γενικής συμφεροντολογικής αλλαγής του κόσμου.

Βέβαια υπήρχε και η άλλη πλευρά. Οι Άντονυ και Κόμπτον, όπως και άλλοι αμερικανοί (δημοσιογράφοι και όχι μόνον στην περιοχή της Μικράς Ασίας) προσπαθούσαν να είπουν στη δύση αλήθειες για τις γενοκτονίες των Ποντίων, των Αρμενίων και των Ελλήνων από το κεμαλικό καθεστώς αλλά δύσκολα έφθαναν τα μηνύματά τους στην Πατρίδα τους. Ο Χόρτον (αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη) ο οποίος τόλμησε να γράψει όλες τις φρικαλεότητες  του κεμαλικού καθεστώτος τις οποίες είδε μετατέθηκε δυσμενώς στη Βουδαπέστη.Ο Χέισμπορν, αμερικανός υπεύθυνος για τη διάσωση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής ευτυχώς παράκουσε τις διαταγές του Μπρίστολ και  με τον Τζάνκινκς και άλλους έσωσε πολλούς πρόσφυγες από βέβαιο θάνατο.

Σε κάθε περίπτωση   οι Έλληνες της Μικράς Ασίας πλήρωσαν με τη ζωή της την ιστορική  στιγμή  της εξάπλωσης της δύσης στην ανατολή. Η Ιστορία είναι σκληρή, απάνθρωπη στα γεγονότα αλλά τουλάχιστον η γνώση  να αποδίδει δικαιοσύνη  για το τι πραγματικά συνέβη από πραγματικά ποιους και με ποιο σκοπό.