Νεοελληνική γλώσσα α΄γυμνασίου: Ενότητα 10: σημεία στίξης:

 

Τελεία: δηλώνει: το τέλος της πρότασης / περιόδου.

                                Σύντμηση λέξεων (Δ.Ε.Η)

                                Συντομογραφίες.( Ο κ.τάδε).

Κόμμα:  δηλώνει: σε ασύνδετο

                                Στην αρχή και στο τέλος παρενθετικής πρότασης (ο Κώστας, ο οποίος είναι εξαιρετικό στέλεχος, έφυγε αργά.

                                Πρίν και μετά την κλητική προσφώνηση: φώναξα, Πέτρο, και εκείνος έφυγε.  

                                 Στις παραθέσεις και επεξηγήσεις: Ο Νίκος, ο μαθητής.

                                 Στις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (μπορούμε να βάλουμε κόμμα και στις ονοματικές δευτερεύουσες προτάσεις αλλά όταν είναι σε θέση επεξήγησης(λυπάμαι, επειδή έπρεπε να φύγω, επιθυμώ τούτο, να φύγω μακριά).

Διπλή τελεία:        τη χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε:

                                 Να παραθέσουμε λόγια τα οποία αναφέρονται κατά λέξη και τα οποία βρίσκονται σε εισαγωγικά

                                  Να διασαφηνίσουμε κάτι που γράψαμε προηγουμένως

                                  Να απαριθμήσουμε τα μέρη ενός συνόλου.

Εισαγωγικά:           να αναφέρουμε τα λόγια κάποιου όπως ακριβώς ειπώθηκαν

                                   Να παραθέσουμε ρητά ή παροιμίες , φράσεις ή λέξεις που χρησιμοποιούνται με διαφορετική σημασία (π.χ Ο Σωκράτης ήταν ο «μαιευτικός» φιλόσοφος).

                                  Τίτλους βιβλίων, ονόματα εντύπων, επιγραφές κ.λ.π.

Αποσιωπητικά:      τα χρησιμοποιούμε όταν:

                                  Θέλουμε να υπονοήσουμε κάτι ευνόητο (φώναξε παράξενα…..ο κύριος δίπλα)

                                  Να αποσιωπήσουμε κάτι άρρητο (και τότε έκανε κάτι άσχημο…….)

                                  Να δημιουργήσουμε κατάσταση ευφυολογήματος (είπε ο Νίκος…..φώς και ήλθε φώς).

Διπλή παύλα:         να σχολιάσουμε

                                  Να επεξηγήσουμε (ο Σωκράτης – ο μέγιστος των φιλοσόφων- ήπιε το κώνειο).

                                   Να προειδοποιήσουμε χωρίς να υποβιβάσουμε όλα όσα λέγονται (η νεωτερική ποίηση έχει χαρακτηριστικά- άσχετα εάν δεν τα τηρούν όλοι- τα οποία την καθορίζουν.

Άνω τελεία:             την χρησιμοποιούμε όταν:

                                  Θέλουμε να δηλώσουμε το τέλος μιάς ημιπεριόδου και την αρχή κάποιας άλλης.

                                 Να διακρίνουμε τα μέρη μιάς περιόδου όταν το δεύτερο μέρος επεξηγεί το πρώτο .

                                   Να παραθέσουμε ή να απαριθμήσουμε κάποια στοιχεία.

Παρένθεση:           επεξηγεί λέξεις που είναι γραμμένες πρίν από αυτή (ο Επίκουρος (μέγιστος ηθικός φιλόσοφος) ίδρυσε τον περίφημο Κήπο.

                                  Να σημειώσουμε κάτι το οποίο θεωρείται ως δευτερεύον και γι αυτό θα μπορούσε να παραλειφθεί ( τα μαθηματικά (που διδάσκονται και στα σχολεία) θεμελιώθηκαν στην αρχαία Ελλάδα).

Θαυμαστικό:        θαυμασμός, έκπληξη, απορία, ειρωνεία, αποφασιστικότητα, αμφισβήτηση, ανησυχία, πάθος, φόβος, ελπίδα.

Ερωτηματικό:          προβληματισμός, προτροπή,ειρωνεία, αμφισβήτηση αναξιόπιστης θέσης,αμφιβολία, διατύπωση ρητορικής ερώτησης,αφύπνιση ενδιαφέροντος (δεν λυπάσθε;) απειλή ενδιαφέρον και παραστατικότητα.

 

Ασκήσεις.

1.Να δικαιολογήσετε τη στίξη στις παρακάτω προτάσεις:

Γιατί ήλθες;

Πόσο τέλειο είναι αυτό!

Λοιπόν έχουμε και λέμε: μήλα, πορτοκάλια και λεμόνια

Ο Κώστας ……ήπιε ουΐσκι

Φεύγοντας ο Νίκος –παράξενο αυτό- δεν έκλεισε την πόρτα

Όμορφος κόσμος αγγελικά πλασμένος!

Είπε ο Θεός: «γενηθήτω φώς και εγένετο φώς»

Ο Σωκράτης (ο Αθηναίος φιλόσοφος) είναι ο θεμελιωτής του ανθρωποκεντρισμού.

2.Να ανγνωρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις στις παρακάτω περιόδους:

Λέω ότι όλα είναι καλά

Θέλω να πάω διακοπές

Τον ρώτησε τι κάνει

Αν και δεν μου άρεσε ιδιαίτερα το αγόρασα

Επειδή σου αρέσει δε σημαίνει ότι θα το αγοράσεις

Όταν ήλθες ήταν αργά πιά

Ήταν τόσο τρομερό ώστε έφυγα τρέχοντας.

3.Να σχηματίσετε προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις:

Αμφισημία

Αμφιβολία

Ιδιοσυγκρασία.