Όμήρου Οδύσσεια. Σχέδιο εισαγωγής.

Έπος (από το ρήμα έπω=λέγω)σημαίνει λόγος και διήγηση.Ως λογοτεχνικός όμως όρος σημαίνει αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό ,ηρωϊκό ή διδακτικό.

Η Οδύσσεια ανήκει στην κατηγορία του ηρωϊκού έπους.Το άλλο είδος έπους είναι το διδακτικό έπος(εκεί ανήκει το «Έργα και Ημέρες»του Ησιόδου).Το ηρωϊκό έπος αφηηγείται κατορθώματα ηρώων και θεών ,οι οποίοι συχνά συνυπάρχουν με τους ανθρώπους και κατευθύνουν τη δράση τους.Βασικά γνωρίσματα του ηρωϊκού έπους είναι τα παρακάτω:

1.παρουσιάζει μυθοποιημένα γεγονότα ενός μακρινού παρελθόντος σαν να είναι αληθινά.

2.έχει αντικειμενικό χαρακτήρα .Δεν εκφράζει τις προσωπικές ή υποκειμενικές απόψεις του ποιητή,αλλά την κοινωνία μέσα στην  οποία δημιουργείται (πρββλ.τα δημοτικά τραγούδια που και αυτά αποτελούν συλλογική έκφραση της κοινότητας μέσα στην οποία δημιουργούνται).

3.τα πιο γνωστά ηρωϊκά έπη είναι τα ομηρικά ποιήματα Ιλιάδα και Οδύσσεια.

Κεντρικό θέμα της Οδύσσειας.

Κεντρικό θέμα της Οδύσσειας είναι ο νόστος του Οδυσσέα.Ο ποιητής κατάφερε μέσα σε 41 ημέρες να εντάξει όλες τις μεταπολεμικές περιπέτειες του ήρωα που κράτησαν συνολικά δέκα χρόνια.

Η εποχή της Οδύσσειας.

Τα Ομηρικά έπη συντέθηκαν κατά τη Γεωμετρική περίοδο (1100-700 π.Χ)ειδικότερα κατά τις τελευταίες  δεκαετίες του 8^ου αι.π.Χ.στη δυτική Μικρά Ασία όπου οι Αχαιοί είχαν ιδρύσει αποικίες από τον 11^ο αι.π.Χ.Σε αυτές τις νέες πατρίδες οι άποικοι τραγουδούσαν με νοσταλγία και υπερηφάνεια τα κατορθώματα μεγάλων παλαιών ηρώων του ελλαδικού χώρου τα οποία μάλιστα συνέδεσαν και με νεώτερους θρύλους για τις περιπέτειες ναυτικών που αφθονούσαν κατά την εποχή του αποικισμού.

Τα έπη διαδόθηκαν μέσα από τους αοιδούς και τους ραψωδούς:

Οι αοιδοί: 1) τραγουδούσαν τα έπη με τη συνοδεία κιθάρας

                 2) αυτοσχεδίαζαν με τη βοήθεια της Μούσας.

                 3) έγιναν περιζήτητοι σε παλάτια και ανάκτορα όπου ψυχαγωγούσαν τους βασιλείς και ευγενείς.

Οι ραψωδοί : 1) δεν αυτοσχεδίαζαν αλλά συναρμολογούσαν τα έπη που μάθαιναν.

                      2) δεν σύχναζαν σε παλάτια αλλά σε ανοικτούς χώρους και απήγγειλαν τα έπη κρατώντας ραβδί σύμβολο εξουσίας για να μεταδώσουν τις αλήθειες των επών με την άδεια των θεών.

Τόσο όμως η Ιλιάδα όσο και η Οδύσσεια αναφέρονται στα μακρινά και ένδοξα χρόνια του Μυκηναϊκού πολιτισμού.Ειδικότερα στην εποχή του Τρωϊκού πολέμου ίσως κατά το 1180 π.Χ.

Γενικά λοιπόν τα Ομηρικά έπη αναφέρονται σε μυθοποιημένα γεγονότα της Μυκηναϊκής εποχής (κυρίως τον Τρωϊκό πόλεμο)προβάλλουν όμως και την εποχή κατά την οποία συντέθηκαν (Γεωμετρική εποχή)που είναι στραμμένη σε  έργα ειρηνικά (ναυτιλία,εμπόριο,ανάπτυξη πόλεων),και χαρακτηρίζονται βέβαια από πολεμικές συγκρούσεις (κλονίζεται ο θεσμός της βασιλείας).

Προσέχω:

Η Οδύσσεια κινείται σε δύο επίπεδα:Το επίπεδο των θεών και το επίπεδο των ανθρώπων.Το ένα επηρεάζει δυναμικά το άλλο.Οι θεοί ελέγχουν και αποδίδουν δικαιοσύνη όσον αφορά τις πράξεις των ανθρώπων ,ο άνθρωπος όμως ως ύπαρξη είναι ελεύθερος(κορυφαία Ελληνική ανθρωποκεντρική σύλληψη)να θέσει δικούς του σκοπούς,να κάνει αυτοβούλως το σωστό ή το λάθος.

Βιβλία που πρέπει να διαβάσω:Όλγα Κακριδή-Κομνηνού:τα Ομηρικά έπη.

Ερωτήσεις.

1.Θεώρησε ότι είσαι καλλιτέχνης(ζωγράφος,κ.λ.π)ή δημοσιογράφος,ποιητής ή πεζογράφος.Απόδωσε λοιπόν την υπόθεση της Οδύσσειας με όποιο από τους παραπάνω τρόπους επιθυμείς.

Βασίλειος Μακρυπούλιας,φιλόλογος.

Βασίλειος Μακρυπούλιας,, φιλόλογος.