Στο Α΄στάσιμο και στην Β΄στροφή της τραγωδίας «Ελένη» ο χορός αναφέρεται στα όσα πέρασε η Ελένη και ο Μενέλαος, αναφέρεται βέβαια με ένα τρόπο καθαρτικό: πλέον όλοι μπορούν να συζητούν για το δύσκολο παρελθόν της Ελένης (το οποίο στηρίχθηκε στο ότι ως φαίνεσθαι δημιούργησε τον τρωϊκό πόλεμο και άλλες θλίψεις οικογενειακές για τις οποίες όμως δεν ευθύνεται) διότι πλέον τα βλέμματα όλων είναι στραμμένα στο σχέδιο της μεγάλης φυγής προς την Πατρίδα Σπάρτη: Η Ελένη σε μία αποστροφή του λόγου της ήδη έχει ταυτισθεί συναινετικά και με την Ήρα (ροή) και την Αφροδίτη (ερωτική πορεία).
Ο χορός στο τέλος όμως του λόγου του αναφέρει μία φράση η οποία προκαλεί κραδασμούς επειδή πολλοί παραξενεύονται πώς αυτή η φράση βγήκε από τη γραφίδα του σοφιστή, λογικού και σκεπτικιστή κάποιες φορές Ευριπίδη: « στων Θεών μόνο τα λόγια βρήκα την Αλήθεια». Κάποιοι μελετητές θεωρούν ότι αυτοί οι στίχοι ετέθησαν επίτηδες από τον Αθηναίο τραγικό προκειμένου να μην κατηγορηθεί για ασέβεια: Κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι το κείμενο σε αυτό το σημείο ήταν φθαρμένο και για αυτό το λόγο επί της ουσίας αναφέρει : δυσκολονόητος ο Θεός ή τουλάχιστον κάτι το παρεμφερές.
Θα μπορούσαμε όμως να προχωρήσουμε και σε μία ακόμη σκέψη, η οποία προτείνει κάποια άλλη εξήηγηση, καταργώντας τις παραπάνω εξηγήσεις, διότι θεωρούμε ότι η φράση αυτή του Ευριπίδου συνοψίζει άψογα τα τεκταινόμενα στην τραγωδία και έρχεται ως λογική συνέπεια (συμπέρασμα) εγκαινιάζοντας την λογική εξήγηση του παντός εκ μέρους του ανθρώπου: Ο λόγος αυτός του Χορού έρχεται τη στιγμή κατά την οποία η Ελένη έχει ταυτισθεί με την Ήρα (ροή) και την Αφροδίτη (έρωτας ως ροή δυνάμεων). Η Ελένη προσευχομένη στην Ήρα την παρακαλεί να συνεχίσει τη συμπαντική απορροή δυνάμεων ώστε να φθάσει στην Πατρίδα της, επίσης αναφερομένη προς την Αφροδίτη αποκαθιστά τη σωστή ερωτική ροή δεχομένη ότι η Αφροδίτη όταν κρατεί το μέτρο αποτελεί παράγοντα προόδου και συμπαντικής αρμονίας.
Ώστε ο Ευριπίδης αντιμετωπίζει την Ελένη και τον Μενέλαο ως αφυπνισμένους νοητικά ανθρώπους, οι οποίοι βασισμένοι στο Νού σχεδιάζουν το δικό τους Νόστο προς την Σπάρτη Πατρίδα: ήδη το μήνυμα έχει ληφθεί: ο άνθρωπος διά της Σκέψεως ξεδιαλύνει το φαίνεσθαι από το Είναι και διά του Λόγου οδεύει προς τον ατρεκή (αληθή) δρόμο της επιστροφής: ήδη όλα είναι ροή επιστροφής και αυτό αποτελεί έργο ανθρωπίνης σκέψεως (και ο Μενέλαος και η Ελένη ξεκαθάρισαν το ψευδές από το αληθές, το φαίνεσθαι από το Είναι).
Ώστε η συμπαντική ροή (οι Θεοί αποτελούν απλή ταυτοποίηση αυτών των αχανών δυνάμεων) έχει προσφέρει στην Ελένη (υπό τη μορφή της Ήρας και της Αφροδίτης) όλες εκείνες τις δυνάμεις σκέψης, αποφασιστικότητας, δόλου και σχεδιασμού της μεγάλης επιστροφής: αγορά είναι το σύμπαν και οι συμπαντικές δυνάμεις (προσωποποιημένες ως άνθρωποι για να γίνονται διαλεκτικά προσιτοί) προσφέρονται σε ανθρώπους οι οποίοι (όπως τώρα η Ελένη και ο Μενέλαος) διά του ανοίγματος του Νοός μπορούν και εξαγοράζουν και υιοθετούν αυτές τις δυνάμεις ώστε να καταφύγουν στο μεγάλο Νόστο, στον Όλυμπο της δικής τους Πατρίδος.
Άρα ο χορός, ο οποίος και σύμφωνα με τον Saftesbury, συμβολίζει τον κοινό λόγο, κατανοεί τη μεγάλη αλήθεια: ο Άνθρωπος έχει τη νοητική βάση και ικανότητα να επεξηγεί τα λόγια και τα σημάδια των συμπαντικών δυνάμεων (οι οποίες μορφοποιούνται ως θεοί για να καταστούν όσον το δυνατόν προσιτώτεροι) διότι η Αλήθεια γεννάται μέσα στο σύμπαν και συνεχίζει έως τη γή και έπειτα έως το Νόστο : άρα σταθερά και σωτήρια είναι όσα και μόνον όσα γεννώνται στα βάθη του Όλου από τις συμπαντικές δυνάμεις (θεούς) συλλαμβάνονται από τον προηγμένο ανθρώπινο Νού και συνεχίζονται επί της γής. Άρα μόνον οι δυνάμεις και οι ενέργειες των θεών συμπαντικών δυνάμεων επειδή ξεκινούν από το βάθος του όντος είναι έγκυρες, και ο άνθρωπος έχει το Νού να κατανοήσει αυτές τις δυνάμεις, οι οποίες έρχονται ως λόγια θεών και ως πράξεις θεών (συμπαντικών δυνάμεων), και να τις μεταλλάξει ο ανθρώπινος Νούς σε Νόστο πορείας και επιστροφής.
Είδαμε ποια ήταν τα λόγια θεών (συμπαντικών δυνάμεων) τα οποία μπόρεσε ο ανθρώπινος Νούς (Ελένη και Μενέλαος) να αποκωδικοποιήσει ώστε να επιτύχει το Νόστο: μην υπακούουμε στο Φαίνεσθαι της μορφής, αλλά να ανακαλύπτουμε την Αλήθεια του Είναι, να μην υποπίπτουμε στο συναίσθημα της τραγικότητας αλλά διά του Νοός να προχωρούμε στο Νόστο: πράγματι μόνον τα λόγια θεών (συμπαντικών δυνάμεων) από τα βάθη του όντος όταν κατανοούνται από το ανθρώπινο Λογικό μπορεί να κατευθύνει συμπαντικά τον Άνθρωπο: ο Ευριπίδης αποδεικνύεται ορθά ένθεος όσο και λάτρης του Νοός.
Βασίλειος Μακρυπούλιας, δρ.φιλοσοφίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
vasilios888@yahoo.gr