Το πρόβλημα της Ζωής σύμφωνα με τον Πλωτίνο.

 

Σύμφωνα με την άποψη του Πλωτίνου η εξωτερική ζωή έχει πολύ ολίγη σημασία εν σχέσει προς την εσωτερική ζωή. Αυτό σημαίνει ότι η πραγματική ζωή οικοδομείται επάνω στην εσωτερική συγκέντρωση και την εγρήγορση της έλλογης ψυχής, που δεν την αφήνουν να εκβάλει, να εκχυθεί στην αισθητικότητα, σημαίνει ακόμη ότι η ζωή του «εις εαυτόν συνηγμένου» πνεύματος είναι η ύψιστη πραγματικότης. Ο Πλωτίνος άλλωστε μετουσίωσε όπως και μερικοί από το περιβάλλον του, σε πράξη τη διδασκαλία του, και ενώθηκε με το Θείον  όπως βεβαιώνει ο Πορφύριος: « έτυχε δε τετράκις πού, ότε αυτώ συνήμην, του σκοπού αυτού ενεργεία αρρήτω» ( και κάπου τέσσαρες περίπου φορές επέτυχεν τον σκοπόν αυτόν μέσω μίας μη δυναμένης να περιγραφεί ενεργοποιήσεως, κατά το διάστημα που ήμουν κοντά του) (VI,[10[,8). Η απόλυτη αυτή συνέπεια και ενότητα μεταξύ λόγου και έργου, θεωρίας και πράξεως, είναι ένα πρόσθετο στοιχείο από τα πολλά εκείνα που κάνουν τη φιλοσοφία του συναρπαστική και πάντοτε επίκαιρη.

Η ζωή ιεραρχείται αυστηρά σύμφωνα με τις επικρατούσες αξίες: πρώτη μορφή ζωής είναι αναμφίβολα η σωματική και η φυσική.  Τη δεύτερη βαθμίδα καταλαμβάνει η ψυχική. Και στην τρίτη ανώτατη βαθμίδα ευρίσκεται η ζωή του πνεύματος, η ζωή της αιωνιότητας. Αδυναμία της ψυχής να ζήσει αυτή την κλιμακωτή πραγματικότητα, δηλαδή η αδυναμία της ψυχής να βιώσει την εσωτερική συγκέντρωση και εγρήγορση, αυτή η αδυναμία προδίδεται από κάθε πρακτική ενασχόληση και κάθε εξωτερική δραστηριότητα η οποία αποσυντονίζει τη συμπαντική προς το Έν πορεία του Ελλόγου Υποκειμένου. Κάθε εξωτερική δραστηριότητα ταυτίζεται και συγχρονίζεται με την πραγμάτωση της εμπειρικής ροπής της ψυχής.

Η πραγμάτωση βέβαια αυτής της ροπής, δηλαδή η κατεύθυνση της Ψυχής προς τά έξω είναι δρόμος και Νόστος δίχως τέρμα, δίχως επιστροφή, συνεχής και διηνεκής. Συνιστά μία αδιάκοπη παραγωγή νέων μορφών κατά την οποία η ψυχή δεν μπορεί να εύρει την πλήρωσίν της με αποτέλεσμα τον κάματον, την παραίτησιν την ταλαιπωρία. Είναι αυτή βέβαια η ζωή παρά τον Λόγον. Όόμως ο κάματος αυτός – ο οποίος απλώνεται σε ηθικό και πρακτικό και γνωστικό – και ο πόθος της ψυχής να επιστρέψει στην πρωταρχική της πηγή την επαναπροσδιορίζουν και την επαναγάγουν και πάλι προς τα είσω.  Η επιστροφή της ψυχής προς τον εαυτόν της είναι ταυτόσημη με την πραγμάτωση της εσωτερικής ροπής της πνευματικής και ουράνιας ψυχής η οποία και την οδηγεί σε υψηλά επίπεδα αυτοσυνειδησίας. Είναι η ζωή κατά τον Λόγον.

Η κατά τον Λόγον Ζωή δύναται να νοηθεί ως άρση και άρνηση της πολυμορφίας και πολυτροπίας και πολυσημίας του εξωτερικού κόσμου: Καταργείται η πολλαπλότητα και το πολυσχιδές του κόσμου και των  φαινομένων και όλα και ο Άνθρωπος επιστρέφουν στην απόλυτη ενότητα. Αυτή εξάλλου η ευκταία ενότητα επικρατεί και στην περιοχή του πνεύματος.  Αυτή όμως όλη η πορεία αποτελεί την πραγματική ουσία της οντολογικής ζωής η οποία εκκινεί από το Έν και θέλει ζοφερώς να επιστρέψει σε Αυτό. Κατά την επιστροφή προς το Έν η πνευματική και έλλογος ψυχή καθίσταται Νόηση και με αυτόν τον τρόπο ταυτίζεται με το  Είναι. Η ζωή είναι ένα δένδρο, ένας οργανισμός, ένα ενιαίο Όλον, συγκείμενον από ενδογενείς δυνάμεις  αλλά και πάμπολλες τάσεις και κατευθύνσεις οι οποίες όμως έλλογα θα πρέπει να ταξιθετηθούν ώστε η Νοητική ψυχή να καθορίσει το γεγονός του Νόστου.