σημειώσεις σε κείμενα νέων Ελληνικών κειμένων α΄γυμνασίου: το ξανθό παιδί, η νέα παιδαγωγική, Λεώνη, το πιο γλυκό ψωμί, το παιδί με τα σπίρτα, τα κόκκινα λουστρίνια.

 

Κείμενα Νεοελληνικής λογοτεχνίας α΄γυμνασίου.

Ανάλυση κειμένων.

Α. Το πιο γλυκό ψωμί.

1.Ενότητες και πλαγιότιτλοι:

1^η: κάποτε ήταν ένας πλούσιος βασιλιάς….που λέει ο λόγος: η ανορεξία του βασιλιά.

2^η: όπου κάποια μέρα….θα γιατρευτείς:  η συμβουλή του σοφού γέροντα.

3^η: από την ίδια μέρα…και περίμενε: Η αποτυχημένη προσπάθεια εφαρμογής της συμβουλής.

4^η: άκουσε βασιλιά μου…του απάντησε εκείνος: η δοκιμασία του βασιλιά.

5^η: σε λίγο βγήκανε τα καρβέλια…και εμείς έτσι: η θεραπεία του προβλήματος.

Β.Αφηγηματικές παρατηρήσεις – τεχνικές:

Ο αφηγητής είναι ετεροδιηγηματικός, παντογνώστης και αμέτοχος στην ιστορία, σε γ΄πρόσωπο αφηγείται.Έουμε βέβαια κάποια β΄ενικό (παιδί μου) α΄πληθυντικό (τρώγαμε) για να αποδοθούν όλες οι ψυχολογικές διακυμάνσεις της ιστορίας.

Η γλώσσα είναι απλή, καθημερινή, προφορική, κυριαρχεί ο μικροπερίοδος λόγος (διάλογος, ερωταποκρίσεις) προκειμένου να δοθούν όλες οι πλευρές σκέψης και πράξης των ανθρωπίνων χαρακτήρων.

Έχουμε επίσης λαϊκές φράσεις και ιδιωματισμούς (λιμπιζότανε =ήθελε πολύ).

Το ύφος είναι απλό και κατανοητό.

Γ.Παρατηρήσεις:

Ο αφηγητής μέσα από το απλό ύφος και επειδή θέλει να δώσει τα νοήματά του πλησιάζει τον αναγνώστη και δημιουργεί ένα κλίμα οικειότητας (για να μην τα πολυλογούμε). Ο λόγος του είναι απλός και εξελίσσεται σαν παραμύθι για να πλησιάσει τον ακροατή και να τον πείσει για όλα όσα έχει να δώσει.

Ο αφηγητής θέλει να διδάξει ειδικά εκεί που αναφέρει ο σοφός γέροντας ότι θα πρέπει όλοι να εργαζόμαστε, να κουραζόμαστε, ώστε και τα ταλέντα μας να προσφέρουμε και δίκαια το φωμί μας να το τρώμε.

Επίσης ο συγγραφέας θέλει να συγκινήσει : περιγράφει όλη την κατάσταση του βασιλιά (πεινασμένου, όταν άρχισε να χορταίνει) προκειμένου  να προκαλέσει τη συγκίνηση του αναγνώστη.

Επίσης θέλει να ευχαριστήσει το κοινό που θα διαβάσει αυτό το παραμύθι (μήπως κουράστηκες βασιλιά μου) αν και το επιμύθιο (μήνυμα) είναι πολύ σημαντικό: τίποτε δεν πρέπει να το περιμένουμε από τους άλλους, θα πρέπει να πολεμάμε να αποκτήσουμε με τον κόπο μας όλα όσα χρειαζόμαστε, με την εργασία μας, ώστε και να μας λείπουν, να αγωνιζόμαστε να τα κατακτήσουμε, να τα χαιρόμαστε και να τα απολαμβάνουμε.

Δ.Χαρακτηρισμοί.

Χαρακτηρισμός βασιλιά: Ο βασιλιάς παρουσιάζεται σε αυτό το κείμενο ως ένας ανεύθυνος, εγωϊστής και αδρανής άνθρωπος. Προτεραιότητά του είναι να περνά αυτός καλά, αν και σταδιακά μετατρέπεται σε εργατικό και ενεργό άνθρωπο ο οποίος καταλαβαίνει ότι θα πρέπει να αγωνιζόμαστε για να κερδίσουμε αυτό το οποίο θέλουμε.

Ο γέρος παρουσιάζεται ως ένας βαθιά σκεπτόμενος και συγκροτημένος άνθρωπος ο οποίος διαθέτει σοφία και ψυχική ισορροπία. Είναι ευαίσθητος και φιλάνθρωπος με ωραία στάση απέναντι στον κόσμο και στον άνθρωπο.

Διαφορές και ομοιότητες ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές:

Ο γέρος είναι ένας σκεπτόμενος άνθρωπος ο οποίος νοιάζεται για τον κόσμο και τους συνανθρώπους του, δεν περιμένει τίποτε έτοιμο, αντίθετα παλεύει και με το μυαλό του και με τα έργα του για να κατακτήσει όσα θέλει.

Αντίθετα ο βασιλιάς είναι αδρανής, αδιάφορος για όλους και για όλα, θεωρεί ότι όλα θα τα έχει όταν θέλει και όπως θέλει.

Τελικά όμως και ο βασιλιάς βιωματικά πείθεται ότι θα πρέπει να κερδίζει με τον αγώνα του και την εργασία του όλα όσα επιθυμεί: και οι δύο τελικά (ο γέρος και ο βασιλιάς) μοιάζουν στο ότι ενδιαφέρονται για όσα συμβαίνουν γύρω τους, για τους συνανθρώπους τους και κυρίως στο ότι θα πρέπει να αγωνίζονται για να κερδίσουν αυτό το οποίο τους χαροποιεί και πνευματικά και υλικά.

Στη δημιουργική γραφή ασχολούμαστε με το τι κατάφερε ο άνθρωπος διαχρονικά με την εργασία του.

 

Β. Το ξανθό παιδί.

Ενότητες και πλαγιότιτλοι:

1^η:στ.1-4 , πλαγιότιτλος: ο μικρός βιοπαλαιστής.

2^η: στ.5-8, πλαγιότιτλος: ο ποιητής – αφηγητής συγκινημένος.

3^η: στ.9-16,πλαγιότιτλος: η περιγραφή του παιδιού.

4^η: στ. 17-20, πλαγιότιτλος: ο στοχασμός του αφηγητή.

Αφηγητής – γλώσσα και ύφος:

Ο αφηγητής χρησιμοποιεί και α΄και β΄πρόσωπο (έστεκα, το μέτωπό σου…)εκφράζει τις βαθιές σκέψεις του και απευθύνεται με αγάπη στο παιδί. Συμμετέχει στα γεγονότα με δικές του εκτιμήσεις (ομοδιηγηματιμός , εσωτερική εστίαση).

Η γλώσσα περιέχει λέξεις απλής δημοτικής (μοσκοβολούσες) συναισθηματικά φορτισμένες (μάτσο τα γιασεμιά πουλούσες) το ύφος είναι εξομολογητικό και αισθηματικό (λυρικό) (χρησιμοποιούνται μεταφορές επίθετα (λαλούσε, σερμένος κ.λ.π).

Ο στόχος του ποιητή είναι να περιγράψει τον αγώνα ενός μικρού βιοπαλαιστή και να δηλώσει όλη του τη συμπάθεια στο πρόσωπό του και στην αθωότητα της παιδικής ηλικίας.

 

Γ. Το παιδί με τα σπίρτα.

1.Το ποίημα αποτελεί μία ενιαία ενότητα.

2.Ο ποιητής κάνει λόγο για ένα εξάχρονο παιδί που πουλάει σπίρτα σε μία πλατεία καθώς και για την μητέρα του που εύχεται να μπορούσε ο γιός της με ένα σπίρτο να φωτίσει τον κόσμο όλο.

3.Αφηγητής – γλώσσα – ύφος.

Ο αφηγητής δεν συμμετέχει στα ποιητικά δρώμενα (ετεροδιηγηματικός) περιγράφει την ιστορία σε γ΄αφηγηματικό πρόσωπο (μεγάλωσε) η εστίαση του είναι εσωτερική διότι βλέπει τα γεγονότα με τα μάτια της μάνας.

Η γλώσσα είναι απλή και καθημερινή, μικρές προτάσεις (μικροπερίοδος λόγος) ώστε γρήγορα να αποδίδονται βιωματικά και απλά και προφορικά όλα τα νοήματα.

Το ύφος είναι απλό και λιτό και προφορικό.

Σύγκριση των κειμένων :

Και στα δύο κείμενα αποτυπώνεται η δυσκολία της καθημερινής ζωής μικρών βιοπαλαιστών. Ειδικά στο ξανθό παιδί η φράση «γλυκά χλωμό» αποτυπώνει όλη την αδυναμία του παιδιού. Η φράση «μάτσο τα γιασεμιά πουλούσες» φανερώνει την ανάγκη όλα τα λουλούδια και άμεσα να πουληθούν. Το παιδί με τα σπίρτα ανήμερα των γενεθλίων του και μέσα στο χειμώνα πουλάει πράγματα και αυτό φανερώνει τον αγώνα επιβίωσης.

Να προσεχθεί ότι στο ξανθό παιδί προβάλλεται η παιδική αθωότητα ενώ στο παιδί με τα σπίρτα η παιδική ωριμότητα μιάς και η μητέρα του το θεωρεί ήδη ως ενήλικα.

Η μητέρα στο παιδί με τα σπίρτα νοιώθει υπερηφάνεια για το παιδί της αν και στενοχωριέται για το ότι από τόση μικρή ηλικία παλεύει στους δρόμους, ενώ στο ξανθό παιδί ο ποιητής εκφράζει όλη του τη συμπάθεια στο παιδί και στην πρόωρη ενηλικίωσή του μέσα στους δρόμους.

Παραδοσιακή και νεωτερική ποίηση:

Το ξανθό παιδί ανήκει στην παραδοσιακή ποίηση , η κάθε στροφή έχει 4 στίχους, με μέτρο ιαμβικό και ομοιοκαταληξία σταυρωτή. Έχει συγκεκριμένα νοήματα και συναισθηματική λυρικότητα.

Το παιδί με τα σπίρτα ανήκει περισσότερο στη νεωτερική ποίηση: δεν έχει μέτρο και ομοιοκαταληξία έχει ελεύθερο στίχο και η γλώσσα του είναι πεζή και προφορική.

Στη δημιουργική γραφή ασχολούμαστε με τις αιτίες του φαινομένου της παιδικής εργασίας και τι θα πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστεί το απάνθρωπο αυτό όσο και παράνομο φαινόμενο.

 

Δ. Τα κόκκινα λουστρίνια.

Ενότητες και πλαγιότιτλοι:

1^η ενότητα: το είχε βάλει από καιρό…και παραμόνευε την ώρα.

Το μυστικό σχέδιο του τσαγκάρη για την παρασκευή των λουστρινιών.

2^η ενότητα: η κόρη του δασκάλου…και άμα τον συμπάθαγε, ποιος ξέρει.

Ο έρωτας του νεαρού για την κόρη του δασκάλου και το σχέδιο να της δωρίσει τα παπούτσια.

3^η ενότητα: την κρίσιμη μέρα τύλιξε τα παπούτσια…και έπιασε τη φαλτσέτα με τα τραγούδια.

Η τελική απόφαση του ήρωα να δώσει τα παπούτσια στην αδελφή του.

Αφηγητής γλώσσα και ύφος.

Ο αφηγητής είναι αμέτοχος, ετεροδιηγηματικός και παντογνώστης (μηδενική εστίαση)  ο οποίος διηγείται σε γ΄ενικό πρόσωπο.

Η γλώσσα του κειμένου είναι απλή με ιδιωματισμούς (είχε κάνει το κουμάντο του). Το ύφος επίσης είναι απλό και λιτό.

Σημειώσεις:

1.στη 2^η ενότητα φανερώνονται τα συναισθήματα του παιδιού για την κόρη του δασκάλου (του χε λαβώσει την καρδιά). Το όλο του σχέδιο να φτιάξει παπούτσια αντανακλούν τον έρωτά του για την κοπέλα.Καταλαβαίνοντας όμως το τι πραγματικά συμβαίνει βοηθά το νεαρό να δωρίσει τα παπούτσια στην αδελφή του κάτι που φανερώνει τη νοητική και συναισθηματική του ωρίμανση μιάς και αξίζει να προσφέρουμε σε αυτούς που μας ενδιαφέρουν αλλά και σε εκείνους που ενδιαφέρονται για εμάς.

Δημιουργική γραφή: να δώσετε ένα άλλο τέλος στο κείμενο:

Ο πρωταγωνιστής αν και έβλεπε ότι η κόρη του δασκάλου είναι εγωΐστρια και υπερόπτης και δεν ασχολείται μαζί του, δεν είχε τη δύναμη να το παραδεχθεί και κάθε ημέρα πήγαινε και της άφηνε τα παπούτσια που της έφτιαξε στο σπίτι της. Εκείνη τα πετούσε και πάλι από την αρχή. Όταν τελικά ο νεαρός κατάλαβε τι γινόταν, ήταν αργά: διαλύθηκε όταν την είδε αγκαλιά με κάποιον άλλον να τον χλευάζουνε μαζί: τότε κατάλαβε ότι θα πρέπει να προχωρήσει στη ζωή του.

 

Ε.Λεώνη.

Ενότητες και πλαγιότιτλοι:

1^η ενότητα: έχουν περάσει κιόλας δύο χρόνια….δύο ολόκληρα χρόνια από τότε.

Η δουλειά της Λεώνης και η χαρά που αντλεί από αυτήν.

2^η ενότητα: σήμερα η Λεώνη…στην άλλη πλευρά της πόλης.

Οι σκέψεις της Λεώνης για το μέλλον.

3^η ενότητα: φτάνει επιτέλους ο θείος….πρώτη στους Ολυμπιακούς αγώνες.

Η συζήτηση της Λεώνης με το θείο Τόνι και τα επαγγελματικά τους σχέδια για το μέλλον.

Αφηγητής γλώσσα και ύφος.

Ο αφηγητής είναι ετεροδιηγηματικός, σε γ΄πρόσωπο, παντογνώστης με μηδενική εστίαση, αμέτοχος στην όλη ιστορία.

Η γλώσσα είναι απλή δημοτική πλήρως κατανοητή. Χρησιμοποιείται η καθομιλουμένη με απλό λεξιλόγιο.

Το ύφος είναι απλό και αναδύεται μία αισιοδοξία και αγάπη για τη ζωή.

Παρατηρήσεις:

1.Η Λεώνη μας δίδει το καλύτερο παράδειγμα προς μίμηση, διότι όταν μαθαίνει το πρόβλημά της δεν το βάζει κάτω αλλά παλεύει να κινηθεί, να δημιουργήσει να νικήσει με τον αγώνα της όλα όσα της συμβαίνουν: περνά το μήνυμα ότι ο αγωνιστής άνθρωπος όλα μπορεί να τα αντιμετωπίσει με θετική σκέψη και πράξη.

2. Η συμμετοχή της Λεώνης στο πάρτι των φίλων της φανερώνει ότι δεν ντρέπεται για τίποτε, έχει αποδεχθεί όλα όσα της συμβαίνουν, θεωρεί τον εαυτό της μια χαρά και έχει το δικαίωμα στη ζωή στις κοινωνικές εκδηλώσεις και σε όλες τις διαπροσωπικές συναναστροφές.

3. δημιουργική γραφή: η Λεώνη κανονίζει επαγγελματιά σχέδια: τι θα προτείνατε στο δήμο και τις κρατικές υπηρεσίες στην περιοχή σας για τα άτομα με ειδικές ανάγκες;

Θα πρέπει να φανεί το αγωνιστικό πνεύμα που τα άτομα με ειδικές ανάγκες θα πρέπει να   έχουν  διότι είναι άτομα ισότιμα με όλους τους άλλους ανθρώπους, θα πρέπει να ονειρεύονται μία ζωή με ανεξαρτησία δικά τους χρήματα και εργασία. Οι δομές του δήμου και του κράτους θα πρέπει να βοηθούν τα άτομα με ειδικές ανάγκες ενσωματώνοντάς τα σε επιμορφωτικές δράσεις, σε εργασιακές προκηρύξεις, σε θέσεις εργασίας διότι η κοινωνία ανήκει σε αυτούς που μορφώνονται και αγωνίζονται.

Στ. Η Νέα Παιδαγωγική.

Ενότητες και πλαγιότιτλοι:

1^η ενότητα: με τα μαγικά πάντα μάτια…και έδειξε τη βίτσα.

Η πρώτη μέρα στο σχολείο.

2^η ενότητα: στην Τετάρτη τάξη…ας φέρει βούτυρο.

Ο δάσκαλος της τετάρτης τάξης και η Νέα Παιδαγωγική.

Αφηγητής γλώσσα και ύφος.

Ο αφηγητής ταυτίζεται με το συγγραφέα: Εξιστορεί σε α΄πρόσωπο (κίνησα, μυρίζουμαι) τα γεγονότα της προσωπικής του ζωής (ομοδιηγηματικός, πρωτοπρόσωπος αφηγητής σε εσωτερική εστίαση).

Η γλώσσα είναι απλή και δημοτική αν και έχει τύπους κρητικού ιδιώματος (σφαγάρι, ανδρειευούμην). Το κείμενο έχει ζωντάνια, επίθετα και απλή γλώσσα προφορικότητος.

Το ύφος είναι λιτό φυσικό και ανεπιτήδευτο. Ο παρατακτικός λόγος και οι σύντομες προτάσεις προσδίδουν γοργότητα και ζωντάνια στην αφήγηση. Ειδικά στη δεύτερη ενότητα ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τα στοιχεία της ειρωνείας και του χιούμορ.

Παρατηρήσεις:

1.Τα συναισθήματα του μικρού αφηγητή πρίν να φθάσει στο σχολείο είναι ανάμικτα (μισοχαρούμενος μισοαλαφιασμένος). Από τη μία αισθάνεται χαρά για την αλλαγή από την άλλη φόβο για όλα όσα έχει να αντιμετωπίσει. Νοιώθει σαν ζώο προς σφαγή (σφαγάρι) ανησυχεί και αρχίζει να τρέμει (το χέρι μου άρχισε να τρέμει). Για να το διαχειρισθεί όλο αυτό έχει τον τρόπο της μητέρας του (βασιλικό και μικρό φυλαχτό) αλλά και ο πατέρας του, η παρουσία του, προσφέρει μία μορφή προστασίας.Ο πατέρας του τον καταλαβαίνει και τον χαϊδεύει για να του δείξει την αγάπη του (ο πατέρας μου έσκυψε…χαϊδέψει).

2.Οι σχέσεις γονέων και παιδιών θα πρέπει να είναι ζεστές και ελικρινείς, οι γονείς επιβάλλεται να προσφέρουν νοητική και συναισθηματική κάλυψη στα παιδιά τους μέχρι αυτά να μεγαλώσουν και να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν μόνα τους στις δυσκολίες της ζωής.

3.Η νέα παιδαγωγική που είπε ότι πρεσβεύει ο δάσκαλος της δ΄δημοτικού στηρίζεται στα ενδιαφέροντα και στις κλίσεις των μαθητών. Ο δάσκαλος θα έπρεπε να δείχνει σεβασμό στην προσωπικότητα των μαθητών δημιουργώντας μία ανθρώπινη και διαλεκτική σχέση μαζί τους. Κυρίαρχο ρόλο έχει η βιωματική συμμετοχή και η ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών.

Όμως τελικά ο δάσκαλος της τετάρτης δημοτικού ακολουθούσε την παραδοσιακή παιδαγωγική ήταν αυστηρός και ασκούσε σωματική και ψυχολογική βία στα παιδιά, εκτός του γεγονότος ότι προσπαθούσε  μέσω της ζωγραφικής να βοηθήσει τους μαθητές να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους τις σκέψεις τους και τις πράξεις τους.

Σύγκριση κειμένων: προσέχουμε εάν δοθεί κείμενο όπου οι δάσκαλοι ακολουθούν παραδοσιακούς εκπαιδευτικούς  τρόπους: ή συγχρονες εκπαιδευτικές μεθόδους. Συγκρίνουμε σημειώνοντας τις ανάλογες ομοιότητες και διαφορές σημειώνοντας ότι οι νέες παιδαγωγικές μέθοδοι απελευθερώνουν το μαθητή και τον βοηθούν να απελευθερώσει πολλά από τα εσωτερικά χαρίσματα και ικανότητες που έχει ώστε να συμβάλει σε ένα καλύτερο επίπεδο μάθησης και σχολικής τάξης.

 

Δημιουργική γραφή:

1.να διηγηθείς τη δική σου πρώτη ημέρα στο σχολείο: δίνουμε βάρος στις ιδέες και στα συναισθήματα σε σχέση με το νέο χώρο και τους νέους δασκάλους και συμμαθητές.

2.γιατί θα ακολουθούσες ως δάσκαλος τη νέα παιδαγωγική (διότι με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές απελευθερώνονται, συζητούν, φανερώνουν τις κλίσεις τους και δημιουργείται καλό σχολικό κλίμα και ατομική πρόοδος των μαθητών.