Το ανθρώπινο Υποκείμενο στη Λογοτεχνία γυμνασιου και λυκείου.

 

Σύμφωνα με τα Νέα Προγράμματα Σπουδών (ΝΠΣ) στο μάθημα της Λογοτεχνίας ενδιαφέρει η πνευματική, συναισθηματική, αξιακή κατάσταση του Υποκειμένου. Ουσιαστικά συμβαίνει μία αξιολογική μετατόπιση –η οποία έχει συγκεκριμένες φιλσοοφικές ρίζες τις οποίες και θα ιδούμε- η οποία θα πρέπει να προσεχθεί: στην ηλεκτρονική, ψηφιακή εποχή της πληροφορίας, ο ανθρωποκεντρισμός «προικίζεται» με την άπλετη διάχυση της πληροφορίας. Θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε ότι το καρτεσιανό «σκέπτομαι άρα υπάρχω» μετουσιώνεται σε «πληροφορούμαι άρα υπάρχω». Αξίζει πραγματικά να προσέξουμε αυτό το σημείο: πλέον ο σημερινός ανθρωποκεντρισμός δεν τροφοδοτείται από ατομικές έωλες μεταφυσικού τύπου σκέψεις, ώς κάτι ιδιαίτερο της φιλοσοφικής εκλεπτυσμένης γνώσης κάποιων φιλοσόφων: το «πληροφορούμαι άρα υπάρχω» αναβαθμίζει εννοιακά τον άνθρωπο στην σημερινή οικουμενικότητα της κοινωνίας της πληροφορίας. Τα λογοτεχνικά κέιμενα που αναλύουμε παρακολουθούν και συνταυτίζονται με το νέο αυτό υποκείμενο και το σύγχρονο ταξίδι του.

Πλέον ο σημερινός άνθρωπος αντιστρέφει τελείως την παθητικότητα των Επικουρείων και των Στωϊκών: είναι σημαντικό αυτό να προσεχθεί: η κοινή σχέση των ανθρώπων με την κοινωνία της πληροφορίας, όπως κάποτε η κοινή σχέση του ανθρώπου με το νού έφερε τις μονοθεϊστικές θρησκείες,αυτή λοιπό η κοινή σχέση του ανθρώπου με την κοινωνία της πληροφορίας αναβαθμίζει γνωσιλογικά και αξιολογικά τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος πλέον σήμερα και εννοιακά αλλά και ατομικά γνωρίζει τα του κόσμου εν στιγμή, συμμετέχει στα δρώμενα έστω με ψηφιακό αλλά και διά ζώσης, ενημερώνεται για όλα, έχει ενεργό συμμετοχή στα πολιτικά και άλλα δρώμενα, έχει άποψη, μπορεί μέσα από ψηφιακές και ζωντανές συλλογικότητες και δράσεις να διαφημίζει δράσεις και εκδηλώσεις για την βελτίωση της ζωής του και του κόσμου. Ο σημερινός άνθρωπος της εικονικής πραγματικότητας εν στιγμή γνωρίζει πολλά και εν στιγμή αποφασίζει για πράξεις οι οποίες σε άλλες εποχές ανήκαν σε λίγους προνομιούχους μιάς γνώσης η οποία σήμερα ευρέως διαχέεται.

Διδάσκοντας το ισλάμ στην ιστορία γυμνασίου-λυκείου.

 

Η ιστορία αναμφίβολα εκκινείται από τις πρώτες ιδέες που μεταφέρουν τις δυνάμεις της ανθρώπινης ζωής, φθάνει μάλιστα έως τις αξίες οι οποίες προκύπτουν από την εφαρμογή αυτών των ιδεών. Οι ιδέες μετουσιώνονται σε αξίες, υπολογιζομένων όμως του χώρου, του χρόνου, του τόπου, των περιβαλλοντικών συνθηκών, των γενικοτέρων γηΐνων συνθηκών. Θα μπορούσαμε να παράσχουμε πλείστα όσα παραδείγματα: Ας δώσουμε το Θεό: ο Ήλιος των Ορφικών μετουσιώθηκε σε Πλατωνικό Νού, είναι σαφές ότι το πέρασμα από τη Φύση προς την Ανθρώπινη Πόλη συνέβη μέσω της συμβολοποίησης του Ηλίου σε Νού: είναι μία σημαντική παρατήρηση: όπως ο Ήλιος φωτίζει το σύνολο κόσμο παρομοίως ο εσώτερος Ήλιος του Ανθρώπου , ο Νούς, μπορεί και δύναται να φωτίσει την ανθρώπινη Πόλη, κοινωνία και πολιτισμό παράγοντας τον νοήμονα τύπο Ανθρώπου.

Αυτή η θεώρηση είναι καθολική: όταν ο Πλάτων συζητεί στον Τίμαιο για το Θεό Δημιουργό καλύπτει μια οικουμενική ανάγκη όλων των νοημόνων Ανθρώπων: Όπως ο Ήλιος ζωοποιεί τη Γή μέσω της ενέργειάς του, παρομοίως και ένας διηνεκής Νούς δύναται να πράξει το ίδιο: να ζωοποιήσει μέσω των εσωτέρων ενεργειών του τη ζείδωρη φύση  όχι μόνον του κόσμου αλλά και του Ανθρώπου: με αυτόν τον τρόπο ειτυγχάνεται κάτι το πολύ σπουδαίο: ο Άνθρωπος εισάγεται στο κεντρικό συμπαντικό σύστημα ζωής, αφύπνισης, ικανοτήτων και σκοπού: δηλαδή  ο Ήλιος (Νούς-Θεός) δεν ζωοποιεί απλά δυναμικά το σύμπαν της Γής αλλά ως Νούς Θεός μετατρέπει σε ανθρώπινες δυνατότητες συγκεκριμένες δυνάμεις που μεταφέρονται από το Νού προς τον Άνθρωπο: όπως το φυτό ζεί μέσω του Ηλίου, παρόμοια ο Άνθρωπος ανακαλύπτει τις ικανότητές του μέσω του Νοός-Θεού: για αυτό και ο Πλατωνικός δημιουργός είναι διαχειριστής της συμπαντικής δυνάμεως που μεταφέρεται και αφυπνίζει δυναμικά και εξελικτικά τον άνθρωπο, δεν δημιουργεί εκ του μηδενός, μεταφέρει το ήδη υπάρχον στον Άνθρωπο (για αυτό και ο Σωκράτης ερευνούσε εις τον Άνθρωπον το ήδη υπάρχον).

Όλα αυτά θα πρέπει να τα εφαρμόσουμε στις διδασκαλίες μας στην Ιστορία του Βυζαντίου και της γενικοτέρας ανατολικής περιοχής του Βυζαντίου καθώς και εκεί υπήρξαν σημαντικά ιστορικά γεγονότα (ισλάμ): Ο Πλατωνικός και Αριστοτελικός Νούς επιβίωσε μέσα από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διά  των Στωϊκών και των Επικουρείων και των συναφών φιλοσοφικών τεχνημάτων της Ελληνιστικής και όχι μόνο περιόδου: θα πρέπει πολύ να προσέξουμε σε αυτή την εποχή (Ελληνιστική προς Ρωμαϊκή) την τεράστια και σημαντικοτάτη αξιολογική μετατόπιση της φιλοσοφίας (με σταθερό βλέμμα στις μελλοντικές μονοθεϊστικές θρησκείες του χριστιανισμού και του μωαμεθανισμού ώστε να κατανοηθούν επαρκώς τα συγκοινωνούνται δοχεία που ενώνουν κάθε τι στην Ιστορία (άρα και τον μεταπλατωνικό Ελληνισμό, το χριστιανισμό και το μωαμεθανισμό): από τους προσωκρατικούς οι οποίοι ησχολούντο με τη φύση ώς ύλη και πρώτη αρχή, από τους πλατωνικούς οι οποίοι ησχολούντο με το Νού ώς συμπαντικό διανεμητικό μέγεθος, από τους αριστοτελιστές οι οποίοι προσεπάθησαν να μεταφέρουν το Νού εις την εμπειρίαν, τώρα (Ελληνιστική+Ρωμαϊκή εποχή) η φιλοσοφία τοποθετεί το Νού εντός του Ανθρώπου: ζούμε στον αιώνα σταδιακά της Ηθικής (για αυτό και οι μονοθεϊστικές θρησκείες (χριστιανισμός και μωαμεθανισμός θα αποθεώσουν κάτι που ήταν άγνωστο στους Έλληνες: την ηθική ώς σύνδεση με ιδέες, η ηθική στον Ελληνισμό παραμένει σταθερά συνδεδεμένη με τις φυσικές δυνάμεις (έστω και αν αυτές αντιπροσωπεύονται συμβολικά από τους 12 θεούς).

Έκθεση-έκφραση . Για το δεύτερο θέμα διευκρινίζονται τα εξής:

 

α. Με τα ερωτήματα που περιέχονται στο δεύτερο θέμα οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να εντοπίσουν, να συσχετίσουν, να ερμηνεύσουν ή και να αξιολογήσουν κειμενικούς δείκτες, στοιχεία του κειμένου (περιεχόμενο-νόημα, δομή και ύφος/γλώσσα), στη μεταξύ τους συνάφεια και στη σχέση τους με το περικείμενο (εισαγωγικό σημείωμα του κειμένου, τίτλο, συγγραφέα, χρόνο έκδοσης κ.λπ.), την επικοινωνιακή περίσταση και το συγκείμενο του/της συγγραφέα και του/της αναγνώστη/τριας. (βλ. Διδακτικά εργαλεία σελ.20-24).

 β. Δε δίνονται ερωτήματα που στηρίζονται σε μεταγλωσσικούς όρους ή ζητούν την αναπαραγωγή τους (π.χ. τρόποι ανάπτυξης παραγράφου, χαρακτηρισμούς συλλογισμών ως προς τη μορφή ή τη συλλογιστική πορεία, χαρακτηριστικά κειμενικού είδους, τροπικότητα κ.ά).

 γ. Το γλωσσάρι όρων δεν είναι αντικείμενο εξέτασης αλλά αξιοποιείται διδακτικά. - Το γλωσσάρι όρων περιέχει βασικές λεξικογραμματικές γνώσεις, τις οποίες οι μαθητές και οι μαθήτριες ήδη γνωρίζουν από προηγούμενες τάξεις και τις αξιοποιούν με σκοπό αφενός να διαβάζουν (κατανοούν, ερμηνεύουν, κρίνουν) και αφετέρου να παράγουν αποτελεσματικά κείμενα. Οι μαθητές και οι μαθήτριες χρήσιμο είναι να εξοικειωθούν με τις γνώσεις που περιέχονται στο γλωσσάρι, να τις χρησιμοποιούν λειτουργικά ως εργαλεία ανάλυσης των κειμένων, προκειμένου να αντιλαμβάνονται τον ρόλο που έχουν στη διαμόρφωση του νοήματος. Για παράδειγμα στην ερώτηση: «Με ποιους τρόπους νομίζετε ότι ο συγγραφέας επιχειρεί να πείσει ή να επηρεάσει τους αναγνώστες του;», δεν απαιτείται οι μαθητές και οι μαθήτριες να κάνουν λόγο για τρόπους και για μέσα πειθούς (ανακαλώντας τυπικά τη σχετική ορολογία), αλλά να αποδείξουν πώς ο συγγραφέας χρησιμοποιεί επιχειρήματα, στατιστικές, μελέτες, παραδείγματα, απόψεις ειδικών, περιγραφή και αφήγηση γεγονότων ή/και κατάλληλες γλωσσικές επιλογές, προκειμένου να πληροφορήσει/ να συγκινήσει/ να προβληματίσει/ να διαμαρτυρηθεί κ.ά.

Διδάσκοντας τον Ξενοφώντα και το Θουκυδίδη: Η υπέροχη διαλεκτική συνέχεια του Ξενοφώντος και του Θουκυδίδου.

 

Ο Ξενοφών και ο Θουκυδίδης ώς ιστορικοί συνδέονται μέσα από το σύστημα της πλείονος υπέροχης διαλεκτικής συνεχείας. O Θουκυδιδης είναι ο άνθρωπος ο οποίος μέσω της Ιστορίας του ίδρυσε την Πολιτική Φιλοσοφία. Είναι αυτός ο οποίος μετέφερε το Νού ( ο οποίος φιλοσοφικά άνθισε στην Αθήνα μέσω της προσωκρατικής κληρονομιάς, μέσω του Αναξαγόρου, του Γοργίου και άλλων σοφιστών, μέσω του Σωκράτους) στα γεγονότα δημιουργώντας τη φιλοσοφία περί της πόλεως: Ουσιαστικά ο Θουκυδίδης είναι ο πνευματικός πατήρ των Πλάτωνος και Αριστοτέλους στο κομμάτι της Πολιτικής φιλοσοφίας.

Ο Θουκυδίδης είναι αυτός ο οποίος ενέδυσε όλα τα ανθρώπινα γεγονότα με την Αρχή, με το συνεκτικό δεσμό του Λόγου και του νοός: για αυτό και διαμαρτύρεται στα Κερκυραϊκά, στα Σικελικά και αλλαχού για τις αγριότητες και τις βιαιότητες, για αυτό και διακηρύσσει ότι η αιτία του πολέμου και των ακροτήτων είναι η ανθρώπινη φύσις: μόνον όποιος ακόνισε τον οφθαλμό του νοός και των ιδεών και αξιών οι οποίες αρύονται από αυτόν θα μπορούσε να ίδη τόσο καθαρά την ανθρώπινη φύση και τις δυνατότητές της. Ας προσέξουμε πολύ σε αυτό το σημείο: ο Θουκυδίδης δεν θα εσήμαινε την ανθρώπινη φύση ώς αιτία του κακού εάν δεν επίστευε ώς λάτρης του νοός ότι αυτή μπορεί να σμιλευθεί και να μεταρρυθμισθεί και διά της παιδείας να φθάσει σε ύψη διαφοροποίησης από τα άλογα ζώα. Άρα η Θουκυδίδεια Ιστορία είναι η στιγμή κατά την οποία ο Νούς εγκαταλείπει τα ρείθρα του Ουρανού, τον κόσμο του Ονείρου και της Ενόρασης, του Αγαθού, και πέφτει στον Άνθρωπο και στις πράξεις του: ο Θουκυδίδης είναι ο Άνθρωπος ο οποίος έφερε το Νού στα γεγονότα, έντυσε και ένωσε τα γεγονότα με τις αρχές του Νοός: διότι διέκρινε ότι η ανθρωπίνη φύσις είναι κατ΄αρχάς ώς αγνοούσα κακή εάν γνωρίσει θα γίνει καλή: άρα ο Αθηναίος ιστορικός κινήθηκε στην κοινή αρχή της Ελληνικής φιλοσοφίας: όλα είναι θέμα γνώσεως, αναμνήσεως και βιωματικότητας, στον άξονα του χρόνου από το χθές έως το αύριο, ότι συλαμβάνεται ώς ανάμνηση βυθίζεται στη γνώση και αποτελεί συνειδητό ηθικό βίωμα.

Αυτή η τριπλή χρήση του χρόνου καθιστά τον Θουκυδίδη τον ιδρυτή της Πολιτικής φιλοσοφίας: το Υποκείμενο ενθυμείται το καλό, το βυθίζει στις αξίες του Νοός (Εγώ σε σχέση με τους Άλλους σε σχέση με την Ιδέα και την πολιτική της πραγμάτωση) και προχωρεί στο Δημοκρατικό πνευματικό βίωμα: για αυτό και η Ιστορία του είναι σύνολο αντιθέσεων: από τη μία οι ανείπωτες σφαγές στην Κέρκυρα και από την άλλη η δημηγορία του Επιταφίου όπου εκτυλίσσεται η παραπάνω τριπλή παραλλαγή της πολιτικής του φιλοσοφίας με φόντο τη Δημοκρατική Αθήνα (διότι οι δημηγορίες στο έργο του υπάρχουν (όχι απλά (όπως αφελώς υποστηρίζεται και στο σχολικό βιβλίο) για να έχουμε την άμεση γνώμη των πρωταγωνιστών) αλλά υπάρχουν ώστε σε αντίθεση με τη βιαιότητα των γεγονότων να περάσει ο ιστορικός την ηρεμία της πολιτικής του φιλοσοφίας).

Η υποτίμηση της γλώσσας ώς το ανώτατο στάδιο εφαρμογής των θρησκειών.

 

Ο Εύμαιος στην Οδύσσεια είναι ο χοιροβοσκός, είναι ο δούλος του Οδυσσέως, όμως ομιλεί την ίδια ακριβώς γλώσσα με το Θείο Βασιλέα της Ιθάκης. Συγκεκριμένασυζητεί μέσα από τον ίδιο λεξιλογικό πλούτο με τον Οδυσσέα ώστε αυτό αποκαλύπτει ότι και οι δύο αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο το σύμπαν, τις θείες συμπαντικές δυνάμεις, τον κόσμο και την Φύσιν και τον Άνθρωπον. Επίσης στην Ιλιάδα ο Θερσίτης μπορεί να παραπονείται ότι είναι ένα παιδί κατωτέρων θεών όμως η γλώσσα του είναι η ίδια ομιλουμένη γλώσσα με αυτή των Ηρώων , του Αχιλλέως και του Αγαμέμνονος. Άρα μέσα από την κοινή γλώσσα όλοι μα όλοι οι άνθρωποι του Ομηρικού κόσμου αντιλαμβάνονται και ζούν στον ιδιο κόσμο, γνωρίζουν τους ίδιους θεούς, τις ίδιες δυνάμεις γεύονται και πράττουν τις ίδιες ενεργειακές αξίες. Η διαφορά των ανθρώπων είναι κατά τρόπο συμπαντικό φτιαγμένη: όπως υπάρχει ο Ήλιος και η Σελήνη, η Γή και τα άστρα, η διαφορά των ανθρώπων είναι συμπαντικώς πρακτική: κάποιοι πρέπει να είναι βασιλείς (πρακτικά) κάποιοι άλλοι δούλοι (πρακτικά) : για αυτό και ενυπάρχει ο ανείπωτος σεβασμός στο Βασιλέα της ΟδυσσεϊκήςΓής τον Εύμαιο εκ μέρους του ποιητή διότι ο Εύμαιος απλά πρέπει να κάνει αυτό , ο Οδυσσέας πρέπει να κάνει κάτι άλλο: ο ένας είναι Βασιλέας Γής ο άλλος ανθρώπων, δεν υπάρχει βαθύτερος αξιολογικός χωρισμός των ανθρώπων διότι όλα γίνονται κατά συμπαντικό τρόπο: για αυτό και ο ποιητής κάνει αποστροφές σε Πάτροκλο και Εύμαιο μόνο ομιλώντας τους στο β΄ενικό: δεν υπάρχει στον Όμηρο υποτίμηση της ανθρωπίνης προσωπικότητος, επιβίωση ηρώων και ανθρώπων δυνατών εν τω σύμπαντι υπάρχει, όλοι όμως βάσει της γλώσσας που ομιλούν μετέχουν σε κοινές δυνάμεις.

Κάποια χρόνια αργότερα η πνευματική αριστοκρατία των Αθηνών επέβαλε τη γλώσσα των θεϊκών νόων διότι παρήγαγε σκέψη, πόλιν, πολίτην, ζωή, συνέχεια. Δεν θα είχε επιβληθεί η γλώσσα του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους εάν δεν επέβαλε και δεν διαφήμιζε τη φιλοσοφία ως τρόπον ζωής, πόλεως, πορείας και σκοπού: η γλώσσα είναι ο απόλυτος γεννήτωρ όλων εκείνων των ιδεών και των αξιών οι οποίες ως Γίγαντες και Τιτάνες σκλαβώνουν τους ανθρώπους και τους υποδουλώνουν στη σκέψη και συμπεριφορά: οι Έλληνες διά του Πλατωνικού και Αριστοτελικού Νοός εδημιούργησαν τιτανικές ιδέες και γιγάντιες αξίες και για αυτό επεβλήθη στα πέρατα της οικουμένης η Ελληνική γλώσσα: η Ελληνική γλώσσα βγαλμένη μέσα από τα σπλάχνα του Όντος όμως δεν διαβλέπει ανωτέρους και κατωτέρους ανθρώπους με βάση το χρήμα ή την πίστη σε κάποιον θεό, αλλά διαβλέπει ανώτερο και κατώτερο άνθρωπο με βάση την παιδεία αν και οι σοφιστές με βάση τις λέξεις για τη φύση της Ελληνικής γλώσσα πίστευαν ότι οι άνθρωποι εν φύσει εισίν ίδιοι: και πάλιν όμως: όλοι οι Αθηναίοι, ελεύθεροι και δούλοι, ομιλούσαν την ίδια αττική λαμπρή του Δημοσθένους και του Σοφοκλέους γλώσσα, χωρίς διάκριση: και οι δούλοι δεν πήγαιναν στα σχολεία: άρα οι άνθρωποι όπως και στον Όμηρο διά της γλώσσης εγεύοντο τις ίδιες ιδέες και αξίες, την ίδια συμπαντική θέση: η γλώσσα προκαλούσε σε μία κοινή συμπαντική υπέρβαση διά του νοός και του ήθους, το σύμπαν ήταν ανοικτό και η γλώσσα μετέφερε συμπαντιό υλικό σε όλους τους ανθρώπους: το σύνολο των Αθηναίων ήκουον το Δημοσθένη και τον κατανοούσαν, ενώ ο Δημοσθένης πολλά χρόνια αργότερα εγένετο αντιληπτός και κατανοητός από το σύνολο των Αθηναίων πολιτών.Ενώπιον του Έλληνος Νοός οι άνθρωποι κατανοούσαν και έπραττον βάσει κοινά αντιληπτών εννοιών και ιδεών.

H Oντολογία του Ονείρου.

 

Το τι πραγματικά αντιπροσωπεύει το Όνειρο μπορούμε εύκολα να το καττανοήσουμε εάν κατ΄αρχάς ερευνήσουμε τη θέση του Ύπνου και του Ονείρου στην Ελληνική μυθολογία. Ο Θεός Ύπνος λοιπόν ήταν ο γιός της Νύχτας και του Ερέβους, η συμβολικότητα αυτής της μυθολογικότητας είναι ξεκάθαρη: μέσα από τις δυνάμεις του Αγνώστου και της εξωτερίκευσης του Αγνώστου εμφανίζεται ο Ύπνος: ο Ύπνος είναι η μετεέλιξη του σκότους, το σκότος εννοείται ως άγνοια και απουσία φωτός, άρα ο Ύπνος μεταφέρει δυνάμεις άλλες πρό Φώτός και μετά το Φώς. Είναι πράγματι μία πολύ σημαντική διαπίστωση αυτή: όταν κοιμόμαστε η δύναμις η οποία απετέλεσε για λίγο τη μορφή αναλύεται και ως δύναμις ελευθέρα χάνεται στο όλον Είναι το οποίο επειδή δεν υπακούει σε καμμά ισορροπία Ηλίου είναι σκότος δηλαδή δύναμις οντολογικής περιήγησης πέρα από γνώσεις και συνειδητοποιήσεις. Άρα όταν είμαστε υπό την επήρεια του Ύπνου η δύναμις της μορφής αυτοελευθερώνεται και χάνεται στο άπειρο όλον το οποίον επειδή ανοίγεται πρό και μετά τον Ήλιον είναι άλλη γνώσις αγνώστων οντοτήτων στο όλον: ο Ύπνος είναι η απελευθερωσις της μορφικής υπερδυνάμεως στο άπειρο σύμπαν το οποίο είναι σκότος διότι περιέχει πράγματα άγνωστα στους οφθαλμούς και στον ήλιο.

Όταν κοιμόμαστε λοιπόν αναλυόμαστε στην υπερμορφική δύναμί μας και απελευθερωνόμαστε σε έναν σύμπαν πέρα από τον Ήλιον. Σε αυτή τη βάση θα πρέπει να εκτιμήσουμε και το Όνειρο: το Όνειρο είναι η περιήγησις αυτής της υπερμορφικής δυνάμεώς μας η οποία έχει δομηθεί ως η μορφή μας αλλά παραμένει ως οντολογική δύναμις συνδεδεμένη με τις οντολογικές καταβολές της: το Όνειρο είναι η περιπλάνηση της δυνάμεως που για λίγο εμφανίζεται ως η μορφή μας στον Οντολογικό της κόσμο: επειδή ακριβώς αυτή η δύναμις συνθέτει τη μορφή μας αναλυομένη στον πραγματικό της εαυτό χάνεται στο σκότος της απειρίας: εκεί δεν υπάρχει Όνειρο: εκεί υπάρχει η ησυχία του ύπνου: όταν όμως η δύναμις αυτή επανέρχεται στη μορφική της διάσταση εκεί ενυπάρχουν τα όνειρα: ολίγον πρίν η άπειρος δυναμίς μας η οποία συντίθεται σε μορφή , ξαναλάβει τη μορφική της εικόνα τερματίζοντας το ταξείδι της στο χάος (επιστρέφοντας στη μορφή) εκεί υπάρχουν τα όνειρα: άρα όνειρο είναι η πληροφορία που μας προσφέρει η δύναμις που αποτελεί τη μορφή μας μέσα από το απελευθερωτικό ταξίδι της κατά τη διάρκεια του ύπνου: τα όνειρα είναι ο νόστος της δυνάμεώς μας κατά τον Ύπνο όταν η δύναμις της μορφής απελευθερώνεται και ταξιδεύει στο Σκότος και επιστρέφει στη μορφή, ολίγον πρίν να επιστρέψει και καθώς μορφοποιείται προδίδει πληροφορίες του ερεβώδους ταξιδιού της, αυτό είναι το όνειρο: για αυτό τα  ονειρα είναι πολλών και διαφόρων ειδών: εξαρτάται από ποιο χρονικό σημεό θα ξεκινήσει τη  μορφοποίησή της και πάλι η για ολίγον απελευθερωθείσα δύναμις της μορφής μας: εάν από το χθές τότε στο όνειρο βλέπουμε πράγματα που ζήσαμε, εάν στο τώρα βλέπουμε τα τελευταία γεγονότα εάν από το μέλλον τότε διαισθανόμαστε μελλοντικά συμβάντα. Συζητούμε λοιπόν ότι ο Ύπνος είναι η άμορφη δυναμοποίησή μας και αυτή η απελευθερωμένη δύναμη περιδιαβαίνει το όλον και ως τέτοια ταξιδεύει παντού χωρίς τους περιορισμούς της μορφής. Άρα όνειρο είναι οι εμπειρίες που αποκομίζει αυτή  η δύναμη στο υπνικό ταξίδι της , όνειρο είναι ο νόστος μας το ταξίδι μας ως άμορφη δύναμη στο όλον που ανήκουμε.

Διδάσκοντας την Αριστοτελική μεσότητα...

 

Διδάσκοντας την Αριστοτελική μεσότητα.

Η μεσότητα ώς πνευματική αλλά και ηθική έννοια δεν είναι καινούργια όταν την αναλαμβάνει να την διαφημίσει ο Αριστοτέλης στα Ηθικά ΝΙκομάχεια. Aν προσέξουμε θα ιδούμε ότι στη Θεογονία ο Ησίοδος συζητεί ότι ο άνθρωπος ευρίσκεται ανάμεσα στο Χάος και στο Φώς του Ηλίου, στο Έρεβος και στην Ημέρα. Επίσης εάν προσέξουμε θα διαπιστώσουμε ότι ο Οδυσσέας επιστρέφει στην Ιθάκη ακολουθώντας το Νόστο ώς μεσότητα: Δεν επιθυμεί της Κίρκης αλλά ούτε και την ησυχία της Καλυψούς, το πρώτο είναι πλεονασμός παθών το δεύτερο είναι έλλειψις ζωής πράξης και συνεχείας: επιθυμεί του μεσαίου καλού που είναι η πορεία προς την Ιθάκη, προς το σκοπό, ο σκοπός είναι το καλό ανάμεσα στην ελλειψη λόγου και στον πλεονασμό παθών.

Και όχι μόνον: ο Πάτροκλος στην αριστεία του διδάσκει τη μεσότητα: για όσο χρονικό διάστημα δεν φωτίζει η γνώσις του Απόλλωνος το φαινόμενο και το φαίνεσθαι στο πρόσωπό του ώστε ο Έκτορας τελικά να τον σκοτώσει: ο Φίλος του Αχιλλέως κινείται ανάμεσα στην υπερβολή της αποκάλυψης και στην έλλειψη της αποχής: πολεμά ως μεσότητα καλού διότι ούτε η υπερηφάνεια είναι καλή αλλά ούτε και η ακηδία της απουσίας: το καλό είναι το μέσον, να πολεμάς για τις αξίες σου ώς Ήρωας: όταν μάλιστα ο Ήρωας κλίνει προς το υπερβολικό και ξεχνιέται και προχωρεί η μη μεσότητα του καλού τιμωρείται: ο Πάτροκλος πεθαίνει.

Αυτός όμως ο οποίος είναι κυριολεκτικά ο εφευρέτης του μεσαίου τρόπου είναι ο Ηράκλειτος: ο σκοτεινός φιλόσοφος Το αείζωον πύρ ώς παλίντονος αρμονία ποτέ δεν πλεονάζει (διότι ο ήλιος εάν απολέσει το μέτρο του όλα θα διαλυθούν) αλλά και ποτέ δεν ελλείπει (διότι πάντα ο ήλιος και το αείζωον πύρ ώς αρμονία διδάσκουν): ο τρόπος της μεσότητας του Εφεσίου είναι ο διάλογος, θα πρέπει να προσεχθεί ότι ο Πλάτων επίσης με τους διαλόγους του συναντά την Αριστοτελική μεσότητα: η αλήθεια δεν είναι ούτε στην μία πλευρά ούτε στην άλλη, είναι σύνθεση ή αφαίρεση (εάν δεν υπάρχει κυριολεκτικά ούτε στην μία πλευρά ούτε στην άλλη) (ο Έγελος είναι ο θετικός διαλεκτικός ενώ ο Κίρκεγγωρ ο αρνητικός διαλεκτικός).

Συλλήβδην όμως οι προσωκρατικοί είναι εφευρέται της μεσότητος: ο Θαλής δέχεται ότι το ύδωρ είναι αρχή του παντός (με τη βιολογική έννοια χρόνου) όμως ποτέ το ύδωρ δεν πλεονάζει ώστε να καταστρέφει αλλά ούτε και ελλείπει ώστε και πάλι να καταστρέφει: η πύκνωση και η μάνωση του Αναξιμένους σηματοδοτεί το ότι ζούμε ώς μεσότητα μορφής και πνεύματος ανάμεσα στην πύκνωης και αραίωση των οντολογικών δυνάμεων που συναποτελούν τον πλανήτη Γή: είμαστε εμείς οι ίδιοι μεσότητα ανάμεσα στο χάος της μη μορφής και στην παρούσα διάσταση που  θέλει τη μορφή: ήδη αυτό έχει προλεχθεί στην Ιλιάδα: είμαστε η μεσότητα ανάμεσα στον Όλυμπο του Είναι και στον  Άδη του μη Είναι. Η μεγάλη προσφορά του Αριστοτέλους είναι το ότι απερίφραστα καλεί ώς καλόν τη μεσότητα, άρα προσπαθεί να μην παρεκκλίνει ούτε προς το χάος ούτε προς την άλογη διάστασή μας (να ζούμε ώς άλογα όντα) αλλά ουσιαστικά μεσότητα είναι η ανακάλυψη του νοητικού δρόμου σκοπού και δημιουργίας ανάμεσα στο αχανές και στο συγκεκριμένο : το αχανές εξαφανίζει το συγκεκριμένο μπορεί να ξεγελάσει με τα πάθη. Αυτό το οποίο θα πρέπει να προσεχθεί  είναι ότι ο Άνθρωπος ανακαλύπτοντας τη δύναμη του Νοός (όπως μπορούμε να καταλάβουμε διαβάζοντας το Πλατωνικό Συμπόσιο) ώς Ίκαρος θα μπορούσε να πετάξει προς την αφροσύνη ή ώς άλογον ζώον να καταστή θύμα ακηδίας και ραστώνης: η μεσότητα είναι η νοητική πορεία προς τον έσχατο σκοπό του κάθε ενός νοήμονος όντος χωρίς να παρασυρθεί από το χάος του αγνώστου ή το πάθος γνωστών δυνάμεων.

Η διαχρονική ηθική των δούλων.

Όλα όσα ξέρουμε σήμερα, όλα όσα  είμαστε σε θέση να πράξουμε σήμερα προκύπτουν όχι από αυτό το οποίο πράγματι είμαστε στην οντολογική πορεία μας: αυτό έχει λησμονηθεί από την εποχή κατά την οποία ανακαλύφθηκε ο Νούς: όλα όσα θεωρούμε ότι είμαστε και γενόμεθα είναι επιταγές κεντρικών νόων οι οποίοι ώς μεγάλοι άνθρωποι επιβάλλονται σε μικρότερους ανθρώπους: ο Νούς δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το δυαλισμό θεού και ανθρώπου, αφέντη και δούλου, ανωτέρου και κατωτέρου: διότι δεν υπάρχει αφέντης και δούλος, ανώτερος και κατώτερος, άνθρωπος και θεός: όλα είναι έννοιες του νοός ο οποίος από τη στιγμή κατά την οποία βγαίνει στην επιφάνεια ανήκει σε ένα υποκείμενο: ο Νούς είναι έξω από την καθεαυτή οντολογική συνέχεια και αυτό του δίδει μία ψεύτικη εξουσία: είναι αυτός και ο Άλλος: από αυτό το σημείο ξεκινά ο διαχωρισμός του όλου σε αφέντη και δούλο, ο νούς είναι ο αφέντης και κάθε ένας ο οποίος δεν γνωρίζει όσα συλλαμβάνει ο Νούς είναι ο δούλος: σταδιακά αυτή η εξουσία η οποία καταχράσθηκε και εξουσίασε το νού, αυτή η εξουσία η οποία αγνόησε τους πολλούς και διαφορετικούς νόες και τους συμμάζεψε σε ένα νού (θεός, αρχιφιλόσοφοι) κατέστη η απόλυτος εξουσία και συλλήβδην οι άνθρωποι οι υπόλοιποι έγιναν οι υπήκοοι. Ουσιαστικά όλοι οι άνθρωποι εξήλθον της καθεαυτής οντολογικής πορείας τους εκεί όπου στο ποτάμι του όλου δεν υπάρχει θεός και άνθρωπος, αφέντης και δούλος, γνώστης και αγνοών: διότι όλοι βυθίζονται στην ίδια συνέχεια και όλα μετρούν όχι ώς στατική γνώση ιδεών αλλά ώς νόστος κίνησης και βυθισματικής προόδου.

Το υποκείμενο-Νούς άρχισε λοιπόν ώς εξωτερικός παράγοντας να καταγράφει το ποτάμι του Είναι που περνούσε μπροστά του. Δεν συμμετείχε σε αυτό, επέλεξε τι θα πάρει από αυτό: και πήρε την ιδέα, το σύνολο των φορμών της ιδέας (φύση) και επειδή αυτές οι ιδέες του έδωσαν φυή (γέννηση) το ωνόμασε φύση και επειδή έπρεπε να κοιτάζει προς τον ουρανό από όπου πήγαζαν όλα πήρε και το όνομα άνθρωπος: άρα ο εξωτερικός νούς πήρε την πρώτη ιδέα τη φύση και τον άνθρωπο: άρα δεν υπάρχουν αυτά όσο η δύναμις είναι βυθισμένη, είναι απλά απόρροια του Νοός: ο άνθρωπος η φύση και ο θεός είναι φαντασιώσεις του νοός και τίποτε παραπάνω, χάνονται όταν και πάλι όλα παρασυρθούν από την αγνή οντολογική δύναμη.

Ο Νούς όμως όπως ήδη είπαμε χρειάσθηκε τα ζεύγη προκειμένου να κυριαρχήσει: δεν γινόταν διαφορετικά: ο νούς έχει μέσα του το δυαλισμό και το ζεύγος θεός και δούλος: ο ίδιος ο Νούς είναι ο αφέντης και ο υπόλοιπος κόσμος ο δούλος: για αυτό και ο θεός της βίβλου καταδικάζει τον Αδάμ και την Εύα σε δουλεία διότι ο Νούς θεός θεωρεί ότι δεν χρειαζεται αυτή τη δουλική κίνηση: ήδη ο Νούς θεός είναι ο αφέντης και ο μη νούς είναι ο διάβολος (δούλος) : εν τη γενέσει του ο νούς είναι αφέντης κάθε τι το ανόητο είναι δουλικό θέλει τη δουλεία της κίνησης ώστε να ανακαλύψει όσα ο νούς έχει ήδη δήθεν ανακαλύψει: έξω από το ποτάμι του όλου επικρατεί ο πλέον πονηρός συσσωρευτής γνώσεων και ο νούς είναι ένας τέτοιος.

Δειγματική διδασκαλία στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών από μετάφραση.Α ΄γυμνασίου.

 

Ι)Κείμενο:Προοίμιο της Οδύσσειας , στ. 1-25.

(Ευρίσκεται στα σχολικά βιβλία των μαθητών).

ΙΙ) Στόχος της διδασκαλίας του προοιμίου. Η θεατρικότητα του προοιμίου. Ο Ομηρικός κόσμος.

1.Κατανόηση του Ομηρικού κόσμου και του ρόλου που ενέχει σε αυτόν η Μούσα.

2.Ποιό μοντέλο ανθρώπου σε αυτόν τον κόσμο προετοιμάζεται.

3.Η έννοια του σκοπού, το «τέλος»  της Ελληνικής φιλοσοφίας.

ΙΙΙ) Η δομή του προοιμίου. Εννοιολογική ανάλυση.

1-13: το κυρίως προοίμιο, ή το προοίμιο του Ποιητή.Σε αυτό ομιλεί ο Ποιητής.

Α. Eπίκληση στη Μούσα (ο ποιητής καλεί τη Μούσα να τον βοηθήσει να αφηγηθεί τα γεγονότα) (στ.1).

Β. Διήγηση  (το θέμα του έπους και η υπόθεσή του σε γενικές γραμμές) (στ.1-11).

Γ. Παράκληση (ο ποιητής ζητεί από τη Μούσα να αρχίσει τη διήγησή της από κάποιο ορισμένο σημείο ή από όπου θέλει αυτή) (στ.12-13).

14-25: το προοίμιο της Μούσας.

Ο Λειτουργικός ρόλος του προοιμίου: Με το προοίμιο ο ποιητής:

1.Επικαλείται τη Μούσα να τον βοηθήσει στο δύσκολο έργο του.

Δειγματική διδασκαλία, β΄λυκείου: Θουκυδίδου, Επιτάφιος.

 

Περικλέους Επιτάφιος.  Κεφ.38.

1.Σύνδεση με την εποχή του Περικλέους.

Ο Επιτάφιος αποτελεί επιτομή και σύνοψη της απίστευτης νοητικής εξέλιξης η οποία συνέβη κατά τη διάρκεια του 5^ουαι.π.Χ. στην Αθήνα. Ο Αθηναϊκός κόσμος την εποχή του Επιταφίου εκινείτο στην πίστη του Αναξαγόρα ότι ο Νούς μπορεί να συλλάβει την αρμονία του κόσμου, την ενότητά του και τη συνέχειά του. Ο άνθρωπος έρχεται σε θέση νοητικής κυριαρχίας έναντι του κόσμου και της ζωής του. Αυτή η παράγραφος ασχολείται με ένα σημαντικό μέγεθος του κόσμου: το χρόνο, την ανθρώπινη δημιουργικότητα μέσα στο χρόνο. Ο νοήμων Αθηναίος τον ήλεγξε και αυτόν και τον καθοδήγησε, μαζί με τον χρόνο ήλεγξε τη ζωή του ως δημιουργός . Ουσιαστικά το κείμενο αυτό αποτελεί την πρώτη μεγάλη επέμβαση του ανθρώπου στο μέγεθος του χρόνου. Αποτελεί ύμνο στην ανθρώπινη δημιουργικότητα ενάντια σε κάθε ακηδία. Το πνεύμα πάντα νικά τα πάντα. Για τον άνθρωπο ο χρόνος δεν είναι εξωτερικό ουδέτερο σύστημα, αλλά είναι το σύνολο των δικών του νοητικών και αξιακών κινήσεων.

2. Τα σημαντικά σημεία της παραγράφου.Η δημηγορία ώς πολιτική φιλοσοφία.

1. Ο ανθρώπινος Νούς ανακάλυψε πολλούς τρόπους για να ξεκουράζει τον εαυτό του από την καθημερινή αχλύ των ασχολιών. Η τιμωρία της φυλακής.

2. Οι τρόποι είναι συγκεκριμένοι: αγώνες, θυσίες, ωραία σπίτια. Ίσως σε αυτά ταιριάζουν και τα σπουδαία αρχιτεκτονήματα όπως είναι ο Παρθενών.

3. Επίσης η ανθρώπινη εφευρετικότητα ανέπτυξε κάθε τρόπο οικονομικής και άλλης εκμετάλλευσης της φύσης και των αγαθών τα οποία αυτά μέσω της ανθρώπινης επινοητικότητας προσφέρει. Κατά οικουμενικό τρόπο.

Περιγράφοντας την Οντολογία του Παρθενώνος.

 

Ο Παρθενών ως ναός τιμά τη Θεά Αθηνά. Θα πρέπει όμως να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν αποτελεί ναό με τη χριστιανική έννοια, εκ του ρήματος ναίομαι  (κατοικώ) ο ναός του Παρθενώνος είναι κυριολεκτικά το διαχρονικό χωρίον όπου διαμένει η αποκτηθείσα οντολογική Σοφία των Ελλήνων Οντολόγων. Άρα ο πρώτος και κύριος λόγος κατασκευής εκ του Ικτίνου και Καλλικράτου του Ναού του Παρθενώνος είναι η συνεχής ενθύμησις ότι ο Έλλην απέκτησε τη σοφία η οποία πλέον κατοικεί στο χώρο του. Ο Παρθενών δεν ήτο λατρευτικός χώρος αλλά χώρος πνευματικής εορταστικής μεθεκτικής συνυπάρξεως.

Συμβολίζει λοιπόν τη νίκη επί του χρόνου , ή καλλίτερα την ανακάλυψη ότι ο χρόνος ως όχημα μεταφέρει όλες εκείνες τις δυνάμεις οι οποίες εάν κατακτηθούν ως σοφία αποτυπώνονται στον Παρθενώνα: άρα ο Παρθενών είναι το βιβλίο των Αθηνάιων στο οποίο αναγράφεται το σύμπαν του νοός που εδημιούργησαν, αποτελεί αυτό το ναϊκόν βιβλίον αποτύπωση όλου του κόσμου σοφίας των Αθηναίων του 5^ου αι α.κ.χ.

‘Αρα είναι σφραγίδα αγήρατος επί του χρόνου. Ακήρατος, μη αναμεμιγμένη με τη φθορά, αποτύπωση της δημιουργίας ενός νοητικού κόσμου μέσα στον όλο χαώδη κόσμο που μας περιβάλλει: είναι αφιερωμένος στην Παρθένο Αθηνά , στην καθαρά σοφία, σε αυτήν η οποία δεν χάνεται σε καμμία εμμένεις και εμπειρία αλλά πάντα με καθάριο βλέμμα, παρθενικό βλέμμα, οδηγεί τον άνθρωπο στις όχθες του επομένου. Ο Παρθενών, η πυραμίδα των Ελλήνων, είναι οδηγός: οδηγεί από το χθές της αρμονίας, της συμμετρίας, του κανόνος στο αύριο ενός ανθρώπου ικανού να επιβιώσει στα γυρίσματα του χρόνου.

Ο Παρθενών μεταφέρει όλες μα όλες τις αποκτηθείσες φιλοσοφικές αρχές; Είναι φιλοσοφία χωρίς γράμματα, αλλά γραμμένη με άλλη ορυκτή ύλη. Ο Νούς της Αθηνάς του Ναού περνά τις ιδέες της ισορροπίας, της αρμονίας, της συμμετρίας, της τελείας σύζευξης όλων των εποχών του ανθρώπου: Διότι Σοφία είναι όλες αυτές οι αρετές οι οποίες κατακτώνται μέσα από την συνέχεια της σοφίας στην ηθική: η ηθική του Παρθενώνος είναι η ισορροπία ανάμεσα σε ότι μας κατακτά και πρέπει να κυβερνηθεί και στο τι τελικά μπορούμε να αναδείξουμε ως δικό μας εαυτό: ο Παρθενώνας είναι ο εαυτός μας, αρμονικός ισόρροπος συμμετρικός ανάμεσα στις ιδέες και στην πράξη μας.