Aρχαία Ελληνικά από μετάφραση, β΄γυμνασίου. Ομήρου Ιλιάδα, σημειώσεις εισαγωγής του μαθήματος:

 

1. Ο τίτλος του έργου:

Η Ιλιάδα ασχολείται με τον τρωϊκό πόλεμο και το όνομα του τίτλου της οφείλεται στη λέξη Ίλιον το οποίο αποτελεί δεύτερη ονομασία της Τροίας.

2.Το θέμα:

Το κύριο θέμα και η αφετηρία της Ιλιάδας, όπως δηλώνει και ο ποιητής στο προοίμιό του έργου του, είναι ο θυμός (μήνις) του Αχιλλέα, ο οποίος προέκυψε μέσα από τη σύγκρουση του ήρωα με τον αρχιστράτηγο Αγαμέμνονα,με όλα τα επακόλουθα αυτής της εξέλιξης.

3.Το περιεχόμενο της Ιλιάδας – η χρονική διάρκεια των γεγονότων ( ο χρόνος της ιστορίας).

Η Ιλιάδα αναφέρεται στον απαντητικό πόλεμο των Αχαιών προς τους Τρώες λόγω της αρπαγής της ωραίας Ελένης από τα παλάτια του συζύγου της, βασιλέως της Σπάρτης Μενελάου. Επίσης στις συγκρούσεις Αχαιών και Τρώων κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τροίας. Όμως ο ποιητής δεν ξεκινά την αφήγησή του από την αρχή του πολέμου αλλά τα γεγονότα που αφηγείται καλύπτουν 51 ημέρες του δεκάτου και τελευταίου χρόνου του πολέμου (το έπος αρχίζει με την έκρηξη του θυμού του Αχιλλέα και τελειώνει με το θάνατο και την ταφή του Έκτορα). Ωστόσο σε αυτά τα γεγονότα αντικατοπτρίζονται όλες οι συγκρούσεις του δεκαετούς πολέμου και όλο το κλίμα του. Επιπλέον γίνονται αναφορές στα προηγούμενα χρόνια του πολέμου με κάποιες μικρές αναδρομικές αφηγήσεις παλαιών γεγονότων.

4.Η υπόθεση και η δομή της Ιλιάδας.

Ο Χρύσης ιερέας του Απόλλωνος είχε έλθει στον Αγαμέμνονα προσφέροντάς του λύτρα και ικετεύοντάς τον να του δώσει την κόρη του Χρυσηΐδα που εκείνος την κρατούσε ως πολεμικό λάφυρο. Ο Αγαμέμνονας το αρνήθηκε και ο Απόλλωνας έστειλε θανατηφόρα ασθένεια στο στρατόπεδο των Αχαιών , για να τιμωρήσει τον αρχιστράτηγό τους γι αυτή του την πράξη. Ύστερα από αυτό ο Αγαμέμνονας αναγκάστηκε να επιστρέψει τη Χρυσηΐδα, και για να αναπληρώσει το κενό και τον εγωϊσμό του πήρε αυθαίρετα από τον Αχιλλέα τη Βρισηΐδα. Αυτό θεωρήθηκε μεγάλη προσβολή από τον Αχιλλέα ο οποίος εξοργίσθηκε και αποχώρησε από τον πόλεμο μαζί με το εκστρατευτικό του σώμα τους περίφημους Μυρμιδόνες. Η απουσία του πρώτου πολεμιστή από τις μάχες γρήγορα έγινε αισθητή και είχε αρνητικές συνέπειες για τους Αχαιούς ενώ από το αντίπαλο στρατόπεδο ο Έκτορας γινόταν όλο και πιο επικίνδυνος. Σε μία κρίσιμη μάχη του αγώνα ο Έκτορας σκότωσε τον Πάτροκλο τον επιστήθιο φίλο του Αχιλλέα , ο οποίος μετά από αυτή την εξέλιξη βγήκε επιτέλους από την αδράνειά του, ξαναμπήκε ορμητικά στις μάχες και πήρε εκδίκηση για το φίλο του σκοτώνοντας τον Έκτορα.

Η υπόθεση λοιπόν της Ιλιάδας πλέκεται γύρω από το θυμό του Αχιλλέα και τα επακόλουθά του. Παράλληλα όμως ο ποιητής αφηγείται και κάποια άλλα περιστατικά , παρουσιάζει μονομαχίες και αριστείες, κάνει μικρές αναδρομές στο παρελθόν, κ.α. Παρατηρούμε στο έπος αυτό δεν  καλύπτονται τα γεγονότα όλων των προηγουμένων εννέα ετών αλλά και δεν ολοκληρώνεται ο Τρωϊκός πόλεμος, καθώς δεν γίνεται λόγος για τα υπόλοιπα δραματικά γεγονότα (θάνατος του Αχιλλέα, Δούρειος Ίππος, άλωση της Τροίας). Αυτά τα γεγονότα ήταν θέματα άλλων επών.

5.Χρονολόγηση του έργου.

Η Ιλιάδα υποθέτουμε ότι γράφηκε γύρω στο 800 π.Χ , πρίν από την Οδύσσεια και είναι το αρχαιότερο από τα σωζόμενα έργα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.

6. Ιλιάδα και Οδύσσεια, ομοιότητες και διαφορές.

Ανάμεσα στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια υπάρχουν κάποιες ομοιότητες παρατηρούνται όμως και συγκεκριμένες διαφορές.

Α.Ομοιότητες:

Και η Ιλιάδα και η Οδύσσεια χρησιμοποιούν την ίδια ιδιότυπη γλώσσα.

Και τα δύο έπη έχουν ως αφετηρία τον Τρωϊκό πόλεμο (ανήκουν στα έπη του Τρωϊκού κύκλου).

Και στα δύο έπη προβάλλεται ενιαίος πολιτισμός με κοινά στοιχεία στις κοινωνικές και πολεμικές συνήθειες , στη θρησκεία στην αντίληψη για τη ζωή , στους θεσμούς στις αξίες και στα ιδανικά.

Β.Διαφορές.

Παρόλο που χρησιμοποιείται και στα δύο έπη η ίδια γλώσσα στην Ιλιάδα αυτή η γλώσσα είναι αρχαϊκότερη ενώ στην Οδύσσεια η οποία είναι νεώτερη, έχουν απλουστευθεί κάποιοι αρχαϊκοί τύποι.

Τα δύο έπη διαφέρουν ως προς την ιεράρχηση των αξιών , η Ιλιάδα που είναι πολεμικό έπος υμνεί την παλικαριά και την αξία του αγώνα ενός πολεμιστή ως το θάνατο για την Πατρίδα και τα άλλα ιδανικά , ενώ στην Οδύσσεια προβάλλεται η αξία της ειρηνικής ζωής και η νοσταλγία της Πατρίδας, ( Ο Οδυσσέας έχει ως στόχο με όλους τους αγώνες του να ξαναβρεί την ήρεμη οικογενειακή ζωή του κοντά στους δικούς του ανθρώπους).

Στην Οδύσσεια κυριαρχούν τα παραμυθικά στοιχεία (φανταστικοί τόποι, μυθικά τέρατα, μαγικές μεταμορφώσεις κ.α) ενώ η Ιλιάδα κινείται σε έναν κόσμο πραγματικό χωρίς τέρατα και φανταστικές περιπέτειες.

Παρουσιάζεται διαφορά ως προς την πολιτική οργάνωση. Στην Ιλιάδα είναι ισχυρός ο θεσμός της Βασιλείας ο βασιλιάς έχει απόλυτη εξουσία ενώ οι πολεμιστές του δεν έχουν κανένα λόγο στις συνελεύσεις. Όμως η Οδύσσεια καθρεπτίζει μία νεώτερη εποχή στην οποία ο θεσμός της Βασιλείας κλονίζεται: οι μνηστήρες (ουσιαστικά οι ευγενείς) εποφθαλμιούν το θρόνο του Οδυσσέα, στην Ιθάκη υπάρχει μία άτυπη συνέλευση του λαού, στο βασίλειο των Φαιάκων λειτουργεί συνέλευση γερόντων.

Οι θεοί στην Ιλιάδα έχουν ανθρώπινη διάσταση ,παρουσιάζουν αδυναμίες και ελαττώματα, ενεργούν αυθαίρετα,κινημένοι από τα προσωπικά τους  πάθη και δεν τους χαρακτηρίζει ηθικότητα. Όμως στην Οδύσσεια παρουσιάζονται ηθικά και εξιδανικευμένοι και ενεργούν ομόφωνα με γνώμονα το δίκαιο.

Στην Ιλιάδα οι ήρωες ανήκουν στην τάξη των αρχόντων, ενώ στην Οδύσσεια προέρχονται από όλες τις κοινωνικές τάξεις.

Ως προς την αφηγηματική τεχνική στην Ιλιάδα η αφήγηση είναι γραμμική (χρονολογική) ενώ στην Οδύσσεια αρχίζει in media res ( ο ποιητής την αρχίζει από ένα προχωρημένο σημείο της ιστορίας και ενώ αυτή ευρίσκεται σε εξέλιξη , ο Οδυσσέας μέσα από την αναδρομική του αφήγηση συμπληρώνει τα γεγονότα των προηγουμένων χρόνων για να συνεχίσει ο ποιητής και να ολοκληρώσει την ιστορία).