Hκοσμοθεωρητική πορεία του κόσμου και του Ανθρώπου αποτυπώνεται στο μάθημα της Έκφρασης – Έκθεσης, κατά ένα τρόπο θα λέγαμε νομοτελειακό: ας προσέξουμε ότι όλες οι κοσμοθεωρίες είναι και αποτελούν ένα ταξίδι από το δυνητικό Καλό στην επιστροφή στο Καλό διά του Κακού: όπως ανέφερε και ο Κάρλ Πόπερ: ο δρόμος για τον Παράδεισο περνά μέσα από την κόλαση: Στην κοσμοθέαση της παλαιάς διαθήκης την παραδεισένια θεϊκότητα αντικαθιστά η γήϊνη δοκιμασία του πόνου, η οποία κατά εσχατολογικό τρόπο (διά της καθόδου του θεανθρώπου) υπερβαίνεται χάριν της επιστροφής του ανθρώπου στον παράδεισο της βασιλείας του θεού.
Γενικά στα Ομηρικά έπη ανιχνεύεται αυτό το κυκλικό θα λέγαμε σχήμα, το οποίο συλλήβδην έχει επικρατήσει στο μυαλό και στην πράξη όλων: ο Οδυσσέας αφήνει τον παράδεισο της Ιθάκης και οδεύει προς την θέαση της δοκιμασίας της Τροίας όπου θα αναπτύξει εν πόνοις και δυσκολίαις το Νού : επιστρέφοντας στην Ιθάκη αποκαθίσταται και πάλι στην Ιθάκη του δικού του παραδείσου: Εάν προσέξουμε θα διαπιστώσουμε ότι ο Παράδεισος και η κυκλική σε αυτόν επιστροφή, πραγματοποιείται μέσα από σκέψεις, δοκιμασίες, ανεύρεση λύσεων και ηθικών τρόπων: ο άνθρωπος πάντα προσπαθεί να ξεφύγει από το κακό χάριν του καλού.
Αυτή η πορεία υπό τη μορφή : ποια είναι η σημερινή κατάσταση με βάση την κυρία θεματική πρόταση της έκθεσης, ποιες λύσεις υπάρχουν, ποιο είναι το ιδεατό που επιζητεί ο μαθητής μέσα από την έκθεση, αυτή η πορεία λοιπόν είναι η κρύφια πορεία της έκθεσης.
Ας διαβάσουμε το παρακάτω θέμα έκθεσης: οι σημερινοί νέοι δεν διαβάζουν, σε ένα άρθρο σου σε σχολική εφημερίδα γράφεις ένα κείμενο στο οποίο προσπαθείς να τους πείσεις ότι θα πρέπει να είναι καλοί αναγνώστες.
Παρατηρούμε την πορεία την οποία
παραπάνω αναλύσαμε: η ιδανική κατάσταση της μελέτης (Παράδεισος) αντικαθίσταται
από την έλλειψη αναγνώσεως (κακή κατάσταση) ελπίδα επαναφοράς του καλού
(Παράδεισος): άρα αναζητούμε: αιτίες, λύσεις, τρόπους, επιστροφή. Σε αυτό το
σημείο αξίζει να σημειώσουμε ότι αιτίες επιστροφής στην καλή κατάσταση είναι η
γνώση των συνθηκών του νοητού παραδείσου: