Kάποιες σκέψεις μας στην Ελένη του Ευριπίδου.

H Ελένη του Ευριπίδου σηματοδοτεί την έλλογη προσπάθεια του φιλοσόφου Ευριπίδη να συζητήσει για την έννοια του Ωραίου στην φιλοσοφική Αθήνα, στο κλεινόν άστυ, όπου άνθιζε η Φιλοσοφία. Όπου άνθιζε η νοητική προσπάθεια του Ανθρώπου να καταστήσει το σύμπαν σύνολο δυνάμεων ικανών προς έρευνα και ταξιθέτηση στον ανθρώπινο νού, η νοητική προσπάθεια του Ανθρώπου να σημειώσει την πραγματική ιδεατή και αξιακή θέση του ανθρώπου στην αδυσώπητη ροή του όλου.

Η τραγωδία θα μπορούσε να λέγεται «λόγος περί του Ωραίου» θα μπορούσε μάλιστα να συγκριθεί με τον Πλατωνικό Φίληβο και το Συμπόσιο. Η Ωραιότητα είναι το όριο ανάμεσα στο Χάος και στην Ελληνική άποψη του Κόσμου ως συνόλου Ωραίων και Καλών δυνάμεων οι οποίες μπορούν να ταξιθετηθούν και να προσφέρουν στον Άνθρωπο τους Θεούς, τη Φύση, τον Άνθρωπο, τον Πολιτισμό και την Πόλιν. Η Ωραιότητα είναι αρμονία, σειρά, τάξη, σχήμα, η μη ωραιότητα είναι α-σχήμ(ι)α, απροσδιοριστία, η ωραιότητα είναι γνώση και εξέλιξη ενώ η ασχήμια είναι άγνοια και χάος.

Η Ελένη είναι το σύμβολο της Ελληνικής προσπάθειας διά του Νοός να συζητήσει για ένα σύμπαν σειράς, συμμετρίας, ιδέας και πράξης, ομορφιάς, σκοπού και ενδελέχειας. Η Ελένη η ωραιότητα προκάλεσε τον πόλεμο ανάμεσα στο χάος του χθές και στην προσπάθεια των Ελλήνων να προβάλουν τη συμμετρία, τη σειρά, το νόστο, την προσπάθεια του σκοπού και της Ιθάκης, όμως όλα αυτά είναι τόσο ασαφή ώστε ίσως δεν υπήρξαν ποτέ, ίσως υπήρξαν στο μυαλό κάποιων, η Ελένη ωραιότητα αγνοείται από τους πολλούς και γνωρίζεται από τους ολίγους, για αυτό και ίσως όλος ο τρωϊκός πόλεμος προκλήθηκε από το είδωλο και όχι από την πραγματική Ελένη, το όνειρο των Ελλήνων για ένα κόσμο συμμετρίας, νοητικής και ηθικής τελειότητας ίσως αργεί ίσως η Ελένη κρύβεται και αποτελεί άπιαστο όνειρο, σαν το μεσσία που πολλοί ακόμα περιμένουν.

Ο Ευριπίδης ισορροπεί επικίνδυνα ανάμεσα στο ρεαλισμό του και στον αχανή προσωκρατισμό οντολογισμό, στην αχανή προσπάθεια ο κόσμος να υποταχθεί στη συμμετρία της Ελένειας ωραιότητας. Επικίνδυνα αλλά τα καταφέρνει : η Ελένη αγνοεί διότι η προσπάθεια αρμονικοποίησης του Όλου δεν γνωρίζει ποτέ σειρά και επιτυχία, είναι πάντα εν εξελίξει. Η Ελένη πταίει για όλα διότι όταν χάνεται το χάος και εισέρχεται σειρά όλοι παραπονούνται που θα πρέπει να ωριμάσουν και να προχωρήσουν συμμετρικοί και ενδελεχείς. Ο Ευριπίδης τολμά να υβρίσει τους θεούς, ειδικά την Αφροδίτη – ομορφιά και την Ήρα – ροή διότι η Ελένη-Άνθρωπος ωραιότητα, προσπαθεί να επικρατήσει με την Ανθρώπινη σειρά. Ο Ευριπίδης αν και δεν το θέλει παραδέχεται ότι ο θεός – ωραιότητα πέθανε στον ουρανό και αναστήθηκε στη Γήϊνη Ελένη, γι αυτό και η Ελένη προκάλεσε πολέμους και θανάτους, διότι η ωραιότητα που πρεσβεύει σκοτώνει κάθε προηγούμενο χάος και απροσδιοριστία και εισάγει τον Άνθρωπο στην εποχή της συμμετρίας, της αυτογνωσίας, της εξέλιξης, της ηθικής ακεραιότητας, των αρετών και της δικαιοσύνης και όσων άλλων ο Πλάτων ως συνεχιστής της Ελένειας ωραιότητας θα διακηρύξει στους διαλόγους του.

Η τραγωδία διδάσκεται στην πνέουσα τα λοίσθια Αθήνα, ,μετά την καταστροφική σικελική εκστρατεία, λίγο πρίν να τελειώσει ο πελοποννησιακός πόλεμος, ο πόλεμος ο οποίος απομάκρυνε τους Έλληνες από τη Φύση του χάους και των παθών και τους εισήγαγε στην λογική της πόλεως και των νόμων. Η Ελένη ωραιότητα και συμμετρία και αρμονία θα σωθεί θα εύρει και πάλι τη δοξασμένη της Πατρίδα. Η ωραιότητα ως πολιτική ισορροπία και δικαιοσύνη και πολιτική εξέλιξη μέσα από τις πολιτικές τέχνες και αρετές θα επικρατήσει. Η Ελένη θα νικήσει και θα αποδειχθεί ότι αυτή τελικά επι της ουσίας προκάλεσε τον πόλεμο η ανθρωπότητα να αφήσει το χαώδες φυσικό περιβάλλον και να ανακαλύψει την ωραιότητα ως συμμετρία πνεύματος και σώματος, δικαιοσύνης και πράξεως, παρθενώνος και δισκοβόλου εντός των πόλεων όπους η ψυχή ως δούρειος ίππος θα δεχθεί μόνον τους κατακτητές αυτής της ωραιότητας.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.