9.1. Η δύναμη των λέξεων στο ιστορικό παράθεμα.
Είναι σημαντικό να κατανοηθεί από τους μαθητές ότι το ιστορικό παράθεμα δεν «ομιλεί» μόνον ώς περιεχόμενο αλλά και ως μορφή.Hμορφή του ιστορικού παραθέματος όπως οποιουδήποτε άλλου κειμένου, στηρίζεται κυρίως στα ονοματικά και ρηματικά σύνολα, επίσης στα προθετικά σύνολα.
Τα ονοματικά σύνολα είναι αυτά τα οποία μεταφέρουν: πληροφορίες, χαρακτηρισμούς, γεγονότα, αιτίες, αποτελέσματα, συνέπειες, σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις: κατά τρόπο όμως αντικειμενικό ήδη τετελεσμένο, διότι το όνομα δεν έχει τη ροή του ρήματος: όταν λοιπόν διατυπώσω την φράση: ο αιρετικός Μακεδόνιος σημαίνει ότι ο Μακεδόνιος είναι αιρετικός, αυτό είναι κάτι το τετελεσμένο σύμφωνα βέβαια με τις κρίσεις της Εκκλησίας: όταν όμως διατυπώσω τη φράση: κάποιοι λένε ότι ο Μακεδόνιος ισορρόπησε ανάμεσα στην Ορθοδοξία και στην αίρεση, οι δυνάμεις των ρημάτων είναι στα όρια του πιθανού και θα πρέπει να προσεχθεί κατά πόσο και σε ποιους τομείς και γιατί ο Μακεδόνιος ισορρόπησε στα όρια της αίρεσης.
Το ρήμα προσφέρει τη ροή των πληροφοριών η οποία ροή μπορεί να αφορά κάθε είδους υποκειμενικότητες, αντικειμενικότητες, απόψεις και εκτιμήσεις. Άρα η ρηματική φράση είναι υποκειμενική τουλάχιστον σε μεγαλύτερο βαθμό από την ονοματική φράση: όταν ο ιστορικός διατυπώνει την παρακάτω άποψη: oι Ρωμαίοι κατέκτησαν το κόσμο επειδή διατήρησαν την σιδηρά πειθαρχία, θα πρέπει να σημειώσουμε δύο ρήματα άρα δύο προτάσεις: το ρ.κατέκτησαν στην κύρια πρόταση και το ρήμα διατήρησαν στην αιτιολογική: ήδη οι δύο ρηματικές προτάσεις συνδέονται με την υποκειμενική αιτιολογία «επειδή» άρα υπάρχει η προσωπική άποψη κάποιου ο οποίος έχει δεχθεί αυτή τη δικαιολογία. Ώστε τα ρήματα προάγουν την υποκειμενικότητα, τις ρευστές πληροφορίες, ή τις τετελεσμένες πράξεις (οι οθωμανοί κατέκτησαν την Κωνσταντινούπολη): στο ιδεολογικό όμως και αξιολογικό περιβάλλον τα ρήματα είναι ρευστή ενέργεια (όχι η σταθερή του ονοματικού συνόλου) άρα αυτή η ενέργεια μπορεί να είναι και αντικειμενική αλλά και υποκειμενική, σχετική ή και απόλυτη, το ύφος πάντως είναι πιο υποκειμενικό και δεν διαθέτει την αντικειμενικότητα των ονοματικών συνόλων.
Επίσης τα ονοματικά σύνολα είναι αυτά τα οποία ιδεοποιούν και αξιοποιούν το κείμενο, είναι αυτά τα οποία προκαλούν τις ιδέες και τις αξίες, τη στιγμή κατά την οποία τα ρήματα περισσότερο προσφέρουν πράξεις οι οποίες καλούνται μέσα από ονοματικά σύνολα να γίνουν ιδέες και αξίες: όταν διαβάσουμε: ο Ελευθέριος Βενιζέλος επέλεξε την Αντάντ αυτό το ρηματικό σύνολο είναι γεγονός, η ονοματική φράση όμως : η επιλογή της Αντάντ από τον Ελευθέριο Βενιζέλο έχει πλέον το ονοματικό σύνολο καταστήσει την όλη πράξη ιδέα, αξία, παράσταση στο μυαλό μας, αιτία και αποτέλεσμα: το ρηματικό σύνολο κυρίως ρέει τα γεγονότα το ονοματικό σύνολο είναι αυτό το οποίο τα κατανείμει σε νοητικές κατηγορίες.
Επίσης θα πρέπει να προσέξουν οι μαθητές ( με βάση τα ρηματικά και ονοματικά σύνολα) τις νοητικές κατηγορίες οι οποίες υπάρχουν πίσω από τα ονόματα και τα ρήματα, επίσης τη διαβάθμιση των σκέψεων και συναισθημάτων μέσα από τα ρήματα και τα ονόματα. Το ρήμα και το όνομα ώς λέξη προωθεί σκέψεις, συναισθήματα, αρνητικά ή θετικά δεδομένα, θετικές ή αρνητικές στάσεις, θετικά ή αρνητικά ιστορικά πρίσματα και στάσεις: ο μαθητής θα πρέπει μέσα από τη λέξη να κατανοεί τη σκέψη και το συναίσθημα τα οποία απορρέουν από τα ανάλογα ρήματα ή ονόματα.
Διαβάζουμε: ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν θετικά διακείμενος προς την Αντάντ, πίστευε ότι η Ελλάδα οφέλη θα είχε από τη συμμετοχή της στον πόλεμο στο πλευρό της Εγκάρδιας Συννενόησης.Παρατηρούμε την εξής διαβάθμιση:
Α.Θετικά διακείμενος: υποδηλώνει αυτό το ρηματικό σύνολο ήρεμη ψυχολογική κατάσταση σε ήρεμες για το Βενιζέλο συνθήκες.Υποδηλώνει ότι δεν συνέτρεχαν υπερβολικά σημαντικές αιτίες ώστε ο Βενιζέλος να θέλει διακαώς τη συνεργασία με την Αντάντ: άρα η διαμάχη του με τον Κωνσταντίνο ήταν απόρροια του ρευστού και καθόλου ξεκάθαρου ιστορικού σκηνικού.
Β. Η Ελλάδα θα είχε οφέλη: το όφελος είναι μία ήρεμη πνευματικά και συναισθηματικά λέξη (δεν αναφέρεται η ονοματική φράση: συντριπτικά πλεονεκτήματα): άρα οι μαθητές θα πρέπει να κατανοήσουν ότι το ιστορικό παράθεμα αναφέρεται σε συγκεκριμένα πλεονεκτήματα τα οποία όμως δεν θα ήταν τόσο συντριπτικά ώστε να πείθουν και το αντίπαλο δέος (Βασιλέας Κωνσταντίνος).
Εν κατακλείδι στις λέξεις των ιστορικών παραθεμάτων ανιχνεύονται πραγματικότητες, επιθυμίες, προτροπές, απαγορεύσεις, σκοποί, όλα αυτά μέσα από τις λέξεις: οι λέξεις ομιλούν και φανερώνουν διαχρονικά και συγχρονικά ποιες ιδέες και αξίες, πραγματικότητες και σκοποί, επιθυμίες και επιδιώξεις, σκέψεις και συναισθήματα, ταξιδεύουν μέσα από τα ιστορικά παραθέματα.
Ας θεωρήσουμε το παρακάτω ιστορικό παράθεμα:
«Ο ιστορικός που έχει υπόψη του την ολοκληρωτική αυτή σχεδόν συμπαράσταση των λαών της Ευρώπης στην Ελληνική Επανάσταση, καθώς και τα ποικίλα και πολυάριθμα γραπτά των φιλελλήνων, δεν μπορεί ν’ αρνηθεί ότι πίσω απ’ όλα τα αίτια που τους κινούν ακούεται σαν μέσα από το νεφέλωμα η φωνή, η κραυγή της Ευρώπης, η νεο- γεννώμενη ιδέα της ευρω- παϊκής κοινότητας, ενότητας και αλληλεγγύης, που γίνεται πια πραγματικότητα στη σύγ- χρονή μας εποχή. Άλλωστε ξεκάθαρα διατυπώνει τη σκέ- ψη του αυτή ο Görres ότι η Ευρώπη είναι υποχρεωμένη να βοηθήσει τους Έλληνες και αυτό ανταποκρίνεται σε μια αλληλεγγύη που υπάρχει μεταξύ των μελών της “ευρω- παϊκής φυλής”». Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, 1204- 1985, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 19872 , σ. 170-1»2" (το ιστορικό αυτό παράθεμα παραδίδεται στο βιβλίο ιστορίας γ΄λυκείου, σελ. 27).
Διαβάζοντας προσεκτικά και κάποιες φορές το ιστορικό αυτό απόσπασμα ξεχωρίζουμε τις παρακάτω λέξεις ώς πιο σημαντικές:
1.συμπαράσταση: η λέξη κρύβει την βαθεία συναισθηματική σχέση των λαών της Ευρώπης προς την Ελληνική επανάσταση: η σύνθεση της λέξης το αποκαλύπτει: συν+παράσταση: οι λαοί της Ευρώπης ευρέθησαν στο πλευρό της Ελλάδος.
2. φιλελλήνων: οι άνθρωποι οι οποίοι αγαπούσαν τους Έλληνες: φιλώ τον Έλληνα: αγαπώ τον Έλληνα: η λέξη φιλώ κρύβει το θαυμασμό, την προσέγγιση, την μίμηση: άρα η Επαναστατική εποχήχαρακτηριζόταν από την πνευματική και αξιολογική αγάπη και θαυμασμό των πνευματικών ανθρώπων της δύσης προς τον αρχέγονο Ελληνισμό: αυτό βοηθεί τους μαθητές να κατανοήσουν ότι το κίνημα του Φιλελληνισμού θεωρούσε την Ελλάδα ως συνέχεια της Αρχαίας Ελλάδας, προσδίδοντας ένα παραπάνω κύρος και αξία στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων, ο οποίος δεν εθεωρείτο απλά ως κοινωνικοαπελευθερωτικός αγώνας ούτε απλά ως Εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας αλλά ως μία προσπάθεια των Ελλήνων να συνδεθούν με την ιστορική τους συνέχεια. Το Ελληνικό κράτος δεν ήταν απλά ένα σύνολο νόμων και τρόπων διακυβέρνησης αλλά μία απτή απόδειξη της ιστορικής συνέχειας των Ελλήνων.
3. ευρωπαϊκή κοινότητα και αλληλεγγύη: είναι πραγματικά σημαντικές αξιολογικά λέξεις διότι δείχνουν ότι η δύση είχε μία πρώτη πνευματική ένωση σε σχέση με κάθε τι το βάρβαρο και το αντιπνευματικό. Η Δύση άρχισε να νοιώθει κοινότητα πνεύματος και αξιών διότι είχε αποκτήσει κοινό σκεπτικό και αξιολογικό υπόβαθρο μέσα από την Ελληνική φιλοσοφία όπως αυτή μεταλαμπαδεύθηκε μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Άρα οι Φιλέλληνες έβλεπαν την Ελληνική επανάσταση ως ευκαιρία διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής οικογένειας και μάλιστα σε σχέση με τη χώρα η οποία τους μετέδωσε τη φιλοσοφία, τον πολιτισμό, τον τρόπο απόκτησης κοινής πνευματικής και ηθικής Ευρωπαϊκής ταυτότητας.
4. θα πρέπει επίσης να προσεχθεί και η φράση: «ευρωπαϊκή φυλή» διότι σε συνέχεια των όσων αναφέραμε παραπάνω οι ευρωπαίοι διαμορφώνονταν σταδιακά σε φυλή: η λέξη φυλή έχει πολύ συγκεκριμένη δυναμική: παράγεται από το ρ. φύω (γεννιέμαι, αναπτύσσομαι) και σηματοδοτεί την ένωση της Ευρώπης ενώπιον κοινών ιδανικών και αξιών (οι οποίες προέρχονται από τον μακραίωνο Ελληνικό πολιτισμό): όπως είναι: ο λόγος, η γνώση, η ηθική, οι αρετές, η Πόλη και η Πολιτεία της συνεργασίας και της αλληλεγγύης.
Αναλύουμε λοιπόν το ιστορικό αυτό παράθεμα με τον παρακάτω τρόπο:
(Ξεκινάμε θέτοντας το ιστορικό παράθεμα κατά τρόπο «θεατρικό» στο χώρο και το χρόνο όπου ανήκει. Η θεματική μας πρόταση έχει το θέμα, το σχόλιο και την άποψή μας όπως και την τοποθέτηση του παραθέματος στο χώρο του και στο χρόνο όπου ανήκει. Έπειτα προσπαθούμε με όποια μέθοδο ανάπτυξης επιθυμούμε να αναδείξουμε τα σημαντικά νοήματα τα οποία αντλούμε από τις σημαντικές λέξεις του παραθέματος, καταλήγοντας σε δημιουργικά συμπεράσματα).(τα οποία ήδη έχουμε αναλύσει και ήδη έχουμε ετοιμάσει):
«Το ιστορικό αυτό παράθεμα αναφέρεται στη στήριξη την οποία παρείχαν οι Φιλέλληνες της δύσης προς την Ελληνική επανάσταση του 1821. Εκφράζεται ώς συμπαράσταση αυτή η βαθεία συναισθηματική σχέση των λαών της Ευρώπης προς την Ελληνική Επανάσταση. Μέσα από αυτή την συν+παράσταση οι λαοί της Ευρώπης έθεσαν εαυτούς στο πλευρό της Ελλάδος. Γίνεται ειδική μνεία στους Φιλέλληνες, στους ανθρώπους οι οποίοι πραγματικά αγαπούσαν την Ελλάδα. Ο Φιλελληνισμός δηλώνει την πνευματική και αξιολογική αγάπη και θαυμασμό των πνευματικών ανθρώπων της Δύσης προς τον αρχέγονο Ελληνισμό, άρα μέσα από την Ελλάδα επιζητούσαν τις βάσεις της νέας Ευρωπαϊκής Πολιτείας των Νόμων και των Αρχών. Στα μάτια των Φιλελλήνων οι Έλληνες αποτύπωναν την συνέχεια του μακραίωνος Ελληνισμού και αυτό προσέδιδε κύρος και αξία στην Εθνική Επανάσταση του 1821, η οποία στα μάτια των Φιλελλήνων αντιπροσώπευε την προσπάθεια των Ελλήνων να κερδίσουν την ένδοξο Ελληνική τους ιστορική συνέχεια.Η υιοθέτηση των Ελληνικών αξιών εκ μέρους των Φιλελλήνων τονίζει την πίστη τους στο ότι οι Ελληνικές πολιτειακές αξίες μπορούν να βοηθήσουν στην υπόθεση της ευρωπαϊκής κοινότητας και αλληλεγγύης. Η Δύση άρχισε να νοιώθει κοινότητα πνεύματος και αξιών διότι είχε αποκτήσει κοινό σκεπτικό και αξιολογικό υπόβαθρο μέσα από την Ελληνική φιλοσοφία όπως αυτή μεταλαμπαδεύθηκε μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Άρα οι Φιλέλληνες έβλεπαν την Ελληνική επανάσταση ως ευκαιρία διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής οικογένειας και μάλιστα σε σχέση με τη χώρα η οποία τους μετέδωσε τη φιλοσοφία, τον πολιτισμό, τον τρόπο απόκτησης κοινής πνευματικής και ηθικής Ευρωπαϊκής ταυτότητας. Εξάλλου η αναφορά στη φράση « Ευρωπαϊκή φυλή» σηματοδοτεί την ένωση της Ευρώπης ενώπιον κοινών ιδανικών και αξιών (οι οποίες προέρχονται από τον μακραίωνο Ελληνικό πολιτισμό): όπως είναι: ο λόγος, η γνώση, η ηθική, οι αρετές, η Πόλη και η Πολιτεία της συνεργασίας και της αλληλεγγύης.(σύνδεση με τις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου ή όποιας άλλης πληροφοριακής πηγής του μαθητή): Πραγματικά οι Έλληνες Επαναστάτες από την αρχή του Εθνικοαπελευθερωτικού τους αγώνα, υπό την αιγίδα μάλιστα του Νεοελληνικού διαφωτισμού, με τρόπο φιλελεύθερο και προοδευτικό, απευθύνονταν προς τις μεγάλες δυνάμεις της Δύσης προβάλλοντας τις φιλελεύθερες ιδέες οι οποίες είχαν προβληθεί από τους Γάλλους και Αμερικανούς Επαναστάτες. Απέναντι σε αυτούς υπήρχαν οι εκπρόσωποι των προκρίτων και των ιεραρχών και των καπεταναίων οι οποίοι εξέφραζαν συντηρητικές απόψεις. Αυτοί εφοβούντο και πάλι μία νέα αποτυχία της Ελληνικής Επανάστασης (όπως στην εποχή των Ορλωφικών) και προσπαθούσαν αν διαδώσουν (και προς τη Δύση) ότι η Επανάσταση ήταν υπόθεση παραδοσιακών νοικοκυραίων και όχι ριζοσπαστών επαναστατών. (κατακλείδα η οποία συμπυκνώνει τα παραπάνω και ετοιμάζει μία νέα συζήτηση): Η ταυτότητα τελικά της Ελληνικής Επανάστασης απαιτούσε ευρύτατη ζύμωση σε πολλούς τομείς προκειμένου το Νέο Ελληνικό κράτος να αποκτήσει μία σύγχρονη και ευρωπαϊκή κατά βάση ταυτότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
vasilios888@yahoo.gr