Ο πόλεμος ως δημιουργός καπιταλιστικής οικονομίας. Το παράδειγμα της Σπάρτης.

 

Ο πόλεμος ως δημιουργός καπιταλιστικής οικονομίας. Το παράδειγμα της Σπάρτης.

Η καπιταλιστική οικονομία ως σκέψη έχει τις ρίζες της στη συσσώρευση των δυνάμεων στο θεό: όπως ο θεός κατέχει τις ιδέες και αξίες οι οποίες σώζουν τον κόσμο και τον άνθρωπο, παρόμοια ο πλούτος (υλικός πλούτος και μέσα παραγωγής πλούτου) συσσωρεύονται σε ανθρώπους οι οποίοι απαρτίζουν την τάξη των κεφαλαιούχων. Δεν είναι βέβαια μόνον η μηχανή η οποία εγέννησε το καπιταλιστικό φαινόμενο: η συσσώρευση του πλούτου επιτυγχάνεται αναμφίβολα μέσω της μηχανής: η μηχανής σημαίνει ότι γεωμετρικά και συστηματικά παράγεται εμπόρευμα και πλούτος, αυτή η μηχανιστικότητα ως σύστημα συσσωρεύει χρήμα.

Όμως η μηχανή παραγωγής πλούτου ποικίλλει από εποχή σε εποχή: όταν συζητούμε για μηχανή εννοούμε κάθε τρόπο ο  οποίος συστηματικά και ασταμάτητα παράγει και συσσωρεύει χρήμα: ο θεός αποτελεί αιτία συσσώρευσης πλούτου και γένεσης του καπιταλιστικού φαινομένου (στο όνομα του θεού κινούνται σε ναούς τεράστια ποσά): επίσης το εμπόριο αποτελεί αιτία γένεσης του καπιταλιστικού φαινομένου. Η φυσική διαδικασία άντλησης φυσικών και πλουτοπαραγωγικών πόρων αποτελεί αιτία γένεσης καπιταλιστικού φαινομένου: π.χ: σε ένα φυσικό περιβάλλον ανακαλύπτεται πετρέλαιο: αυτό και μόνον είναι επαρκής και ικανή συνθήκη γένεσης καπιταλιστικής οικονομίας διότι συσσωρεύεται ο πλούτος στα χέρια ολίγων.

Διαχρονικά όμως και διϊστορικά η κύρια πηγή συσσώρευσης πλούτου, η μηχανή παραγωγής πλούτου και συγκέντρωσης του πλούτου σε συγκεκριμένες πολιτικές καταστάσεις είναι ο πόλεμος: το βυζάντιο και  η ρώμη (π.χ) θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν (μέσα στην απόλυτη αυτοκρατορική συσσώρευση πλούτου) ως καπιταλιστικές κοινωνίες, έχουσες ως βασικό πόλο συσσώρευσης του πλούτου , ως μηχανή συσσώρευσης του πλούτου, τον πόλεμο. Ο πόλεμος συσσώρευε απίστευτο πλούτο, αλλά όχι για όλους, κυρίως για τον αυτοκράτορα και την καμαρίλα του, αλλά και για ευρείες κοινωνικές μάζες, όχι όμως όλες. Διότι οι κυρίως πολεμιστές, αυτοί που σήκωναν το βάρος του πολέμου εξαφανίζονταν μέσα από τα σωματικά και άλλα προβλήματα: αντίθετα οι άρχουσες τάξεις λυμαίνονταν τα λάφυρα και τον κυριευόμενο πλούτο, καθιστάμενες καπιταλιστικά πλούσιες τάξεις: ως έχουσες μάλιστα τον πλούτο μπορούσαν κάλλιστα να κυριαρχούν στον ευρύτατο όχλο. Εννοείται ότι αυτού του είδους ο οικονομικός καπιταλισμός συνεπάγεται την εξαθλίωση του λαού, συνεπάγεται τη συσσώρευση πλούτου και εξουσίας σε ολίγους με αποτέλεσμα σταδιακά οι πολλοί να εξαθλιώνονται, να διαλύεται η Εθνική και κοινωνική συνεκτικότητα, και να κινδυνεύει η εκ θεμελίων συνοχή και συνέχεια του Έθνους κράτους, ή των αυτοκρατοριών.

Αυτό συνέβη στη Σπάρτη του 4^ου αι. Οι Σπαρτιάτες των μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο χρόνων λόγω των ασταματήτων πολέμων είχαν μειωθεί πληθυσμιακά: και όχι μόνο αυτό: είχε μειωθεί αποφασιστικά ο αριθμός των γνησίων Σπαρτιατών, κάτι που ήταν πολύ σημαντικό για το πολιτειακό ιδεατό και αξιακό σύστημα των Σπαρτιατών οι οποίοι στηρίζονταν στην απόλυτη φυλετική συνέχειά τους. Ως εκ τούτου λόγω αυτού του φυλετικού τροποποιητισμού μειώθηκε η αξιακή ανεκτικότητα των Σπαρτιατών οι οποίοι χαλάρωσαν ως αξιακό σύστημα λόγω των πολέμων, της μείωσης των Σπαρτιατών, λόγω της επικινδυνότητας των ιστορικών συνθηκών: οι ολίγοι Σπαρτιάτες ένοιωσαν ότι τους επιτρέπονται πράγματα τα οποία δεν επετρέπονταν στους Σπαρτιάτες σε εποχές όπου ανθούσε και πληθυσμιακά η πόλη.

Μία πολύ άσχημη  συνέπεια των πολέμων που έκανε η Σπάρτη σε αυτή τη χρονική περίοδο ήταν το ότι οι περίοικοι και οι είλωτες δεν αντιμετώπιζαν τα ίδια προβλήματα διότι εμπλέκονταν στον πόλεμο με πολύ λιγότερη επικινδυνότητα: π.χ ο κάθε Σπαρτιάτης είχε οπωσδήποτε ως συνοδούς είλωτες και περιοίκους αλλά όμως αυτός κυρίως εμπλεκόταν στον πόλεμο, αυτός κυρίως κινδύνευε. Ως γνωστόν οι Σπαρτιάτες δεν εμπιστεύονταν κανέναν πέραν των ιδίων.

Στη Σπάρτη στην εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου είχε συσσωρευθεί αμύθητος πλούτος λόγω των πολεμικών λαφύρων, λόγω των περσικών χρημάτων βοηθείας, λόγω των πολεμικών θησαυρών που μαζευόταν στην Πόλη: η Σπάρτη δεν θύμιζε σε τίποτε την ολιγαρκή πόλη του Λυκούργου, διότι ο θησαυρός που είχε συσσωρευθεί έπρεπε είτε να κατανεμηθεί δικαίως (κάτι που δεν έγινε) είτε να συσσωρευθεί σε κάποιους προκαλώντας την αδικία και την κοινωνική διχοτόμηση του καπιταλιστικού συστήματος. Διότι κάποιοι θα λυμαίνονταν συσσωρευτικά τον πλούτο και οι πολλοί θα διέρχονταν σε καθεστώς πείνας και ένδειας.

Υπήρξαν λοιπόν πολλοί Σπαρτιάτες οι οποίοι υπερμέτρως πλούτισαν ενώ ακόμη περισσότερο εφτώχυναν. Οι πλούσιοι Σπαρτιάτες αγόραζαν τους κλήρους από τους φτωχούς Σπαρτιάτες, με αποτέλεσμα οι Σπαρτιάτες χωρίς κλήρο να χάνουν  τα πολιτικά τους δικαιώματα: άρα συζητούμε για απώλεια της Εθνικής και φυλετικής συνεχείας, υπό αυτήν την έννοια θα κατανοήσουμε το ότι λόγω των πολέμων, της περσικής συνεργασίας, της συσσώρευσης των οικονομικών πηγών πλουτισμού, απωλέσθη η βαθεία φυλετική συνείδηση της Λυκουργικής Σπάρτης, ίσως για αυτό το λόγο αρνήθηκαν φανατικά οι Σπαρτιάτες τη συνεργασία με τον Αλέξανδρο: οι πλούσιοι καπιταλιστικά Σπαρτιάτες δύσκολα θα μοιράζονταν τον πλούτο τους με τον Μακεδόνα Βασιλέα.

Οι κοινωνικές συνέπειες ήταν τεράστιες: οι πλούσιοι Σπαρτιάτες διέλυσαν την κοινωνική συνοχή, μιάς και μόλις 700 άτομα έμειναν να θεωρούνται Σπαρτιάτες πολίτες: οι συνέπειες είναι σημαντικότατες: η Σπάρτη απώλεσε τη φυλετική και πολιτειακή στιβαρότητά της, την αξιακή και ηθική συνέπειά της, κατέστη υλικώς εξαρτωμένη πόλις η οποία στηριζόταν όχι στον ιδεολογικό και ηθικό εξοπλισμό της αλλά στον συσσωρευόμενο υλικό πλούτο της. Αλλά αυτό συνέβη και με την ηγεμονική Αθήνα, αλλά αυτό συνέβη και με τη διαφθορά στη ρώμη και στο βυζάντιο: επίσης στον σύγχρονο κόσμο ο υλιστικός παράγοντας είναι αυτός ο οποίος διαμορφώνει συνειδήσεις: βλέπουμε διαχρονικά την ίδια δράση του πλούτου επάνω σε ό,τι ο Λυκούργος προσπάθησε ως ηθικό και ιδεατό να κτίσει: για αυτό και ο Κρέοντας κατηγορεί ως μίσθαρνους όσους θεώρησε και πίστευσε ότι λόγω χρημάτων έθαψαν τον Πολυνείκη: η ύλη διαχρονικά αντιστρατεύεται την ευλογία του πνεύματος.

Η διαφθορά της Σπάρτης στα χρόνια του Αλεξάνδρου ήταν μνημειώδης: οι έχοντες τον πλούτο καπηλεύθηκαν την έξοχη παράδοση της Πόλης ώστε να συσσωρεύσουν περισσότερο πλούτο, αγοράζοντας τα πάντα από όσους δεν είχαν, από όσους είχαν σηκώσει του πολέμου χωρίς οι ίδιοι να μπορέσουν να ωφεληθούν, αυτή η διαφθορά και ο φόβος μήπως οι πλούσιοι απολέσουν τα πάντα έκανε τους Σπαρτιάτες να αρνηθούν τη συνεργασία τους στον Αλέξανδρο.Σταδιακά όμως η πόλις ταπεινώθηκε και εξασθένισε τόσο πολύ ώστε προσπάθησε να αποτινάξει τον μακεδονικό κυριαρχισμό αλλά ο Αντίπατρος τους νίκησε. Προσπάθησαν επίσης να κυριαρχήσουν στην αρκαδική συγκυριαρχία αλλά και εκεί ηττήθησαν: Για αυτό και ο Άγις, ο Βασιλέας  Άγις, προσπάθησε να επαναφέρει μέσα από συγκροτημένη κοινωνική μεταρρύθμιση του νόμους του Λυκούργου μήπως και καταφέρει να σώσει το ιστορικό κύρος της περίφημης πόλεως του Μέλανος ζωμού, του Ευρώτα, και του Λυκουργείου ήθους.