Ε.Παπανούτσος: ο Άνθρωπος και το φόρεμα. Υλικό για έκφραση-έκθεση.

 

Το φόρεµα (ανθρώπινη επινόηση και φροντίδα) ως προστασία και στολισµός αποτελειώνει και επισφραγίζει το "πρόσωπό" µας, το συµπληρώνει και το παρουσιάζει. Το πώς ντύνουµε το σώµα µας (από την κεφαλή έως τα πόδια), µε τι υλικά και µε ποιο τρόπο, δεν είναι καθόλου ασήµαντο ή τυχαίο γεγονός για την υπόστασή µας, τη "δηµόσια" και την "ιδιωτική". Αποτελεί µέρος του εαυτού µας, την προβολή του προς τα έξω, και εκφράζει την προσωπική µας υφή: το πώς θέλουµε να µας βλέπουν οι άλλοι και τα δικά µας µάτια. Γδύνετε έναν άνθρωπο (στο ιατρείο, στο στρατόπεδο, στη φυλακή) και χάνει αµέσως την αυτοπεποίθηση, τη δύναµη, το γόητρό του. ΄Εχει την εντύπωση ότι του αφαιρέσατε και κρατάτε στα χέρια σας όχι απλώς το περίβληµα, αλλά ένα µεγάλο µέρος από την ουσία του. ΄Οτι τον ακρωτηριάσατε. Φαντάζεστε ότι µπορεί να επιβληθεί, να έχει συνείδηση του εαυτού του "πλήρη", να ασκήσει την εξουσία ή την αποστολή του ένας αξιωµατικός χωρίς στολή, ένας παπάς δίχως ράσο, ένας δικαστής ντυµένος όπως ο κατηγορούµενος; Στις αρχαίες κοινωνίες, στους λαούς τους πρωτόγονους όχι µόνο το επίσηµο φόρεµα (του φύλαρχου, του ιερέα, του µάντη κτλ.), αλλά και το καθηµερινό λογαριάζεται πολύ. Πιστεύεται ότι είναι µέρος του ανθρώπου που το φορεί, συνέχεια, απόληξή του. ότι µετέχει στην ουσία του, έχει εµποτισθεί απ' αυτήν, όπως οι τρίχες του σώµατος ή τα νύχια. Και γι' αυτό, εάν κατορθώσει κανείς να προµηθευτεί έστω και ένα κοµµατάκι από το ρούχο του εχθρού ή του αγαπηµένου του, µπορεί να τον κάνει (µε τη δύναµη της  µαγείας) υποχείριό του. Ο πρωτόγονος (και µε τη νοοτροπία του σκέπτονται και ενεργούν παρά πολλοί, ακόµη και µέσα στις πιο εξελιγµένες κοινωνίες) φοβάται και "φυλάει" τα ρούχα του. Όπως και την απεικόνιση, το είδωλό του. Περιέχουν, κατά κάποιο τρόπο, την υπόστασή του, και όταν τα παραδίνει ή του τα αρπάζουν, πιστεύει ότι έχει εκχωρήσει ένα µέρος του εαυτού του στη διάκριση του άλλου και βρίσκεται πια κάτω από τον έλεγχό του. ΄Οχι λοιπόν δεν κάνει, αλλά ίσα-ίσα το ράσο κάνει τον παπά. ΄Οταν αλλάζετε το φόρεµά σας, αισθάνεστε διαφορετικός.

Βάζετε τα γιορτινά σας και αµέσως διάθεση και συµπεριφορά γίνεται πανηγυρική. ντύνεστε στο χακί, και ένας άλλος τύπος ανθρώπου σχηµατίζεται µέσα σας: ο στρατιώτης. τα µαύρα ρούχα δεν ταιριάζουν απλώς, συνθέτουν το πένθος σας. για να νιώσετε την εξοχή, το βουνό, τη θάλασσα, πρέπει να πετάξετε το συνηθισµένο και να βάλετε το εκδροµικό σας κοστούµι. Με την ίδια αµφίεση δεν µπορείτε να ζήσετε διαφορετικές καταστάσεις ζωής. Στην ανάγκη, µεταβάλλετε µια λεπτοµέρεια (ανασηκώνετε το καπέλο ή τα µανίκια σας, πετάτε το σακάκι ή ξεκουµπώνετε το πουκάµισό σας) και βρίσκετε την αντιστοιχία του εσωτερικού µε το εξωτερικό σας. Πόσο η εξωτερική εµφάνιση (φόρεµα προπάντων αλλά και κόµµωση, στάση, περπάτηµα) είναι συνάρτηση της εσωτερικής µας δοµής, φαίνεται από το γεγονός ότι και µόνο από τον τρόπο που ντύνεται ένας άνθρωπος µπορεί να µαντέψει κανείς το επάγγελµα, την κοινωνική θέση, την παιδεία του, αλλά και πολλές πτυχές του χαρακτήρα του: το βάθος της ψυχής του, τις βλέψεις και τις επιδιώξεις του, τις διαστάσεις του αισθηµατικού του κόσµου, το τι θέλει και µπορεί να πάρει και να δώσει στη ζωή, το πόσο εµπιστεύεται τον εαυτό του και άλλους ανθρώπους, αν λογαριάζει ή όχι τα µέτρα και τις συνήθειες του συλλογικού βίου. Ακόµα και όταν συµβεί µια βαθιά και απότοµη µεταβολή στη δηµόσια ή στην ιδιωτική ζωή ενός ανθρώπου, µια περιπλοκή απροσδόκητη, µια κρίση (όταν κλείσει π.χ. µια πόρτα και σκοτεινιάσει ή ανοίξει ένα παράθυρο και φωτιστεί, ευωδιάσει ο αισθηµατικός του κόσµος), η αλλαγή  θα σηµειωθεί και στην αµφίεσή του: το φόρεµα βαραίνει ή ελαφρώνει, εγκαταλείπεται ή γίνεται αντικείµενο ιδιαίτερης φροντίδας, προσαρµόζεται στη νέα κατάσταση ή ετοιµάζεται να την απεικονίσει. Τις πιο πολλές φορές οι µεταπτώσεις αυτές γίνονται χωρίς να τις επιδιώξουν εµπρόθετα ή και να τις προσέξουν οι φορείς του. Η παρόρµηση έρχεται µόνη της, από "µέσα", και το αποτέλεσµα γίνεται αντιληπτό άµα οριστικοποιηθεί. Μια τελευταία παρατήρηση: την προσδιοριστική, την περιοριστική δύναµη του φορέµατος την αισθανόµαστε όταν ανταλλάσσουµε το αληθινό µ' ένα ψεύτικο−που µας κρύβει, π.χ. την αποκριάτικη αµφίεση. Τότε έχουµε το αίσθηµα ότι αποδεσµευτήκαµε, αποβάλαµε ένα µέρος του εαυτού µας, εκείνο που έχοµε συνθέσει για να το θεωρούν οι άλλοι (και µεις οι ίδιοι) πρόσωπό µας, και µπορούµε πια να παίζοµε ένα ρόλο−αυτόν που δεν έχοµε καθόλου ή συχνά το θάρρος ή την ευκαιρία να υποδυθούµε στην καθηµερινή ζωή. Εάν µας αποσπάσουν την ψεύτικη περιβολή, ξαναγυρίζουµε στην τάξη και στη νηφαλιότητα−η παρένθεση έχει κλείσει..