οι περιπέτειες της οριστικής, προστακτικής και υποτακτικής.

 

Οι περιπέτειες της προστακτικής (ανάλυση ενδελεχής όλων των προστακτικών όλων των χρόνων).

1.Oι προστακτικές  των ρημάτων της ενεργητικής φωνής της α’ συζυγίας, όταν τα ρήματα είναι σύνθετα, ανεβάζουν τον τόνο μία συλλαβή, όταν  υπάρξει έκθλιψη επίσης ανεβάζουν τον τόνο μία συλλαβή

Π.χ: λῦε: παράλυε

        ἄγε: πάραγε

(η πρόθεση πρό δεν εκθλίβεται όταν ευρίσκεται σε σύνθετο ρήμα, αλλά δέχεται τον τόνο: π.χπρόαγε.

 

2. Οι προστακτικές των συνθέτων ρημάτων ( και στις δύο συζυγίες) στη μέση φωνή δεν ανεβάζουν τον τόνο:

π.χ: λύου: παραλύου.

 

3.Οι προστακτικές των συνθέτων ρημάτων του β΄αορίστου( και στις δύο συζυγίες)  ,  ανεβάζουν τον τόνο στην ενεργητική φωνή:

Π.χ: βάλε: παράβαλε, ἰδέ: πάριδε, σχές: παράσχες,

ἕς: ἄφες. 

 

4.Οι προστακτικές του β΄αορίστου μέσης φωνής ( και στις δύο συζυγίες) δεν ανεβάζουν τον τόνο τους όταν τα ρήματα είναι σύνθετα: εξαιρούνται οι μονοσύλλαβες προστακτικές όταν είναι σύνθετα τα ρήματα με δισύλλαβες προθέσεις και μόνο: εξαιρείται η προστακτική του ρήματος : αφίεμαι (οὗ). 

 

Π.χ: βαλοῦ: παραβαλοῦ

 Όμως σποῦ: παράσπου, αλλά:  

ἐκσποῦ    

 

            σχοῦ: παράσχου, αλλά:  

ἐκσχοῦ      

              

            θοῦ: παράθου, αλλά:  

ἐκθοῦ    

                 

            δοῦ: παράδου, αλλά:  

ἐκδοῦ     

 

             οὗ: άφοῦ

              

5.Οι προστακτικές των συνηρημένων ρημάτων της α΄συζυγίας στην μέση φωνή σε σύνθετα ρήματα δεν αλλάζουν τον τονισμό, αλλά ούτε και στην ενεργητική φωνή διότι λόγω της συναίρεσης ο τόνος δεν είναι στην παραλήγουσα αλλά ουσιαστικά στην προπαραλήγουσα:

 Π.χ:Ποίει: παραποίει 

  

6.Οι προστακτικές των ρημάτων (συνθέτων) στη β΄συζυγία στον ενεστώτα (ενεργητική φωνή ) (όπως και στη μέση φωνή εξάλλου) δεν ανεβάζουν ως σύνθετα ρήματα τον τόνο μία συλλαβή διότι η κατάληξη της προστακτικής ενεστώτα των ρημάτων β΄συζυγίας είναι μακρόχρονη:

Π.χ:Τίθει :  παρατίθει, δίδου: παραδίδου, ἵει: παρίει, ἵστη: παρίστη. 

 

Προσοχή στην κλίση της προστακτικής β΄αορίστου του λέγω:

 

εἰπὲ

 εἰπέτω & εἰπάτω 

 εἴπατε εἴπετε

 εἰπόντων & ειπάτωσαν.

Επίσης προσοχή: το ρ. έχω, έσχον: στο β΄αόριστο χάριν ευφωνίας έχει προστακτική σε –ς (σχές).

 

Οι περιπέτειες της Υποτακτικής:

Οι υποτακτκές συνθέτων ρημάτων ουδέποτε ανεβάζουν τον τόνο: εξαιρούνται οι υποτακτικές β΄αορίστου των ρημάτων τα οποία στο β΄αόριστο έχουν μονοσύλλαβη προστακτική:

Σχω-παράσχω (έχω)

Σπώμαι- επίσπωμαι (έπομαι)

Δώμαι- επίδωμαι (δίδομαι)

Θώμαι – επίθωμαι (τίθεμαι)

Όμως: ὧμαι: επί + ὧμαι=εφῶμαι (λόγω επί +ῶμαι, έκθλιψη (δεν μπορεί ο τόνος να αναβιβασθεί στην παραπάνω συλλαβή της προπαραληγούσης). (του ρ.ίεμαι).

Επίσης το πρόσσ ανήκει στο προσέχω (πρόσσχω-προσέσχον-προσέχω)

               Το προσ ανήκει στο προέχω (πρόσχω-προέσχον-προέχω).

 

Προσοχή επίσης: η οριστική ουδέποτε αναβιβάζει τον τόνο στη σύνθεση:

Εξαιρούνται:

Φημί – πρόφημι

 εἵ - πρόειμι

εἷμι (έρχομαι) πάρειμι

οἶδα – κάτοιδα

κεῖμαι- παράκειμαι.

 

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.