Έκθεση-έκφραση γ΄λυκείου: Κριτήριο εξέτασης: Δημοσιογραφία : Επάγγελμα ή λειτούργημα; (με απαντήσεις).

 

Ανέκαθεν οι δημοσιογράφοι θεωρούσαν την προσφορά τους στην κοινωνία πολύ σημαντική. Ήταν πεποίθηση των μελών του κλάδου, ήδη από τα πρώϊμα στάδια της δημοσιογραφίας κατά το 18^ο αι. πώς δεν ασκούσαν ένα επάγγελμα σαν όλα τα υπόλοιπα, αλλά έκαναν ένα λειτούργημα. Η εξουσία που προσέφερε η κατοχή της γνώσης και της πληροφορίας, σε συνδυασμό με το γεγονός πώς η ενημέρωση όλου του κόσμου στηριζόταν σε αυτούς, ανέδειξε τους δημοσιογράφους σε πολύ σημαντικές προσωπικότητες των εκάστοτε κοινωνιών.

Η δύναμη του τύπου, αλλά από κάποιο σημείο και πέρα και των υπολοίπων μέσων, προσέφερε στους δημοσιογράφους σημαντικά εφόδια στην άσκηση του έργου τους. Ως πρεσβευτές της τετάρτης εξουσίας, οι ρεπόρτερ έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των παγκοσμίων εξελίξεων.  Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν κάτι τέτοιο, με χαρακτηριστικότερο όλων την αποκάλυψη του σκανδάλου γουότεργκέϊτ. Σε περιπτώσεις όπως και αυτή, πράγματι οι δημοσιογράφοι έκαναν αληθινό λειτούργημα.

Βέβαια η εξουσία αυτή δε χρησιμοποιήθηκε πάντα προς τη σωστή κατεύθυνση τόσο από τους δημοσιογράφους όσο και από τους ιδιοκτήτες των Μ.Μ.Ε. Δεν είναι δυστυχώς λίγες οι περιπτώσεις δημοσιογράφων που ενεπλάκησαν σε πολιτικά και άλλα σκάνδαλα. Αλλά η δημοσιογραφία δεν είναι το μοναδικό λειτούργημα που σπιλώθηκε από σκάνδαλα.Όλοι θυμούνται το παραδικαστικό κύκλωμα και τόσες άλλες υποθέσεις που κατά καιρούς στιγμάτισαν τόσους άλλους κλάδους. Άρα η δημοσιογραφία δεν έχασε με αυτόν τον τρόπο το χαρακτήρα του λειτουργήματος που ομολογουμένως είχε σε εποχές που ακόμη και η πιο απλή πληροφορία ήταν υπεροπολύτιμη και δυσεύρετη.

Η δημοσιογραφία πήρε το χαρακτήρα επαγγέλματος μετά το Β΄παγκόσμιο πόλεμο ιδιαίτερα μάλιστα μετά την εμφάνιση των πρώτων ιδιωτικών μέσων, η δημοσιογραφία εντάχθηκε στον επιχειρηματικό κλάδο. Πρωταρχικός σκοπός με το πέρασμα των χρόνων έγινε το κέρδος που προσφέρει η διαφήμιση και λιγότερο η ακρίβεια των μεταδιδόμενων ειδήσεων και η ποιότητα των προσφερομένων θεαμάτων.  Οι δυνάμεις που ελέγχουν τα μέσα είναι υπεύθυνες για τις κατευθύνσεις που θα ακολουθήσουν αυτά αλλά και για τις πολιτικές που θα χαράξουν. Αυτό όμως που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι πώς επηρεάζουν τους δημοσιογράφους και αλλοτριώνουν τη μοναδικότητά τους. Σήμερα τείνει να κυριαρχήσει σε παγκόσμιο επίπεδο ένα συγκεκριμένο στιλ δημοσιογραφίας και όλοι οι δημοσιογράφοι που  επιθυμούν να λάβουν μέρος στην «παραγωγική διαδικασία» πρέπει να εναρμονιστούν με αυτή τη γενική τάση.

Άλλωστε στις μέρες μας δημοσιογράφος μπορεί να θεωρηθεί ο καθένας, έστω και αν δεν έχει σπουδάσει το αντικείμενο. Το επάγγελμα είναι ανοιχτό προς όλους σε αντίθεση με το δικηγόρο για παράδειγμα. Σε ένα κόσμο όπου οι πληροφορίες διακινούνται πολύ εύκολα και κυρίως πολύ γρήγορα μέσω διαδικτύου και των συγχρόνων τεχνολογιών η φυσική παρουσία του δημοσιογράφου μόνον απαραίτητη δεν είναι. Έτσι όποιος κοστίζει λιγότερο μπορεί να ασκήσει το επάγγελμα του δημοσιογράφου.

Μιχάλης Γουδής, pacific jour auth.gr

1o θέμα:

1.α)Να αποδοθεί η περίληψη των τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου σε 50-60 λέξεις για την ανάρτησή της σε δημοσιογραφικό περιοδικό.

Μονάδες  15.

Β) σε κάθε έναν από τους παρακάτω ισχυρισμούς να δώσετε το χαρακτηρισμό (Σωστό) (Σ) ή (Λάθος) (Λ) με βάση το κείμενο. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας παραπέμποντας στα αντίστοιχα χωρία:

Ι.Οι δημοσιογράφοι τον 18^ο αι. απέκτησαν κύρος λόγω της ενημέρωσης  που παρείχαν.

ΙΙ. Η δύναμη του τύπου λειτουργεί πάντα θετικά για τα ΜΜΕ.

ΙΙΙ. Τα ιδιωτικά ΜΜΕ έχουν αλλοιώσει το ρόλο του δημοσιογράφου.

Μονάδες  6.

2.α) Ποιος είναι ο σκοπός του συγγραφέα του κειμένου;

Μονάδες  4.

Β) «Σήμερα τείνει να κυριαρχήσει σε παγκόσμιο επίπεδο ένα συγκεκριμένο στυλ δημοσιογραφίας και όλοι οι δημοσιογράφοι που επιθυμούν να λάβουν μέρος στην «παραγωγική διαδικασία» πρέπει να εναρμονιστούν με αυτή την γενική τάση». Να αιτιολογήσετε την παραπάνω άποψη του συγγραφέα μέσα σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Μονάδες  5.

2^ο θέμα:

1.α) Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για την τετάρτη παράγραφο του κειμένου.

Μονάδες  3.

Β)Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες  5.

2.α) βέβαια, άλλωστε: ποια σχέση συνοχής δηλώνουν οι συγκεκριμένες διαρθρωτικές λέξεις;

Μονάδες 4.

Β)Να γράψετε συνώνυμες λέξεις με αυτές του κειμένου:

Προσφορά

Πρώϊμα

Αποκάλυψη

Αλλοτριώνουν

Κυριαρχήσει

Μονάδες 5

Γ) Να σχηματίσετε τέσσαρα ονοματικά σύνολα που να περιέχουν τη λέξη «δημοσιογράφος» χρησιμοποιώντας ένα διαφορετικό επίθετο κάθε φορά.

Μονάδες 4.

3.α) Να χαρακτηρίσετε το είδος της σύνταξης στην παρακάτω πρόταση και να δικαιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέα: «Ανέκαθεν οι δημοσιογράφοι θεωρούσαν την προσφορά τους στην κοινωνία πολύ σημαντική».

Μονάδες 4.

Β)Να επισημάνετε στο κείμενο πέντε όρους ειδικού λεξιλογίου.

Μονάδες 5.

3^ο θέμα:

Διαβάσατε πρόσφατα ένα άρθρο στο οποίο καταγράφονταν οι αρνητικές πτυχές των ΜΜΕ. Εμπευσμένοι από τις απόψεις του αρθρογράφου αποφασίζετε να δημοσιεύσετε ένα άρθρο στη σχολική σας εφημερίδα όπου επισημένετε τα σύγχρονα φαινόμενα απαξίωσης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος αλλά και τις προϋποθέσεις για το σεβασμό της δημοσιογραφικής δεοντολογίας (350-400 λέξεις).

Απαντήσεις:

1ο Θέμα

 

1.α) Η εξέλιξη της δημοσιογραφίας

  Το συγκεκριμένο κείμενο πραγματεύεται την σημασία του δημοσιογραφικού λειτουργήματός παρά την περιστασιακή του αξιοποιήση για την ικανοποίηση σκοπιμοτήτων. Μέσα από μία ιστορική αναδρομή αποκαλύπτεται η παρελθοντική σπουδαιότητα των δημοσιογράφων ως μοναδικών φορέων ενημέρωσης του κόσμου και η ανάδειξη τους σε τέταρτη εξουσία που συνέβαλε στις διεθνείς εξελίξεις. Επισημαίνεται, βέβαια, ότι κάποιες φορές παρατηρήθηκε η διαπλοκή τους σε σκάνδαλα, που όμως δεν αναίρεσαν το λειτουργικό τους ρόλο αφού το ίδιο συνέβη και σε άλλους δημόσιους κλάδος.

 

β) i. Σωστό <<Η εξουσία ... κοινωνιών>>

ii. Λάθος <<η εξουσία αυτή ... σκάνδαλα>>

iii. Σωστό <<Η δημοσιογραφία ... κλάδο>>

 

2.α) Ο συγγραφέας στο συγκεκριμένο κείμενο επιχειρεί να πραγματοποιήσει μια συνολική αναφορά στο λειτούργημα του δημοσιογράφου και να τονίσει την αλλαγή του σε επάγγελμα. Αναδεικνύει την αξία των δημοσιογράφων, όταν στο παρελθόν ως μοναδική πηγή ενημέρωσης χαρακτηρίζονταν τέταρτη εξουσία, στοιχείο που φανερώνει την εκτίμηση του κόσμου, καθώς ακόμα και η διαπλοκή σε σκάνδαλα δεν αμαύρωνε το σύνολο της δημοσιογραφίας. Σε αντίθεση με το παρελθόν, στην εποχή της ταχύτατης διακίνησης πληροφοριών, οι δημοσιογραφία εμπορευματοποιήθηκε στον βωμό του κέρδους θυσιάστηκε η έγκυρη και αντικειμενική πληροφόρηση, ενώ τον ρόλο του δημοσιογράφου ασκούν πλέον και πρόσωπα εκτός του συγκεκριμένου χώρου.

 

β) Το δημοσιογραφικό λειτούργημα έχει πλέον μετατραπεί σε επάγγελμα. Μπροστά σε μια τέτοια αλλαγή και οι δημοσιογράφοι πρέπει να εναρμονιστούν στα νέα δεδομένα, αν επιθυμούν να συνεχίσουν να βρίσκονται στον κόσμο της ενημέρωσης. Ο δημοσιογράφος χρειάζεται να ακολουθήσει τις επιταγές των καιρών, να αναζητά το πιο θεαματικό και ίσως όχι το πιο σημαντικό θέμα, να διαπλέκει την προσωπική του θέση, να γίνεται ακόμα και κριτής και προφήτης των γεγονότων. Φυσικά, κάτι τέτοιο αλλοιώνει το ρόλο του και τον καθιστά έρμαιο ενός επαγγελματικού κόσμου που μπορεί να έρχεται σε αντίθεση με τα ιδανικά και τις αξίες του.

 

2ο Θέμα

 

1.α) Πλαγιότιτλος  τέταρτης παραγράφου: Η αρχή της εμπορευματοποίησης της δημοσιογραφίας.

 

β) Η τελευταία παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αιτιολόγησης. Στην θεματική πρόταση <<Άλλωστε, στις ... το αντικείμενο>> ο συγγραφέας διατυπώνει την θέση του και στις λεπτομέρειες της παραγράφου τη δικαιολογεί με τα ακόλουθα επιχειρήματα <<το επάγγελμα είναι ανοιχτό σε όλους>>, <<οι πληροφορίες διακινούνται πολύ ... των σύγχρονων τεχνολογιών>> και τέλος <<όποιος κοστίζει ... του δημοσιογράφου>>. 

 

2.α) βέβαια: η διαρθρωτική λέξη χρησιμοποιείται για να εκφράσει έμφαση.

Άλλωστε: η διαρθρωτική λέξη χρησιμοποιείται για να εκφράσει αντίθεση.

 

β) προσφορά= παροχή, πρώιμα= πρόωρα, αποκάλυψη= φανέρωση, αλλοτριώνουν= αλλοιώνουν, κυριαρχήσει= επικρατήσει

 

γ) έγκριτος δημοσιογράφος, αντικειμενικός δημοσιογράφος, σοβαρός δημοσιογράφος, υπεύθυνος δημοσιογράφος.

 

3.α) <<Ανέκαθεν οι δημοσιογράφοι θεωρούσαν την προσφορά του στην κοινωνία πολύ σημαντική>>: Η σύνταξη στο συγκεκριμένο απόσπασμα είναι ενεργητική και με τη χρήση της ο συγγραφέας προσπαθεί να δώσει έμφαση στο πρόσωπο που ενεργεί, δηλαδή στους δημοσιογράφους. Παράλληλα, καθιστά το ύφος του κειμένου πιο άμεσο, οικείο, ζωντανό και παραστατικό.

 

β) Όροι ειδικού λεξιλογίου: δημοσιογραφία, ρεπόρτερ, παραδικαστικό κύκλωμα, επιχειρηματικό κλάδο, ακρίβεια των μεταδιδόμενων ειδήσεων.

 

3ο Θέμα

 

Ο αγώνας της δημοσιογραφίας για αλλαγή

 

  Η κρίση που διέρχεται το λειτούργημα της δημοσιογραφίας είναι ένα θέμα που βρίσκεται αρκετά συχνά στο προσκήνιο της επικαιρότητας. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι δημοσιογράφοι κατηγορούνται από την κοινή γνώμη ότι δεν επιτελούν σωστά το ρόλο τους, καθώς δε στέκονται πάντοτε αρωγοί του κόσμου στον αγώνα της ενημέρωσης, αλλά επιχειρούν να προωθήσουν συγκεκριμένες σκοπιμότητες, αμαυρώνοντας την εικόνα τους και υποβιβάζοντας τον χαρακτηρισμό τους ως τέταρτης εξουσίας. Ποια, λοιπόν, είναι τα δείγματα δημοσιογραφικής ατασθαλίας και πως μπορούν να περισταλούν;

  Η παραπληροφόρηση θεωρείται από τα σημαντικότερα και πιο επικίνδυνα δείγματα παραβίασης της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Η σκόπιμη προβολή ή αποσιώπηση πτυχών ενός θέματος, η υποκειμενική τοποθέτηση, η εμπλοκή του σχολίου με την είδηση, η μη διασταύρωση πληροφοριών είναι μερικές από τις τεχνικές με τις οποίες η ενημέρωση χάνει τον προσανατολισμό της, συσκοτίζει την αλήθεια και γίνεται όργανο προπαγάνδας.

  Ο έντονος ανταγωνισμός και το κυνήγι κέρδους και της αναγνωρισιμότητας έχει παρασύρει και τους δημοσιογράφους, οι οποίοι απομακρύνονται από το λειτούργημα τους και μετατρέπονται σε στυγνούς επαγγελματίες. Στόχος τους δεν είναι η έγκυρη και αντικειμενική ενημέρωση, αλλά η θήρευση εντυπωσιακών νέων, η αποκάλυψη σκανδάλων, η σπίλωση ονομάτων προκειμένου να γίνουν οι ίδιοι διάσημοι και να εξασφαλίσουν τη θέση τους στον σύγχρονο κόσμο της πληροφόρησης.

  Φαινόμενο, επίσης, που μαρτυρά την κρίση στην δημοσιογραφίας αποτελεί και η διαπλοκή των δημοσιογράφων με την πολιτική, η μεταπήδηση τους από το χώρο της ενημέρωσης σε εκείνον της πολιτικής δραστηριοποίησης. Με τον τρόπο, όμως, αυτό παύουν να είναι δίκαιοι και αντικειμενικοί ως προς την κριτική τους προς τις άλλες εξουσίες, αφού πλέον κι αυτοί ανήκουν σε μία από αυτές. Ακυρώνεται, έτσι, συχνά λειτουργία της τέταρτης εξουσίας.

  Απαραίτητη προϋπόθεση για την τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας είναι ο σεβασμός του δημοσιογράφου στα ιδανικά μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Οφείλει να σέβεται το ιδανικό της πολυφωνίας και του πλουραλισμού των απόψεων, να προστατεύει την ιδιωτικότητα και τα δικαιώματα των συνανθρώπων του και να μοχθεί για την έγκυρη και αντικειμενική τους πληροφόρηση, ώστε να αφυπνίζεται η κοινή γνώμη και να ασκεί έλεγχο στους κρατούντες.

  Την ίδια στιγμή, ο δημοσιογράφος θα πρέπει να επιδεικνύει επαγγελματική ευσυνειδησία βασικός του στόχος οφείλει να είναι η άσκηση του λειτουργήματος της πληροφόρησης το οποίο δεν πρέπει να αλλοιώνεται από οικονομικές ή πολιτικές σκοπιμότητες. Ο δημοσιογράφος χρειάζεται να είναι δίκαιος και αμερόληπτος, με αντικειμενικότητα να προβάλλει τα γεγονότα, χωρίς να γίνεται θύμα εξωγενών πιέσεων ή της προσωπικής του φιλοδοξίας.

  Τέλος, η δημοσιογραφία χρειάζεται να ξαναγίνει η λεγόμενη τέταρτη εξουσία, χωρίς βέβαια να αποτελέσει κριτή και δικαστή των πάντων. Δεν θα πρέπει να είναι αυτή που λαμβάνει και προωθεί αποφάσεις, αλλά αυτή που σέβεται το δημόσιο καλό και συμφέρον και γι' αυτό αποκαλύπτει ατασθαλίες, προβάλλει γεγονότα στις πραγματικές τους διαστάσεις και δίνει τη δυνατότητα στην κοινή γνώμη να βρίσκεται σε ετοιμότητα, να προβληματίζεται, να διαμορφώσει την άποψη της. Η δημοσιογραφία, με αλλά λόγια, διαπλάθει υγιείς, ενεργούς πολίτες, που απολαμβάνουν το δικαίωμα τους στην πληροφόρηση και στην συμμετοχική διαδικασία.

  Αναμφίβολα, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι η πληροφόρηση ως αγαθό έχει εμπορευματοποιηθεί στις σύγχρονες κοινωνίες, καθώς ποικίλλουν τα κρούσματα δημοσιογραφικής ανευθυνότητας. Ο πολίτης του σήμερα καλείται να διαμορφώσει τις αντιλήψεις του μέσα σε έναν καταιγισμό πληροφοριών, την αλήθεια των οποίων δύσκολα ξεχωρίζει. Πολύτιμος σύμμαχος του μπορεί να είναι ο έγκριτος, αντικειμενικός, υπεύθυνος δημοσιογράφος, που απαλλαγμένος από προσωπικές φιλοδοξίες και εμπάθιες, με γνώμονα το κοινό καλό θα αναδείξει την αλήθεια στην πληροφόρηση και θα επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του ως δημόσιου λειτουργού.