Ερμηνεύοντας την Έκθεση Έκφραση...

 

Ερμηνεύοντας την Έκθεση Έκφραση γ΄λυκείου.

α) Διαδικασίες κατανόησης του νοήματος, της οργάνωσης και της μορφής των κειμένων:

1. Εντοπισμός και αναγνώριση του θέματος, της θέσης του πομπού, της πρόθεσής του

2. Εντοπισμός και δικαιολόγηση στοιχείων που συνθέτουν τη δομή του κειμένου σε επίπεδο παραγράφου, συνοχής και συνεκτικότητας (αλληλουχία νοημάτων)

3. Εντοπισμός και δικαιολόγηση γλωσσικών επιλογών του πομπού με τις οποίες αναδεικνύονται ιδέες, στάσεις, θέσεις και διαμορφώνεται το εκάστοτε υφολογικό επίπεδο λόγου

Έστω λοιπόν ότι παραδίδεται το παρακάτω κείμενο:

Κείμενο 1

 

Το  κείμενο  που  ακολουθεί  είναι  διασκευή  άρθρου  γνώμης,  το  οποίο   δημοσι-εύθηκε στον       ημερήσιο τύπο, σχετικά με τον ρόλο της παιδείας στη σύγχρονη κοινωνία.

 

Άποψη: Παιδεία, κοινωνία και ανάπτυξη!

 

Η παιδεία και η εκπαίδευση είναι ο τομέας στον οποίο η Ελλάδα παρουσιάζει ένα  από τα σημαντικότερα ελλείμματα συγκριτικά με τις άλλες προηγμένες χώρες της Ευρώπης και αυτό δεν μπορεί κανείς να το υποβαθμίσει, με τον οποιοδήποτε τρόπο, ό,τι είδους ιδεοληψία και να κουβαλάει πάνω του. Η παιδεία είναι προτεραιότητα επιβίωσης, πλέον, για  τον τόπο μας και ως τέτοια επιβάλλεται να την αξιολογήσει και να την αναβαθμίσει, επειγόντως μάλιστα, το σύνολο της κοινωνίας. Η παιδεία σήμερα είναι ένα πολύ σημαντικό οικονομικό θέμα, αλλά και ένα μείζον κοινωνικό ζήτημα για την ταλαιπωρημένη από τη δεκαετή κρίση Ελλάδα.

Η παιδεία, πράγματι, είναι ένα κολοσσιαίας σημασίας ζητούμενο για την ελληνική κοινωνία και το μέλλον της νέας γενιάς, καθώς αποτελεί το βασικό          μοτέρ  εξέλιξης της κοινωνικής δομής, των επιστημών και του πολιτισμού. Παράλληλα είναι εργαλείο βασικό για την αναβάθμιση της οικονομίας και της τεχνολογίας. Η παιδεία, μαζί με την ελευθερία και τη δημοκρατία, έννοιες αναπόσπαστες άλλωστε και μεταξύ τους ανατροφοδοτούμενες, αποτελούν το ύψιστο δημόσιο αγαθό στον σύγχρονο κόσμο. Η πρόσβαση στην παιδεία αφορά ή πρέπει να αφορά όλες σχεδόν τις κοινωνικές ομάδες και αυτή ήταν η επιτυχία του μεταπολεμικού συστήματος της Δύσης. Η περίφημη μεσαία τάξη, η οποία λειτούργησε όντως  ως η ραχοκοκαλιά του μεταπολεμικού μοντέλου, ήταν το αποτέλεσμα αυτής της ευρύτερης πρόσβασης στην παιδεία γενικότερα και της τριτοβάθμιας                       εκπαίδευσης ειδικότερα.

Η παιδεία υπήρξε ο μεγάλος κοινωνικός αναβατήρας (και περισσότερο      στις φτωχότερες χώρες σαν την Ελλάδα) και ο παράγοντας σύγκλισης ισοδυνάμων ευκαιριών και δυνατοτήτων, πεμπτουσία δηλαδή της δημοκρατίας σε κάθε πολιτισμένη και ανεπτυγμένη κοινωνία. Τα χρόνια της κρίσης, όμως, στην Ελλάδα αυτός ο εξαιρετικός μηχανισμός σχεδόν κονιορτοποιήθηκε. Η έλλειψη συγκρότησης και στόχων με γνώμονα την παιδεία, οδήγησε γρήγορα στην περαιτέρω όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Σήμερα, τα περιθώρια που διαθέτουν αρκετές κοινωνικές ομάδες, για να σπουδάσουν τα παιδιά τους, είναι δραματικά συμπιεσμένα… Άρα; Η απόκτηση των γνώσεων, η ανάδειξη των δεξιοτήτων, η εκπαίδευση υψηλού επιπέδου, οι μεταπτυχιακές σπουδές και οι καλές δουλειές είναι στην Ελλάδα το αποκλειστικό προνόμιο των εύπορων οικογενειών;

Η νέα εποχή της ατελείωτης τεχνολογίας, της πλούσιας γνώσης, του καλά καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού και της ταχύτατης μετανάστευσης των πληροφοριών και των κεφαλαίων, διαμορφώνει οικονομίες πολύ υψηλής ανταγωνιστικότητας. Οι κοινωνίες  που δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν σε αυτήν την πρόκληση         κινδυνεύουν να γκρεμιστούν (και ήδη υποχωρούν) από τη θέση που έχουν καταλάβει στο διεθνές σύστημα επί πολλές δεκαετίες. Πόσο μάλλον η Ελλάδα! Το αντίδοτο ασφαλώς είναι η παιδεία δυνατού  επιπέδου, οι επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και έρευνα. Από την ικανότητα των χωρών, στη δημιουργία νέων ανταγωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών διεθνούς ζήτησης, στη νέα τεχνολογία που μεταβάλλει τα κόστη και τους οικονομικούς κλάδους, θα         κριθούν η ανάκαμψη των οικονομιών και η ανάπτυξη των κοινωνιών, για τις οποίες πολύς λόγος γίνεται πρωτίστως σήμερα στη χώρα μας. Είναι ο επόμενος κύκλος που θα κρίνει τη βιωσιμότητα και την προοπτική, το βιοτικό επίπεδο, τα εισοδήματα, τις θέσεις απασχόλησης, ιδίως για την Ελλάδα. Εάν πράγματι η χώρα μας θα καταφέρει κάποτε, δηλαδή, να βγει από την κρίση…

(Γ.Κοτόφωλος, 11/6/2018, εφημερίδα: Καθημερινή).

 

1.Θέμα του κειμένου: Θέμα ενός κειμένου είναι η αιτία συγγραφής του, η αιτία έχει δύο πλευρές: είναι χρονικά πρώτη αλλά και ποιοτικά η βασικοτέρα έννοια: άρα ερευνούμε ποια Ιδέα ή Αξία προηγείται πάσης άλλης ή είναι η πλέον βασική νοηματικά ή ηθικά: προσέχουμε και αυτό: η πλέον σημαντική Ιδέα ή Αξία είναι αυτή η οποία στο κείμενο προηγείται ώς αιτία πάσης άλλης, είναι αυτή η οποία στο κείμενο δεν προκαλείται από κάποια άλλη σκέψη αλλά προκαλεί η ίδια άλλες ιδέες και αξίες:

Σε αυτό το κείμενο το θέμα  έχει να κάνει με την παιδεία. Η παιδεία είναι η πρώτιστη ιδέα στο μυαλό του συγγραφέως και καμμία άλλη έννοια δεν την υπερκεράζει.

Όμως γνωρίζουμε ότι η 1^η Ιδέα δεν απομονώνεται αλλά αλληλοεπιδρά ώς σκέψη και πράξη με τον κόσμο και τους ανθρώπους: άρα πρέπει να ιδούμε στο κείμενο τις σχέσεις (πνευματικές και αξιακές) οι οποίες μέσω της Ιδέας της Παιδείας αναπτύσσονται: στο παρόν κείμενο η Παιδεία σχετίζεται:

1.Με την Ελληνική πραγματικότητα

2.Με τις δυνατότητές της στο σημερινό ψηφιακό κόσμο:

Άρα το θέμα είναι:

Η Θέση της Παιδείας στην Ελληνική πραγματικότητα και οι δυνατότητές της στη σύγχρονη ψηφιακή πραγματικότητα.

 

2.Όταν συζητούμε για τη θέση του πομπού συζητούμε για την αισθητική και ηθική εκτίμηση του μελετητού: συζητούμε για το πέρασμα από το τι στο πώς . Ερευνούμε τον τρόπο σύμφωνα με τον οποίο η Ιδέα ώς κάτι  Ωραίο και Καλό θα επιδράσει στον άνθρωπο και στην κοινωνία. Στο παρόν κείμενο συζητούμε για το πέρασμα της γνώσης του προβλήματος (τι) στην ηθική και αισθητική βελτίωση της όλης κατάστασης (πώς): η θέση του πομπού είναι συγκεκριμένη: η σύνδεση της παιδείας με το σύγχρονο κόσμο της ψηφιακής εποχής ώστε να υπάρξει μια γενικότερη κοινωνική, οικονομική και όχι μόνο εξέλιξη του ανθρώπου και της κοινωνίας είναι αναγκαία και δεδομένη.

 

3.Η πρόθεση του συγγραφέως είναι η πρόθεση η οποία υπάρχει όταν κάτι γνωσθή και ευρεθή τρόπος ηθικής και αισθητικής αξιοποίησής του: (προσέχουμε ιδιαιτέρως τη διαλεκτικότητα των προθέσεων: αρνητική πρόθεση (αμφισβήτηση) –θετική πρόθεση (θεμελίωση παιδείας ανταγωνιστικής) σύνθεση: ικανή παιδεία για την εξέλιξη της νέας γενιάς.

Να πείσει

Να αμφισβητήσει

Να προβληματίσει

Να παροτρύνει

Να ενθαρρύνει

Να αμφισβητήσει

Να ενημερώσει

Να ξεκινήσει κάτι το καινούργιο.

Στο παρόν κείμενο συναντώνται όλες οι παραπάνω προθέσεις και ειδικά η πρόθεση του συγγραφέως να αμφισβητήσει την παρούσα παρεχομένη παιδεία,να προτείνει τον τρόπο μιάς σύγχρονης αποτελεσματικής στον κόσμο της ψηφιακής εποχής παιδείας ώστε η παιδεία να καταστή εφαλτήριο κοινωνικής και οικονομικής ανόδου ειδικά της νέας γενεάς άρα του κράτους και της κοινωνίας.

 

2. Οι αρετές του κειμένου είναι δεδομένες και στα 5 ζητούμενα επίπεδα:

Συνοχή

Συνεκτικότητα

Αλληλουχία ιδεών και αξιών

Επάρκεια

Σύνδεση νοημάτων και ερμηνειών.

Α. Συνοχή.

Η συνοχή του κειμένου στηρίζεται φυσικά στην επανάληψη του θεμελιώδους λεκτικού τύπου: παιδεία. Η λέξη αυτή επαναλαμβάνεται ουσιαστικά και μέσα από υπώνυμα νοήματα : ατελείωτη τεχνολογία, πλούσια γνώση, καταρτισμένου ανθρώπου, παιδεία δυνατού επιπέδου, επενδύσεις κ.λ.π (όλες αυτές οι υπώνυμες έννοιες προϋποθέτουν την παιδεία).

 

Β. Συνεκτικότητα.

Η 1^η και η 2^η παράγραφος του κειμένου συνέχονται μέσα από την λειτουργία της αιτολόγησης, αλλά υπό κάποιες συνθήκες συνέχονται επίσης μέσω της έννοιας των όρων και των προϋποθέσεων οι οποίες τίθενται στη 2^η ειδικά παράγραφο.

Μας ενδιαφέρει η υφέρπουσα και περαιτέρω εννοιοποίηση και αξιοποίηση της κυρίας εννοίας , η σύνδεσή της με λοιπές ιδέες και αξίες: οι περαιτέρω ιδέες και αξίες οι οποίες συνδέονται με την έννοια της παιδείας είναι:

1^η παράγραφος: επιβίωση, κοινωνικότητα, οικονομία.

2^η παράγραφος: οικονομία, τεχνολογία, επιστήμη, πολιτισμός, πρόσβαση σε τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Η 2^η και 3^η παράγραφος συνέχονται μέσω της αιτιολόγησης που παρέχεται στην 3^η παράγραφο, εκεί βέβαια δίδονται και κάποια αποτελέσματα σε σχέση με την κοινωνική κινητικότητα της παιδείας στην Ελλάδα. Η παιδεία συνδέεται με την έξαρση των κοινωνικών ανισοτήτων.

Η τελευταία παράγραφος μέσω της γενικευμένης εννοίας της σημερινής θέσης της παιδείας στο κόσμο, συνέχει το κείμενο διότι θέτει την παιδεία στην προοπτική της ψηφιακής εποχής. Υπό αυτή την έννοια το κείμενο αποκτά συνέχεια και συναντά την εποχή του, η κύρια μάλιστα έννοια αποκτά τρόπο πραγμάτωσης αλλά και ο συγγραφέας αποδεικνύει  μέσω της εποχικής εφαρμοστικότητας όλα όσα θέλει να υπερασπισθεί: άρα η συνεκτικότητα καταλήγει στην επιβεβαίωση μέσω όλων αυτών τα οποία στην εποχή μας σε χρόνο πραγματικό συμβαίνουν, άρα η συνεκτικότητα έχει αρχή μέση και τέλος, καταλήγει στην ιδέα της βούλησης ώστε η παιδεία να εναρμονισθεί με την αποτελεσματικότητα του ψηφιακού κόσμου καθισταμένη εφαλτήριο οικονομικής ατομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

Προσέχουμε ότι η συνεκτικότητα είναι αυτή η οποία προωθεί τις ιδέες του κειμένου οι οποίες ξεκινούν ώς σκέψεις , συνεχίζουν ώς αιτίες, καταλήγουν σε βούληση πραγμάτωσης, ηθικής και αισθητικής εκμετάλλευσης των ιδεών, παραγωγής του ωραίου και του καλού: ο μαθητής κατανοεί ότι η παιδεία είναι ωραία και καλή όταν τον εναρμονίζει με το σύγχρονο κόσμο προσφέροντάς του πραγματική ζωή και ευκαιρίες.

Ουσιαστικά η τριάδα (Οντολογία, γνωσιολογία, Ηθική-Αισθητική) δηλαδή η τριάδα : τι υπάρχει, πώς το γνωρίζω, πώς θα πράξω τη γνώση ώς κάτι το καλό και το ωραίο, συνέχει όλα τα κείμενα: Είναι σημαντικό οι μαθητές να κατανοούν τη γνώση που τους προσφέρει το κάθε κείμενο αλλά και τον τρόπο μετατροπής αυτής της γνώσης σε ηθικό καλό και αισθητικό ωραίο: υπάρχει η παιδεία, γνωρίζω το σύγχρονο τρόπο προσφοράς της στην ψηφιακή εποχή, προχωρώ στην ηθική πράξη εφαρμογής μιάς παιδείας η οποία θα προσφέρει εργασία, ικανότητες και εξέλιξη σε όλους τους ανθρώπους, αυτό είναι το Ηθικό καλό. Οι μαθητές με αυτόν τον τρόπο κατανοούν ότι σε κάθε κείμενο το οποίο διδάσκονται περιέχονται οι κλασσικές γνωσιολογικές και ηθικές κανονικότητες.

 

Αλληλουχία ιδεών, επάρκεια,σύνδεση.

Το παρόν κείμενο ως οντολογικότητα ασχολείται με το θέμα της παιδείας.

Γνωσιολογικά συνδέει την παιδεία με ανθρώπινες και κοινωνικές έννοιες όπως: (ανακαλύπτουμε τις φανερές αλλά και τις κρύφιες έννοιες οι οποίες διαλεκτικά γεννώνται, η τεχνική είναι μαιευτική: το ένα γένος ιδεών περιέχει το είδος το οποιο συνεχώς φέρει συνεπαγόμενες ιδέες και αξίες (η πόλις του Αριστοτέλους φέρει τον πολίτη και αυτός την αυτάρκεια και η αυτάρκεια την ενδελέχεια)
ατομική εξέλιξη

Κοινωνική εξέλιξη

Οικονομική πρόοδος

Καθολικώς προσφερομένη παιδεία στην ψηφιακή εποχή

Η παιδεία ώς συνεκτικός κοινωνικός παράγων

Η παιδεία ώς παράγων βελτίωσης της ανθρωπίνης ζωής.

Είναι βέβαια δεδομένη η αλληλουχία επάρκεια και αποτελεσματικότητα των ιδεών του κειμένου.

 

Βασίλειος Μακρυπούλιας ,   φιλόλογος.