Α΄ Γυμνασίου Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Αντόν Τσέχωφ, «Βάνκας» (19ος αιώνας)

 

ΔΟΜΗ – ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

 

1^η ενότητα: Η μοναξιά του Βάνκα στο τσαγκαράδικο του Αλιάχιν και η απόφασή του να γράψει γράμμα στον παππού του («Ο Βάνκας Ζούκοφ... μονάχα εσύ μου απόμεινες.»)

2^η ενότητα: Ο Βάνκας αναπολεί την ξένοιαστη ζωή στο χωριό του με τον παππού στο παρελθόν («Ο Βάνκας κοίταξε κατά το σκοτεινό παραθύρι... τον έτριψαν με χιόνι για τις γιορτές.»)

3^η ενότητα: Η σκληρή ζωή του Βάνκα στη Μόσχα στο σπίτι του αφεντικού του και η παράκληση στον παππού του να τον πάρει από κει («Ο Βάνκας αναστέναξε... Ο εγγονός σου Ιβάν Ζούκοφ, αγαπημένες μου παππού, έλα.» )

4^η ενότητα: Ο Βάνκας στέλνει γράμμα στον παππού του, που δε θα φτάσει ποτέ στον προορισμό του («Ο Βάνκας δίπλωσε το γράμμα στα τέσσερα. ... κουνώντας την ουρά του.»

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΙΔΕΕΣ - ΘΕΜΑΤΑ

 

Στο διήγημα αυτό ο Τσέχωφ με ρεαλισμό και ευαισθησία επικεντρώνται στο θέμα της παιδικής βιοπάλης.  Επιπλέον, ένα  άλλο θέμα του διηγήματος είναι η αντίθεση ανάμεσα στο σκληρό-δυστυχισμένο παρόν και στο ευτυχισμένο παρελθόν.

Κεντρικός ήρωας είναι ο Βάνκας, ένα μικρό και αθώο παιδί που πέφτει θύμα κακομεταχείρισης και εκμετάλλευσης από το σκληρό αφεντικό του. Παραμονή Χριστουγέννων ο μικρός Βάνκας, νιώθοντας θλίψη και μοναξιά στο σπίτι του αφεντικού του στη Μόσχα, αναπολεί τις ευτυχισμένες μέρες που έζησε με τον παππού του στο χωριό.

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

 

Συναισθήματα του Βάνκα για τον παππού:

-        αγάπη, αφοσίωση, εμπιστοσύνη, τρυφερότητα, αδυναμία

-        νοσταλγία για τις στιγμές του, πολλές καλές αναμνήσεις

-        θεωρεί τον παππού ως τη μόνη ελπίδα σωτηρίας

Συναισθήματα Βάνκα

-        πίκρα, απογοήτευση, απελπισία, παράπονο

-        μοναξιά, εγκατάλειψη, νιώθει απροστάτευτος

-        αίσθημα αδικίας, εκμετάλλευσης και κακομεταχείρισης από τους άλλους, γίνεται αντικείμενο κοροϊδίας και γελοιοποίησης από το αφεντικό του

-        μικρός βιοπαλαιστής, έρχεται αντιμέτωπος με τη σκληρή πραγματικότητα

 

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

 

• Ο «Βάνκας είναι ένα Ρεαλιστικό διήγημα που απεικονίζει τη σκληρή πραγματικότητα. Δεν εξιδανικεύει ούτε ωραιοποιεί τις διάφορες καταστάσεις, αλλά τις παρουσιάζει δύσκολες και άσχημες όπως πραγματικά είναι.

 

• Χρόνος

Το διήγημα εξελίσσεται σε δύο χρόνους, δηλαδή στο παρόν στο καλφάδικο του Αλιάχιν στη Μόσχα και στο παρελθόν στο σπίτι του παππού στο χωριό.

Παρόν: Η νύχτα των Χριστουγέννων: το παιδί αποφασίζει να γράψει ένα γράμμα στον παππού του. Η επιλογή της συγκεκριμένης νύχτας τονίζει την αντίθεση (Χριστούγεννα = οικογενειακή γιορτή αγάπης/ ο Βάνκας είναι ορφανός, μόνος και δυστυχισμένος). 

Παρελθόν: Ζωντανεύει μέσα από δύο τεχνάσματα α) το γράμμα που γράφει στον παππού και β) το παράθυρο του δωματίου, όπου ‘ζωντανεύει’ η μορφή του παππού.

Το παρελθόν και το παρόν συγχέονται στο μυαλό του Βάνκα, όπως σε όνειρο

 

• Αφηγητής – αφήγηση (Ι)

α) πρωτοπρόσωπος αφηγητής (το γράμμα του Βάνκα) ή πρωτοπρόσωπη αφήγηση

-        είναι αφήγηση ‘υποκειμενική’, δηλαδή μια αφήγηση που δίνεται μέσα από την προσωπική ματιά ενός ήρωα

-        αποτελεί εμπειρία από πρώτο χέρι (ή αυθεντική μαρτυρία) και επομένως χαρακτηρίζεται από το  εμπειρικό και βιωματικό στοιχείο

-        έχει ζωντάνια, παραστατικότητα

β) τριτοπρόσωπος αφηγητής ή τριτοπρόσωπη αφήγηση:

-        είναι μια πιο ‘αντικειμενική’ αφήγηση

-        Πρόκειται για μια πανοραμική ή παντογνωστική ματιά στα πρόσωπα και τα πράγματα, δηλαδή δίνει όχι μόνο αυτά που συμβαίνουν στην εξωτερική πραγματικότητα και τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, αλλά και τον εσωτερικό κόσμο του ήρωα, τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του.

-        είναι αφήγηση από απόσταση

 

• Αφηγητής – αφήγηση (ΙΙ)

Μπορούμε να διακρίνουμε δύο ακόμη κατηγορίες στην αφήγηση:

(i)              συγχρονική αφήγηση: αφήγηση των γεγονότων του αφηγηματικού παρόντος.

(ii)            αναδρομική αφήγηση: αφήγηση των γεγονότων του παρελθόντος

 

• Τραγική ειρωνεία (ο αναγνώστης-ακροατής ξέρει, ενώ ο ήρωας δεν ξέρει)

 

• Συγκερασμός (= συνδυασμός) κωμικού και τραγικού στοιχείου:

δίνει ανάλαφρο τόνο στο κείμενο που ξεκουράζει τον αναγνώστη

ταυτόχρονα εντείνει την τραγικότητα

 

Γλώσσα – ύφος

Γλώσσα: απλή, καθημερινή, περιγραφική

Ύφος: άμεσο, απλό. Έχει μια ηθελημένη πεζότητα όταν περιγράφει τη ζωή στη Μόσχα, ενώ γίνεται λυρικό, νοσταλγικό, γεμάτο ένταση όταν περιγράφει τη ζωή στο χωριό.

 

Σχήματα λόγου

Μεταφορές: «δέντρα σημωμένα», «ουρανός σπαρμένος με αστέρια», «γλυκιές ελπίδες», «τα έλατα κουκουλωμένα καρτερούσαν ακίνητα» κλπ. 

Σχήμα κύκλου: «Έλα γρήγορα αγαπημένε μου παππού... έλα.» (σ. 193)