Διδάσκοντας το ισλάμ στην ιστορία γυμνασίου-λυκείου.

 

Η ιστορία αναμφίβολα εκκινείται από τις πρώτες ιδέες που μεταφέρουν τις δυνάμεις της ανθρώπινης ζωής, φθάνει μάλιστα έως τις αξίες οι οποίες προκύπτουν από την εφαρμογή αυτών των ιδεών. Οι ιδέες μετουσιώνονται σε αξίες, υπολογιζομένων όμως του χώρου, του χρόνου, του τόπου, των περιβαλλοντικών συνθηκών, των γενικοτέρων γηΐνων συνθηκών. Θα μπορούσαμε να παράσχουμε πλείστα όσα παραδείγματα: Ας δώσουμε το Θεό: ο Ήλιος των Ορφικών μετουσιώθηκε σε Πλατωνικό Νού, είναι σαφές ότι το πέρασμα από τη Φύση προς την Ανθρώπινη Πόλη συνέβη μέσω της συμβολοποίησης του Ηλίου σε Νού: είναι μία σημαντική παρατήρηση: όπως ο Ήλιος φωτίζει το σύνολο κόσμο παρομοίως ο εσώτερος Ήλιος του Ανθρώπου , ο Νούς, μπορεί και δύναται να φωτίσει την ανθρώπινη Πόλη, κοινωνία και πολιτισμό παράγοντας τον νοήμονα τύπο Ανθρώπου.

Αυτή η θεώρηση είναι καθολική: όταν ο Πλάτων συζητεί στον Τίμαιο για το Θεό Δημιουργό καλύπτει μια οικουμενική ανάγκη όλων των νοημόνων Ανθρώπων: Όπως ο Ήλιος ζωοποιεί τη Γή μέσω της ενέργειάς του, παρομοίως και ένας διηνεκής Νούς δύναται να πράξει το ίδιο: να ζωοποιήσει μέσω των εσωτέρων ενεργειών του τη ζείδωρη φύση  όχι μόνον του κόσμου αλλά και του Ανθρώπου: με αυτόν τον τρόπο ειτυγχάνεται κάτι το πολύ σπουδαίο: ο Άνθρωπος εισάγεται στο κεντρικό συμπαντικό σύστημα ζωής, αφύπνισης, ικανοτήτων και σκοπού: δηλαδή  ο Ήλιος (Νούς-Θεός) δεν ζωοποιεί απλά δυναμικά το σύμπαν της Γής αλλά ως Νούς Θεός μετατρέπει σε ανθρώπινες δυνατότητες συγκεκριμένες δυνάμεις που μεταφέρονται από το Νού προς τον Άνθρωπο: όπως το φυτό ζεί μέσω του Ηλίου, παρόμοια ο Άνθρωπος ανακαλύπτει τις ικανότητές του μέσω του Νοός-Θεού: για αυτό και ο Πλατωνικός δημιουργός είναι διαχειριστής της συμπαντικής δυνάμεως που μεταφέρεται και αφυπνίζει δυναμικά και εξελικτικά τον άνθρωπο, δεν δημιουργεί εκ του μηδενός, μεταφέρει το ήδη υπάρχον στον Άνθρωπο (για αυτό και ο Σωκράτης ερευνούσε εις τον Άνθρωπον το ήδη υπάρχον).

Όλα αυτά θα πρέπει να τα εφαρμόσουμε στις διδασκαλίες μας στην Ιστορία του Βυζαντίου και της γενικοτέρας ανατολικής περιοχής του Βυζαντίου καθώς και εκεί υπήρξαν σημαντικά ιστορικά γεγονότα (ισλάμ): Ο Πλατωνικός και Αριστοτελικός Νούς επιβίωσε μέσα από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διά  των Στωϊκών και των Επικουρείων και των συναφών φιλοσοφικών τεχνημάτων της Ελληνιστικής και όχι μόνο περιόδου: θα πρέπει πολύ να προσέξουμε σε αυτή την εποχή (Ελληνιστική προς Ρωμαϊκή) την τεράστια και σημαντικοτάτη αξιολογική μετατόπιση της φιλοσοφίας (με σταθερό βλέμμα στις μελλοντικές μονοθεϊστικές θρησκείες του χριστιανισμού και του μωαμεθανισμού ώστε να κατανοηθούν επαρκώς τα συγκοινωνούνται δοχεία που ενώνουν κάθε τι στην Ιστορία (άρα και τον μεταπλατωνικό Ελληνισμό, το χριστιανισμό και το μωαμεθανισμό): από τους προσωκρατικούς οι οποίοι ησχολούντο με τη φύση ώς ύλη και πρώτη αρχή, από τους πλατωνικούς οι οποίοι ησχολούντο με το Νού ώς συμπαντικό διανεμητικό μέγεθος, από τους αριστοτελιστές οι οποίοι προσεπάθησαν να μεταφέρουν το Νού εις την εμπειρίαν, τώρα (Ελληνιστική+Ρωμαϊκή εποχή) η φιλοσοφία τοποθετεί το Νού εντός του Ανθρώπου: ζούμε στον αιώνα σταδιακά της Ηθικής (για αυτό και οι μονοθεϊστικές θρησκείες (χριστιανισμός και μωαμεθανισμός θα αποθεώσουν κάτι που ήταν άγνωστο στους Έλληνες: την ηθική ώς σύνδεση με ιδέες, η ηθική στον Ελληνισμό παραμένει σταθερά συνδεδεμένη με τις φυσικές δυνάμεις (έστω και αν αυτές αντιπροσωπεύονται συμβολικά από τους 12 θεούς).

Ώστε λοιπόν πρίν το βυζάντιο οι άνθρωποι προσανατολίσθηκαν διά της στωϊκής και επικούρειας ανθρωποκεντρικής φιλοσοφίας προς το ότι ο κόσμος είναι κοινή νοητική οικία: αυτή είναι το δίκαιο: η  pax romana δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης: επίσης: όλοι οι άνθρωποι σε αυτή την κοινή οικία επικοινωνούν διά του μεγέθους που ανεκάλυψε αυτήν την κοινήν οικίαν: του νοός: άρα ολίγον προ της εμφανίσεως του χριστιανισμού όλοι οι άνθρωποι είχαν ήδη ενωθεί διά του Νοός: από την ανατολήν έως την δύσιν όλοι οι άνθρωποι είχαν κατανοήσει ότι ενώνονται με τις κοινές νοητικές αρχές της σκέψης και του ήθους: ο κοινός Αύγουστος και ο κοινός Ιησούς σηματοδοτούν τη νοητική συνένωση των ανθρώπων έναντι νοητικών αρχών όπως είναι η Ιδέα, η αιτία, ο σκοπός, ο νόστος: η σύγκρητιστική εξάλλου εποχή είχε βοηθήσει ώστε όλες οι δοξασίες να κατασταλλάξουν στο ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να ενωθούν ενώπιον της Ιδέας του Αγαθού και του καλλιτέρου  κόσμου.

Ο Κωνσταντίνος, ως αρκετά έξυπνος, δεν δυσκολεύθηκε να καταλάβει ότι ο δρόμος από τον sol invictus (ανίκητο ήλιο) έως τον Ιησού Χριστό δεν είναι μεγάλη και ισοδυναμεί με τον ανθρώπινο Νού: εκείνη την εποχή ολίγοι κατενόησαν τη διαφορά: για τους πολλούς κάθε τι το υψιπετές (όπως η θρησκεία που έταζε μία καλλίτερη ζωή) ωμοίαζε με Ήλιο και θεό από κοινού: ο Νούς ήταν και θεός και ήλιος: ας προσέξουμε σε αυτό το σημείο: όλοι οι λαοί της υφηλίου οι οποίοι προήλθον από τη Ρώμη είχαν ήδη νοητικά συνενωθεί μέσω του Νοός: ο χριστιανισμός αποθέωσε το Νού ώς ανθρωπίνη ικανότητα να συλληφθεί η θεανθρώπινος ενυπόστατος οντότης του Ιησού, αυτός ο Νούς για πρώτη φορά εστάθη ικανός να κατανοήσει ότι ο Θεός έγινε Άνθρωπος: αυτό και μόνο ήνωσε τους βυζαντινούς κατοίκους: όμως πολλοί από αυτούς λόγω χώρου και παρελθόντος και άλλων δοξασιών που ενυπήρχον σε αυτούς εδυσκολεύοντο να πιστέψουν στο θεανθρώπινο ενυπόστατο του Ιησού: αν πιστέψουμε τον Κέλσο ήταν δύσκολο για τους πλατωνιστές Έλληνες να πιστέψουν ότι ο θεός έγινε άνθρωπος και εγεννήθη από την Παρθένο Μαρία: σε αυτούς ο κοινός Νούς μετέφερε όσα ο χριστιανισμός στους λοιπούς βυζαντινούς αλλά υπό το μανδύα του νεοπλατωνισμού: όλα παρουσιάσθηκαν όπως στο χριστιανισμό αλλά απρόσωπα: το Εν ο νούς η ψυχή η ύλη διά των απορροών απετέλεσαν το σύστημα των νεοπλατωνικών: δε διαφέρει όμως από το χριστιανικό σύστημα στη βάση ότι ο ανθρώπινος νούς δεν βλέπει τον κόσμο ώς έχει αλλά διά του μεταφυσικού νοός: οι άνθρωποι ραγδαία ενώνονται κάτω από εφευρέσεις του νοός, οι οποίες στη  βάση τους είναι κοινές διαφέρουν όμως στην εμφάνισή τους και στη διατύπωσή τους: ο θεός είναι έν, ο Ιησούς ο Νούς κ.λ.π.

Σταδιακά έπρεπε να εισαχθεί σε αυτό το σύμπαν ο αραβικός κόσμος: γνωρίζουμε ότι ο Μωάμεθ ήξερε  πολλά για τους χριστιανούς και τους νεοπλατωνιστές: ό,τι ήταν ο προτεσταντισμός για τον παπισμό ήταν ο μωαμεθανισμός για το χριστιανισμό: ή διαμαρτύρηση για τους χριστιανούς ήτο ο μωαμεθανισμός : χωρίς εξάλλου το χριστιανισμό δεν θα υπήρχε μωαμεθανισμός: και οι δύο αυτές θρησκείες είναι τέκνα του κοινού Νοός που επιβάλλεται στους ανθρώπους: απλά ο μωαμεθανισμός επέλεξε να εμφανισθεί ώς απρόσωπος θεός, αρνητικά ειρημένος (ας μην ξεχνούμε ότι για τον Αλλάχ δεν υπάρχουν θετικοί προσδιορισμοί αλλά 99 αρνητικοί προσδιορισμοί): ο μωαμεθανισμός είναι ο προτεσταντισμός της ανατολής η οποία υιοθέτησε πλήρως τη νοητική δυναμική του χριστιανισμού αλλά επί το απρόσωπον: δεν είναι τυχαίο ότι όπως ο προτεσταντισμός και ο καθολικισμός διαμόρφωσαν την ευρώπη μέσα από τους πολέμους τους κατά τον 14^ο αι και  εξής παρόμοια οι βυζαντινοί χριστιανοί με τους μωαμεθανούς άραβες και τούρκους διαμόρφωσαν την τύχη της μεσογείου κατά τον 8^ο και έπειτα αιώνα. Διότι ουσιαστικά όλοι οι άνθρωποι επίστευον στον ίδιο νού: αλλά επειδή η πίστις των αυτή διέφερε ανάλογα με τον τόπο και το παρελθόν τους (υιοθέτησαν διαφορετικές όψεις του κοινού νοός) και επειδή ένοιωθαν ότι το όπλο του νοός θα κυριαρχήσει στον κόσμο και θα επιβάλει την μελλοντική εξουσία προσπάθησαν να επιβάλουν τη δική τους άποψη περί του νοός. Σε σχέση με το θεό τη φύση και τον άνθρωπο: πιστεύοντας ουσιαστικά όλοι στο ίδιο πράγμα με διαφορετικό τρόπο.

Τα χρόνια πέρασαν: η θρησκεία ως νοητικό επινόημα  έπρεπε να προσαρμοσθεί στις νέες εποχές: συνέβη κάτι το μοιραίο θα μπορούσαμε να ειπούμε το οποίο μας θυμίζει την ιστορία της γενέσεως γύρω από τον Αδάμ και την Εύα: οι άνθρωποι έκρυψαν τις δυνατότητες του νοός κάτω από το προσωπείο των θείων διαφορετικών δογμάτων: κάποια όμως στιγμή η Εύα (ανθρώπινη διανόηση) εδάγκωσε το μήλο του νοός ώς άνθρωπος και το έδωσε στον Αδάμ (ανθρώπινος Νούς): είναι η στιγμή κατά την οποία ο Ντεκάρτ αναφωνεί: σκέπτομαι άρα υπάρχω: σε αυτή τη στιγμή ο άνθρωπος εκβάλλεται έξω του θρησκευτικού παραδείσου και επί της γής δημιουργεί δική του επιστημη , τεχνολογία, βιομηχανία, ο ίδιος πλέον καθίσταται ανεξάρτητος αλλά επί του νοός ο οποίος έχει μετεξελιχθεί σε ανθρώπινο μέγεθος εξουσιαστικόν επί της φύσεως, η οποία πλέον δέχεται όλη την μήνιν των ανθρώπων διότι έχασε την προστασία του θεού ο οποίος διά του προτεσταντισμού έφυγε μακριά στο σύμπαν ενωμένος μόνον διά της αφαιρετικής πίστεως με τον άνθρωπο: το πέρασμα έγινε προσεκτικά: η δύσις προσάρμοσε το θείο νού στο νέο Αδάμ και Εύα και για αυτό προχώρησε πρώτη σε σχέση με την ανατολή στην επιστήμη, τεχνολογία, βιομηχανία: η ανατολή καθηλωμένη στη θεία άποψη του νοός προχώρησε σε όλα τα παραπάνω διά της δυτικής επεκτάσεως: όταν μάλιστα η δύση ένοιωσε ότι ελέγχει τα πάντα επέτρεψε στην ανατολή την κρατική αυτοδιάθεση.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.