AΝΑΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ, ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ-ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ,ΑΣΚΗΣΕΙΣ, ΕΝΟΤΗΤΑ 9,ΑΡΧΑΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

 

 

ΑΡΧΑΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ:ΑΝΑΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ,ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ -ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ,   ΑΣΚΗΣΕΙΣ.  ΕΝΟΤΗΤΑ 9

 

 

Αναδιπλασιασμός

α) Ομαλός αναδιπλασιασμός στα απλά ρήματα

Οι συντελικοί χρόνοι (παρακείμενος, υπερσυντέλικος και συντελεσμένος μέλλοντας) έχουν στην αρχή του θέματος αναδιπλασιασμό σε όλες τις εγκλίσεις και στο απαρέμφατο και τη μετοχή.

Ο αναδιπλασιασμός είναι τριών ειδών:

 

 

1) Επανάληψη του αρχικού συμφώνου του θέματος μαζί με ένα ε: (λύ-ω) λέ-λυ-κα.

Τέτοιον αναδιπλασιασμό παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει α) από ένα απλό σύμφωνο εκτός από το ῥ και β) από δύο σύμφωνα από τα οποία το πρώτο είναι άφωνο και το δεύτερο ένρινο ή υγρό( κ,γ,χ -π,β,φ -τ,δ,θ  μ,ν- λ,ρ )  

Π.χ.

ενεστώτας	παρακείμενος	υπερσυντέλικος
λύ-ω	λέ-λυ-κα	ἐ-λε-λύ-κειν
πνέ-ω (θ. πνευ-)	πέ-πνευ-κα	ἐ-πε-πνεύ-κειν
γράφ-ω	γέ-γραφα	ἐ-γε-γράφειν

Όταν το αρχικό σύμφωνο του θέματος είναι δασύπνοο (χ - φ - θ), τρέπεται στη συλλαβή του αναδιπλασιασμού στο αντίστοιχο ψιλόπνοο (κ - π - τ): χορεύ-ω, κε-χόρευ-κα, ἐ-κε-χορεύ-κειν· φυτεύ-ω, πε-φύτευ-κα, ἐ-πε-φυ-τεύ-κειν· θύ-ω, τέ-θυ-κα, ἐ-τε-θύ-κειν .

 

2) Συλλαβική αύξηση : (στρατηγέω -ῶ) ἐ-στρατήγηκα.

Τέτοιον αναδιπλασιασμό παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει α) από ένα διπλό σύμφωνο ή από ῥ· β) από δύο σύμφωνα, χωρίς όμως να είναι το πρώτο άφωνο και το δεύτερο υγρό ή ένρινο· γ) από τρία σύμφωνα. Π.χ.

ενεστώτας	παρακείμενος	υπερσυντέλικος
ψεύδ-ομαι	ἔ-ψευσ-μαι	ἐ-ψεύσ-μην
ῥίπτ-ω	ἔ-ρριφ-α	ἐ-ρρίφ-ειν
φθείρ-ω	ἔ-φθαρκα	ἐ-φθάρκειν
στρατεύω	ἐστράτευκα	ἐστρατεύκειν

3) Χρονική αύξηση : (ἀδικῶ) ἠδίκηκα.

Τέτοιον αναδιπλασιασμό παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από φωνήεν (ή δίφθογγο):

ενεστώτας	παρακείμενος	υπερσυντέλικος
ἁθροίζω	ἥθροικα	ἡθροίκειν
ἐρημόω -ῶ	ἠρήμωκα	ἠρημώκειν
ὁμιλέω -ῶ	ὡμίληκα	ὡμιλήκειν
αἰσθάνομαι	ᾔσθημαι	ᾐσθήμην
οἰκέω -ῶ	ᾤκηκα	ᾠκήκειν

 

 

β) Ομαλός αναδιπλασιασμός στα σύνθετα ρήματα

 Τα σύνθετα ή παρασύνθετα  ρήματα ( παρασύνθετα είναι οι λέξεις που παράγονται από άλλες σύνθετες λέξεις.π.χ. από τη σύνθετη λέξη φιλό-νικος (φιλῶ + νίκη) παράγεται η παρασύνθετη φιλονικῶ) κανονικά έχουν τον αναδιπλασιασμό όπου και την αύξηση. Έτσι έχουν τον αναδιπλασιασμό:

α) μετά την πρόθεση (όπως και την αύξηση):

ἀπο-γράφω             παρακ. ἀπο-γέ-γραφα

ἐγ-κωμιάζω                »          ἐγ-κε-κωμίακα

συν-οικῶ                    »          συν-ῴκηκα

 

β) στην αρχή (όπως και την αύξηση):

δυστυχῶ                  παρακ.δε-δυστύχηκα

μυθολογῶ                  »          με-μυθολόγηκα

ἀδικῶ                          »          ἠδίκηκα

 

γ) Ανώμαλος αναδιπλασιασμός

 Μερικά ρήματα (απλά ή σύνθετα και παρασύνθετα) έχουν ανώμαλο αναδιπλασιασμό. Έτσι:
Τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από γν έχουν αναδιπλασιασμό του β΄ είδους, δηλ. όμοιο με τη συλλαβική αύξηση ε  και αντίστροφα τα ρ. κτῶμαι, μιμνήσκομαι (ή μιμνῄσκομαι) και πίπτω έχουν αναδιπλασιασμό του α΄ είδους .
γιγνώσκω (θ. γνω-)         παρακ. ἔ-γνω-κα
γνωρίζω (θ. γνωριδ-)      παρακ. ἐ-γνώρι-κα
κτῶμαι (θ. κτα-, κτη-)      παρακ. κέ-κτη-μαι
μιμνήσκομαι (θ. μνη-)     παρακ. μέ-μνη-μαι

πίπτω (θ. πτω-)               παρακ. πέ-πτω-κα.
(και άλλα στοχεία για τον ανώμαλο αναδιπλασιασμό στην (παράγραφο)§272 του βιβλίου Γραμματικής της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας).

δ) Αττικός αναδιπλασιασμός

 Μερικά ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από α ή ε ή ο έχουν ιδιαίτερο είδος αναδιπλασιασμού που λέγεται αττικός αναδιπλασιασμός, γιατί κυρίως συνηθιζόταν στην αττική διάλεκτο.
Αττικός αναδιπλασιασμός είναι η επανάληψη των δύο πρώτων φθόγγων του θέματος και συγχρόνως η έκταση του (εσωτερικού τώρα) αρχικού του φωνήεντος (του α ή ε σε η και του ο σε ω).
Κάποια από τα ρήματα που παίρνουν αττικό αναδιπλασιασμό είναι τα ακόλουθα:

ἀκούω (θ. ἀκο-)----->.ἀκ-ήκο-α
ἀλείφω (θ. αδύνατο ἀλιφ-)------>ἀλ-ήλιφ-α
ἐλαύνω (θ. ἐλα-)------>ἐλ-ήλα-κα..... Από τα αφωνόληκτα ρήματα: 1.   Τα οδοντικόληκτα σχηματίζουν τον ενεργητ. παρακείμενο και υπερσυντέλικο όπως τα φωνηεντόληκτα, δηλ. με το χρονικό χαρακτήρα κ· αλλά εμπρός από αυτόν αποβάλλουν τον οδοντικό χαρακτήρα του ρηματικού θέματος: κομίζω (θ. κομιδ-), παρακείμ. κε-κόμι-κα, υπερσ. ἐ-κε-κομί-κειν πείθω (θ. πειθ-),       » πέ-πει-κα, » ἐ-πε-πεί-κειν. 2.   Τα χειλικόληκτα και ουρανικόληκτα σχηματίζουν τον ενεργητικό παρακείμενο και υπερσυντέλικο χωρίς το χρονικό χαρακτήρα κ, αλλά το χαρακτήρα του ρηματ. θέματος, αν είναι άφωνο ψιλόπνοο ή μέσο, τον τρέπουν στο αντίστοιχό του δασύπνοο (δηλ. το π ή β σε φ και το κ ή γ σε χ): κόπτω (θ. κοπ-), παρακείμ.   κέ-κοφ-α, υπερσ. ἐ-κε-κόφ-ειν τρίβω (θ. τριβ-), » τέ-τριφ-α, » ἐ-τε-τρίφ-ειν γράφω (θ. γραφ-), » γέ-γραφ-α, » ἐ-γε-γράφ-ειν κηρύττω (θ. κηρυκ-), » κε-κήρυχ-α, » ἐ-κε-κηρύχ-ειν 3. Όσα έχουν ε εμπρός από τον ρηματ. χαρακτήρα τρέπουν συνήθως στον ενεργ. παρακείμενο και υπερσυντέλικο το ε αυτό σε ο: κλέπτω (θ. κλεπ-), παρακείμ. κέ-κλοφ-α, υπερσ. (ἐ-κε-κλόφ-ειν) τρέπω (θ. τρεπ-),  » τέ-τροφ-α, » (ἐ-τε-τρόφ-ειν)		..
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΡΗΜΑ    τοξεύω   οριστική παρακειμένου οριστική υπερσυντελίκου τε-τόξευ-κα τε-τόξευ-κας τε-τόξευ-κε τε-τοξεύ-καμεν τε-τοξεύ-κατε τε-τοξεύ-κασι(ν) ἐ-τε-τοξεύ-κειν ἐ-τε-τοξεύ-κεις ἐ-τε-τοξεύ-κει ἐ-τε-τοξεύ-κεμεν ἐ-τε-τοξεύ-κετε ἐ-τε-τοξεύ-κεσαν     ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1)Να σχηματίσετε τον Παρακείμενο και τον Υπερσυντέλικο των παρακάτω ρημάτων στην οριστική και στο πρόσωπο που σας δίνεται:     Ενεστώτας                                    Παρακείμενος                        Υπερσυντέλικος τοξεύομεν φονεύεις θύουσι θεραπεύετε κελεύει γράφουσι διώκει πράττεις   2)Να σχηματίσετε τον Υπερσυντέλικο των παρακάτω ρημάτων βάζοντάς τα στο ίδιο πρόσωπο και αριθμό με τον Παρακείμενό τους: Παρακείμενος             Υπερσυντέλικος             τετάχασιν------> τετάραχε------->   βεβλάφαμεν------>  ἐσπουδάκατε------> διαπεπράχαμεν------>  τεθαύμακα ---------> πεφύλαχας --------->   3)Να κλίνετε τον Παρακείμενο των ρημάτων: σώζω,θύω,γυμνάζω,σκευάζω.