Νεοελληνική γλώσσα β΄γυμνασίου: Οι μετοχές στην Νεοελληνική γλώσσα (8η ενότητα).

 

Θεωρία και ασκήσεις:

Σχηματισμός:

1. Ενεστώτας ενεργητικής φωνής:

Λύνω-λύνοντας (-ο) , κατάληξη –οντας επειδή το ρήμα δεν τονίζεται στη λήγουσα.

Τραγουδώ – τραγουδώντας (ω), κατάληξη –ωντας επειδή το ρήμα τονίζεται στη λήγουσα.

2. Παρακείμενος ενεργητικής φωνής:

Περιφραστικός σχηματισμός:

Έχοντας + απαρέμφατο αορίστου:

Έχοντας λύσει (μετοχή ενεργητικού παρακειμένου).

3. Ενεστώτας παθητικής φωνής (ανά συζυγία):

Λύνομαι- λυνόμενος η – ο (ομενος , η , ο)

Θεωρούμαι-θεωρούμενος – η – ο (ούμενος , η, ο).

Κοιμάμαι –κοιμάμενος –η –ο (άμενος , η, ο).

4.Παθητικός παρακείμενος: (μενος – η – ο).

Α) στα παλαιά φωνηεντόλικτα απλά η κατάληξη μενος – η – ο (στο αρχαιόληκτο θέμα ενεστώτα):

Λύ(νο)μια=λυμένος η ο

Σε όσα αλλάζει το θέμα στον αόριστο η μετοχή παθητικού παρακειμένου σχηματίζεται από το θέμα αορίστου:

Ντύ(νο)μια= ντυμένος

Σπέρνομαι-σπάρθηκα- σπαρμένος

Β) στα οδοντικόληκτα το τα,δ,θ,ζ μετατρέπεται πρίν το μένος η ο σε (σ)(κυρίως από το θέμα αορίστου αλλά και του ενεστώτα):

Τραγουδιέμαι  - τραγουδισμένος

Θερμαίνω –θερμασμένος.

Γ) στα χειλικόληκτα το π,β,φ,πτ γίνεται (μ) πρίν την κατάληξη της μετοχής του παθητικού παρακειμένου μενος η ο

Κόπτομαι-κομμένος

Δ) στα ουρανικόληκτα το κ γ  χ γίνεται –γ- πρίν την κατάληξη της μετοχής του παθητικού παρακειμένου μενος  η ο

Προσέχομαι –προσεγμένος.

Ε) υπάρχουν βέβαια και οι μετοχές απευθείας ερχόμενες από τα αρχαία Ελληνικά:

Εγκαταλείπομαι –μετοχή παθητικού παρακειμένου: εγκαταλελειμμένος

                                 Μετοχή ενεργητικού ενεστώτα: εγκαταλείποντας

                                 Μετοχή παθητικού ενεστώτα : εγκαταλειπόμενος.

Καταβαίνω: καταβαίνων-καταβαινόμενος –καταβασμένος (η μετοχή του παθητικού παρακειμένου από την μετοχή του βαίνω (β΄αόριστος) βάς – βάσα – βάν.

 

Επιθετικές και επιρρηματικές μετοχές:

1.Η μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα είναι μόνο επιρρηματική και αναλύεται ανάλογα με τη σημασία της στην πρόταση:

Χρονική: μαθαίνοντας (όταν έμαθα) ήλθα

Αιτιολογική: γνωρίζοντας (επειδή γνωρίζω)άλλαξα γνώμη

Υποθετική: διαβάζοντας (εάν διαβάζεις ) θα περάσεις στις εξετάσεις

Εναντιωματική: προσπαθώντας (αν και προσπαθώ)δεν κατάφερα τίποτε.

Η τροπική μετοχή ενεργητικού ενεστώτα αναλύεται σε εμπρόθετο προσδιορισμό

Π.χ πέρασε τη μέρα του παίζοντας (με το να παίζει).

 

2.Η μετοχή του παθητικού ενεστώτα χρησιμοποιείται:

Επιθετικός προσδιορισμός: το επιδοτούμενο πρόγραμμα

Κατηγορηματικός προσδιορισμός: ο Πέτρος γυμναζόμενος κάθε μέρα

Κατηγορούμενο: τα έγγραφα αυτά είναι επισυναπτόμενα

3.Η μετοχή του παθητικού παρακειμένου χρησιμοποιείται:

Επιθετικός προσδιορισμός: τα σπασμένα γυαλιά

Κατηγορηματικός προσδιορισμός: το σπίτι γκρεμισμένο εγκαταλείφθηκε

Κατηγορούμενο: το έργο ήταν καλά σκηνοθετημένο

Αντικείμενο: είδαμε τους μεθυσμένους να πέφτουν κάτω.

 

Χρονικές βαθμίδες:

Οι μετοχές του ενεστώτα είναι στο παρόν/μέλλον

Οι μετοχές του παρακειμένου είναι στο παρελθόν /παρόν.

 

Ασκήσεις:

1. να γράψετε τις μετοχές όλων των χρόνων των παρακάτω ρημάτων:

Καταβαίνω, κολλάω, κερδίζω, αγαπώ, τιμώ, τραγουδώ.

2. Να σημειώσεις τη χρονική βαθμίδα των παρακάτω μετοχών:

Αναπτυσσόμενος

Συμπεριλαμβανόμενος

Χαμένος

Κοκκινισμένος

3.Να χαρακτηρίσεις συντακτικά τις παρακάτω μετοχές:

Γνωρίζοντας αυτά έφυγα

Μαθαίνοντας την επιτυχία σου ήλθα αμέσως

Προσπαθώντας θα φθάσεις ψηλά

Ο λυμένος κάβος προκάλεσε την καταστροφή

Βάψαμε  τους μαυρισμένους τοίχους

 

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.