Ελένη Ευριπίδου. Β΄επεισόδιο στ: 617-689

 

Ελένη Ευριπίδου.

Β΄επεισόδιο

στ: 617-689

•       Ποιος παράγοντας εμπόδισε την άμεση αναγνώριση της Ελένης εκ μέρους του Μενελάου;

•       Γιατί η Ελένη είναι αυτή η οποία πρώτη ανεγνώρισε το Μενέλαο;

•       Αλήθεια και Ψεύδος. Το ψεύδος ως επικάλυψη της αληθείας: η ψεύτικη Ελένη εμποδίζει την αναγνώριση της γνησίας Ελένης: άρα: το ψεύδος εμποδίζει την αλήθεια.

•       Σύμφωνα με τον Πλάτωνα: η αλήθεια υπάρχει, ψεύδος είναι η απουσία της αληθείας: πώς εφαρμόζεται εδώ στην περίπτωση της Ελένης;

•       Γιατί η Ελένη είναι αυτή η οποία πρώτη γνωρίζει τον Μενέλαο;

•       Ερώτημα: γιατί ο εξαπατημένος άνθρωπος πάντα γνωρίζει την αλήθεια;

•       Η Ελένη ποτέ δεν ελησμόνησε την αλήθεια: ο Μενέλαος είναι στο ψεύδος: άρα αυτός θέλει και επιθυμεί πειστηριων.

•       Εάν κάποιος σας εξαπατήσει δεν ξεχνάτε την αλήθεια, απλώς δυσκολεύεσθε στο να την αποδείξετε.

•       Η Ελένη ως αιωνία: ψυχή, ιδέα, βούλησις, ύπαρξη: ποτέ δεν απολλύει την αλήθεια: αυτός ο οποίος κινείται σε σχέση με την Ελένη καλείται να κατανοήσει την αλήθεια και να μην ξεγελασθεί από το ψεύδος.

•       Η Ελένη γνωρίζει τον έναν Μενέλαο (αληθινό)

•       Ο Μενέλαος γνωρίζει την μία Ελένη (ψεύτικη): άρα: η αλήθεια είναι Ποιότητα και όχι ποσότητα: ο Μενέλαος κατανοεί ότι ο Άλλος έχει συγεκριμένη ταυτότητα ως αληθινή ύπαρξη. Η για πρώτη φορά ζωοποίηση του ανθρώπου σε σχέση με την αλήθεια. Η γένεση του ποιοτικού ανθρώπου.

•       Στ.630: και εγώ δεν έχω πάρει δύο γυναίκες.

•       Τι διαφοροποιεί δύο μορφές;

•       Άρα σύμφωνα με τον Ευριπίδη : άνθρωπος =μορφή + εσωτερικότητα (αλήθεια): με βάση αυτή τη διαπίστωση δύο άνθρωποι ποιοτικώς ξεχωρίζουν (ως φορείς αλήθειας ή ψεύδους).

•       Ο Άνθρωπος δεν αξίζει και δεν λαμβάνει αξία από τη μορφή του αλλά από το Είναι και την ουσία του. Δύο άνθρωποι δεν διαφέρουν στην μορφή (δύο μορφές Ελένης) αλλά στην εσωτερική φορά και ποιότητα της αληθείας: για αυτό που Είναι. Αυτό είναι και το μεγάλο τέκνο της σοφιστικής και σωκρατικής φιλοσοφίας: η γένεση του Υποκειμένου ως φορέως αξιών και αληθών ιδεών.Για αυτό μπροστά στην Ελένη που κατέχει την Αλήθεια ο Μενέλαος είναι ρακένδυτος: πλέον Βασιλέας είναι ο κατέχων την  Αλήθεια: για αυτό από τον ρωμαλέο Αχιλλέα περάσαμε στον άσχημο μορφικά Σωκράτη.

•       Ο Ιησούς (ως Αλήθεια) ήξερε τους ανθρώπους: οι άνθρωποι καλούνται να γνωρίσουν τον Ιησού (όπως ο Μενέλαος την Ελένη ως Είναι).

•       Πότε θεωρείτε τον εαυτό σας εξαπατημένο;

•       Τι συμβαίνει εάν ο άλλος δεν σας πιστεύει όταν λέτε την αλήθεια; Γιατί συμβαίνει αυτό; (εσείς ξέρετε την αλήθεια ο άλλος την αγνοεί).

•       Γιατί όμως ο Μενέλαος θα ζούσε με την ψεύτικη Ελένη έστω και αν δεν εγνώριζε την πραγματική;

•       Γιατί η Ελένη δεν είχε ελπίδα σωτηρίας εάν δεν εγνώριζε τον Μενέλαο (η καθιέρωση της σοφιστικής και σωκρατικής Γνώσης)

•        (η ερήμη ύπαρξις κατά Κίρκεγγωρ)

•       (η ταύτιση της Γνώσης με την Αλήθεια).

•       Ο εύκολος και μαζικός δρόμος του ψεύδους (το βλέπουμε και σήμερα)

•       Ο δύσκολος και μοναχικός και για ολίγους δρόμος της αληθείας…

•       Η Ελένη χωρίς το Μενέλαο είναι κατεδικασμένη στην ερημία και στην αλλοτρίωση της ξενης γής: Η Αλήθεια στην φιλοσοφική Αθήνα άρα και στο σοφιστή Ευριπίδη ταυτίζεται με τη γνώση (ενώ στον Όμηρο ως ατρέκεια είναι η άτρεμη πορεία προς την Ιθάκη (θέμα βούλησης). Άρα η Αλήθεια της Ελένης είναι το ξεκάθαρο τοπίο, ο ξεκάθαρος δρόμος, η ξεκάθαρη Πατρίδα: εάν δεν την οδηγήσει ο Μενέλαος εκεί η Ελένη θα είναι κατεδικασμένη στην αλλοτρίωση του ψεύδους: η Αλήθεια ριζώνει κατ΄αρχάς σε μία ψυχή (Ελένη) ως γνώση και περιμένει την καθοδήγηση (από κάποιον που θα υιοθετήσει αυτή τη γνωστική ψυχή.

•       Η Αλήθεια στον Ευριπίδη μετατρέπεται σε προσφερομένη γνώση: η οποία ξεκινά από κάποιον Νού και προσφέρεται: όπως ο Σωκράτης προσέφερε τη γνώση ως ιδέα η Ελένη την προσφέρει ως Αλήθεια, μη λήθη. Συζητούμε πλέον για τη δέση του ανθρώπου με τη σκέψη.

•       Σύμφωνα με την Ελένη η αλήθεια είναι στο νού μου, πρέπει όμως να τη δεχθούν οι άλλοι: αλλοιώς ο έχων την αλήθεια δεν φθάνει ποτέ στο σκοπό του. Όπως ο Ιησούς: εάν οι άνθρωποι δεν δεχθούν την Αλήθεια του δεν φθάνει ποτέ η Αλήθεια στο σκοπό της ως πραττομένη γνώση (Όστις θέλει…)

Σαν την Ελένη λοιπόν προς τον Μενέλαο και ο Ευριπίδης προσέφερε στους Αθηναίους την Αλήθεια του ώστε να φθάσουν στην δική τους Ιθάκη: τι είπε ουσιαστικά ο Ευριπίδης: εάν όλοι οι άνθρωποι κατανοήσουν ότι σκοτώνονται για ένα ψεύτικο ομοίωμα Ελένης και αναζητήσουν την πραγματική κοινωνία του λόγου τότε όλοι θα ζήσουν καλύτερα: μην ξεχνούμε ότι διδάχθηκε η τραγωδία αυτή κατά την καταστροφική Σικελική εκστρατεία.

•       Το μήνυμα του Ευριπίδη είναι ισχυρό: δεν πειράζει να ζούμε στο ψέμα, στην παραπλάνηση: διότι σχηματίζεται η αλήθεια, αρκεί να την αναζητήσουμε σε καταστάσεις και ανθρώπους οι οποίοι την έχουν και μπορούν να την προσφέρουν. Αρκεί να θέλουμε.

•       Πόσα ψέματα έχετε καταλάβει ότι είναι αλήθεια και πόσες αλήθειες έχετε καταλάβει ότι είναι ψέματα;

Βασίλειος Μακρυπούλιας ,  φιλόλογος.