Η Παράγραφος , η δομή και η ανάπτυξή της με παραδείγματα.

 

Τι είναι παράγραφος;’

Η παράγραφος είναι μικρή ενότητα κειμένου η οποία με βάση  ένα καλά οργανωμένο σχεδιάγραμμα αναπτύσσει ένα αναπόσπαστο τμήμα του συνολικού κειμένου και αποτελεί ένα  από τα σημαντικότερα συστατικά στοιχεία του γραπτού λόγου. Κάθε είδους κείμενο, ακόμα και λογοτεχνικό είναι χωρισμένο σε παραγράφους.Έτσι δίνονται καθαρά με την πρώτη ματιά στον αναγνώστη η γενική εικόνα του κειμένου καθώς και κάποιες αρχικές πληροφορίες που αφορούν την έκταση τη  δομή και τη διάρθρωσή του.

Η σπουδαιότητα της παραγράφου έγκειται κυρίως στην οργάνωση  στην ενότητά της στην αλληλουχία των νοημάτων στην πληρότητα των επιχειρημάτων στη συνοχή και στη συνεκτικότητα των προτάσεων και των ιδεών που αναπτύσσει ή προσθέτει ή σχολιάζει που γενικά περιέχει. Και η σπουδαιότητά της αυτή δεν αποκαλύπτεται σε κείμενα με ποιητικό ή με λογοτεχνικό γενικότερα περιεχόμενο τόσο, όσο σε κείμενο όπου η λογική έχει τον πρώτο λόγο και τον κύριο: δοκίμια, άρθρα, επιφυλλίδες, επιστημονικά και  άλλα κείμενα. Και εφόσον η έκθεση της Β και Γ Λυκείου διδάσκεται και ασκείται με βάση το δοκιμιακό λόγο είναι απαραίτητο κάθε κείμενο που γράφεται από μαθητές ή για μαθητές όχι μόνο να χωρίζεται σε παραγράφους σύμφωνα με τις προδιαγραφές του δοκιμίου αλλά και  η οργάνωση της καθεμιάς παραγράφου να ακολουθεί τα δοκιμιακά πρότυπα. Οι προδιαγραφές αυτές και τα πρόσωπα αυτά θα παρουσιασθούν επιγραμματικά στη συνέχεια.

Α) Δομή και οργάνωση της παραγράφου:

Σε κάθε σχεδόν παράγραφο συναντούμε τα εξής στοιχεία:

1) τη θεματική περίοδο: με αυτήν εκφράζεται με σαφήνεια η κύρια ιδέα της παραγράφου και παρουσιάζεται επιγραμματικά το θέμα.Στη θεματική περίοδο ο συγγραφέας-μαθητής παίρνει ξεκάθαρη θέση απέναντι στο θέμα-πρόβλημα που πραγματεύεται και διατυπώνει το σκοπό της απόδειξής  του. Ειδικά η θεματική περίοδος αποτελεί ασφαλή  οδηγό και απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη των ιδεών του μαθητή αφού καθορίζει σε γενικές γραμμές το υλικό που αυτός θα περιλάβει στο κείμενό του.

2)Λεπτομέρειες-σχόλια: είναι οι  άλλες προτάσεις και περίοδοι με ιδέες οι οποίες διασαφηνίζουν, αιτιολογούν, παρουσιάζουν τα αποτελέσματα,  ορίζουν, διατυπώνουν αντιρρήσεις, αναπτύσσουν με ένα λόγο την κύρια ιδέα της παραγράφου η οποία βρίσκεται στη θεματική περίοδο. Με τις λεπτομέρειες εξασφαλίζεται ως ένα βαθμό η επαρκής  ανάπτυξη της ιδέας που προβάλλεται στη θεματική περίοδο.

Κάποτε υπάρχει και ένα τρίτο στοιχείο.

3) η περίοδος κατακλείδα: Με αυτή την πρόταση ολοκληρώνεται η  μορφή της παραγράφου αποκρυσταλλώνοντας επιγραμματικά την ανάπτυξη που προηγήθηκε ή διατυπώνοντας ένα γενικό συμπέρασμα ή προσπαθώντας να μεταβεί η συνέχεια του νοήματος από  την  προηγουμένη ανάπτυξη στην επομένη παράγραφο. Η χρήση της είναι προαιρετική.

Ανάπτυξη παραγράφου με παραδείγματα:

Όταν στη θεματική περίοδο υπάρχουν ιδέες που μπορούν εύκολα ή πρόσφορα να κατοχυρωθούν με προσφυγή σε εικόνες της καθημερινής ζωής ή σε περιστάσεις που αποκαλύπτουν την έκταση,τις συνέπειες, το βαθμό έντασης ενός φαινομένου, τότε είναι καλύτερη η παράθεση παραδειγμάτων.

Παράδειγμα:

«Aγνοούν οι γονείς ότι τα παιδιά τους στην περίοδο της εφηβείας επιθυμώντας να αποκτήσουν την αυτονομία τους  και να επιβεβαιώσουν την ανεξαρτησία τους ενεργούν συχνά αντίθετα προς τις πατρικές νουθεσίες και συμβουλές,  επιθυμίες και ορέξεις.Και η αντίδραση αυτή είναι τόσο μεγαλύτερη όσο πιο έντονη είναι η επιμονή των γονέων στη συμμόρφωση των παιδιών τους προς το πατρικό μοντέλο τρόπου ζωής. Αν για παράδειγμα αρέσουν στους γονείς τα κοντά μαλλιά ….κ.λ.π.

Η σωστή συντακτική στοιχειοθέτηση της έκθεσης και της γραφής παραγράφου.

Η κανονική σειρά των όρων της  πρότασης είναι η εξής:

Υποκείμενο Ρήμα (Εγώ ζώ)

Υποκείμενο Ρήμα Κατηγορούμενο( Εγώ είμαι μαθητής)

Υποκείμενο Ρήμα Αντικείμενο  ( Ο Κώστας χτυπάει την μπάλλα)

Υποκείμενο Ρήμα Αντικείμενο Αντικείμενο( Ο Πέτρος διδάσκει το γιό του κιθάρα)

Υποκείμενο Ρήμα Αντικείμενο Κατηγορούμενο( Εγώ σε ονομάζω μαθητή).

Συνεκτικότητα παραγράφου:

Με επανάληψη λέξεων, με αντωνυμίες, με ρητορικές ερωτήσεις.

Σημεία στίξης.

Τα σημεία στίξης ενδυναμώνουν την επάρκεια και τη συνεκτικότητα της παραγράφου (θαυμαστικό για να δηλώσουμε το θαυμασμό, ερωτηματικό για να δηλώσουμε την απορία μας κ.λ.π).

Ασκήσεις:

1) Δίνεται η παρακάτω θεματική πρόταση: Το φαινόμενο της σχολικής βίας όλο και περισσότερο απασχολεί την εκπαιδευτική κοινότητα. Να γράψετε τις λεπτομέρειες και την κατακλείδα αυτής της παραγράφου.

2) Να γράψετε πέντε προτάσεις (λεπτομέρειες) εξηγώντας γιατί θεωρείτε ένα μάθημα ενδιαφέρον.

3) Να γράψετε προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις: ενασχόληση, επαρκής, αναίδεια.