Η Ελένη του Ευριπίδου ως το ενδιάμεσο ανάμεσα σε Θεούς και Ανθρώπους.

 

Ο χορός στους στίχους του Α΄στασίμου (1254-1255) αναφέρεται και λέει ότι: «τι΄ναι θεός, τι μη θεός, και τι’ ναι ανάμεσά τους;». Πρόκειται πράγματι περί βαθυθστοχάστων στίχων,η νοηματοδότηση των οποίων μπορεί να βοηθήσει να καταλάβουμε σε ποιο τύπο Ανθρώπου καταλήγει ο Ευριπίδης. Διότι οι τραγωδίες είναι σημαντικές και για την πλοκή αλλά κυρίως για το ποιο μοντέλο ανθρώπου προτείνουν, πώς δηλαδή μεταπλάθουν ανθρωποκεντρικά τους μύθους.

Θεωρούμε λοιπόν ότι η Ελένη κάθεται στον θρόνο της ανάμεσα στους Θεούς και σε μία χαώδη κατάσταση η οποία δεν υπακούει σε Θεούς. Εάν σκεφθούμε ότι ο Θεός είναι η τάξη, η συμπαντική τάξη σε συμπαντικές χαώδεις δυνάμεις, η Ελένη αντιπροσωπεύει την τελική αρμονική τεθείσα τάξη υπέρ της τάξης των αρμονικών Θεών και κατά της αταξίας του χάους.

Ο Ευριπίδης, ο νοησιοκρατικός και σοφιστής Ευριπίδης, αποκαθιστά κατά νοητικό τρόπο την έννοια του Ωραίου: Η Ελένη ως το τελικό νοερό Ωραίο τίθεται ανάμεσα στην συμπαντική τάξη και στην συμπαντική αταξία ως αρμονική συνένωση όλων των πνευματικών και αξιακών δυνάμεων οι οποίες τόσο απλόχερα παραδίδονται στην τραγωδία του Ευριπίδου «Ελένη». Η Ελένη ανάμεσα στη συμπαντική τάξη και στη συμπαντική αταξία, ανάμεσα σε Θεούς και μη θεούς, ουσιαστικά ανάμεσα σε κατάσταση με Θεούς και σε κατάσταση μη θεών προσφέρει τις δυνάμεις της Γνώσης ενάντια σε κάθε Φαίνεσθαι. Ο Άνθρωπος καθοδηγείται να γνωρίσει τι γύρω του τον ενώνει με τη συμπαντική του συνέχεια, με την εσωτερική συνέχεια, με τις πραγματικές δυνάμεις οι οποίες πίσω από τα φαινόμενα καθοδηγούν οντικά τον άνθρωπο.

Επίσης η Ελένη ως Ωραίο συμβουλεύει τη Σκέψη του Νόστου μέσα από Γνώση και σχεδιασμό. Όλη η τραγωδία προβάλλει τη δύναμι επιστροφής στην Πατρίδα, στο Νόστο μέσα από Σκέψη και ανάλογη Πράξη. Η Ελένη ως Ωραία Σκέψη και Πράξη ανάμεσα στη συμπαντική σειρά των Θεών η οποία προσφέρει στους Ανθρώπους τη Γνώση και τη Βούληση και στην αταξία των μη Θεών (η οποία προβάλλεται έντεχνα από τις κωμικά ηρωϊκές προτροπές του Μενελάου (να σκοτώσει, να σφάξει κ.λ.π) θέτει τα θεμέλια του Ωραίου ως αφύπνιση Νοός, και της συνεπαγομένης εξ αυτού Πράξης.

Το Ωραίο λοιπόν όπως γεννάται στο ευνομούμενο σύμπαν των Θεών, το οποίο δεν θα πρέπει να παραδοθεί σε καμμία αταξία και αναρχία, είναι η σταδιακή πνευματική και αξιακή πορεία του Ανθρώπου από το αλλότριο σε ό,τι μας ανήκει και θα πρέπει να το διεκδικήσουμε. Αντιπροσωπεύει την Αλήθεια, για Εμάς σε σχέση με τους Άλλους και τον κόσμο και τον Εαυτό μας. Κυρίως είναι η υπέρβαση κάθε τραγικότητας όχι με στείρο συναισθηματικό τρόπο, αλλά με συνειδητές πράξεις οι οποίες καθιστούν τον τραγικό ήρωα ενσυνείδητο μιμητή της Αλήθειας και της Πορείας της. Όσοι από εμάς μιμηθούμε την Ωραία Ελένη σε αυτό το ταξείδι ουσιαστικά μιμούμαστε την κίνηση του Νοητού Ωραίου ως Σκέψη, Γνώση, Βούληση και Πράξη ελευθερίας.

Ουσιαστικά από την Ιλιάδα του Ομήρου  έως την Ελένη του Ευριπίδου ξεχωρίζει και ξεπροβάλλει η Ανθρώπινη ύπαρξη αυτή η οποία αντέχει να σηκώσει όσες δυνάμεις των ευτάκτων Θεών της αναλογούν προκειμένου να αποφύγει το χαώδες και ά-τακτο σύμπαν: Η Ελένη, ως η Ανθρώπινη ύπαρξη και εσωτερική δύναμις στην τραγωδία αυτή του Ευριπίδου φαίνεται ότι καταλήγει σε μία ωραία αυτοσυνειδησία περί του Ωραίου: Δεν είναι Ωραίο ο πόλεμος διότι στηρίζεται στο Φαίνεσθαι, δεν είναι Ωραία απλά η μορφή διότι οι Ήρωες ζούν για ολίγον: η Ανθρώπινη ύπαρξη γίνεται Ωραία, μπορεί να σταθεί ανάμεσα στη Θεϊκή ευταξία και στο χάος της αταξίας των μη-Θεών όταν διακρίνει την Αλήθεια από το ψεύδος, όταν Γνωρίζει και σκέφτεται την ενσυνείδητη πράξη του Νόστου, όταν οδηγείται στους γήϊνους αλλά και στους υπέρτερους συμπαντικούς σκοπούς της, όταν ευρίσκει όλα τα χαμένα συμπαντικά κομμάτια της, οδηγείται στην Ένωση του Εαυτού της και οδηγείται στην Ιθάκη της ή στην Σπάρτη της, στην Πατρίδα της.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.