Η δυναμική της μορφής στα Ομηρικά έπη.

 

Τα Ομηρικά Έπη αποτελούν την πύλη εισόδου της Ελληνικής Μυθολογίας στην έλλογη Ελληνική νοητική φιλοσοφία: μπορούμε πλέον να καταλάβουμε ότι η δύναμις των Ομηρικών επών είναι η μορφή ως σύνολο των συμπαντικών και λοιπών κοσμικών ιδιοτήτων που καθορίζουν την ανθρώπινη προσωπικότητα. Βέβαια σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εκτιμήσουμε το γεγονός ότι πρίν τον Όμηρο εχάθηκαν συλλήψεις οι οποίες έχουν να κάνουν με ανώτερες συμπαντικές οντότητες πέρα από κάθε φαντασία, οντότητες που έβγαιναν μέσα από τα σπλάχνα του όντος και συνέχιζαν, πέρα από την νύκτα και την ημέρα. Ο Όμηρος φαίνεται ότι διατηρήθηκε στην ανθρώπινη ανάμνηση αυτής της διάστασης διότι είναι αυτός ο οποίος σταθεροποίησε και προίκισε τη βάση του πολιτισμού μας που δεν είναι άλλη από τη μορφή.

Όλα λοιπόν στον Όμηρο γίγνονται την Ημέρα, τουλάχιστον δεκάδες φορές επαναλαμβάνεται η φράση : «ήμος δε ηριγένεια εφάνη ροδοδάκτυλος Ηώς». Ο Όμηρος είναι αυτός ο οποίος καταργεί τη Νύκτα, η Νύκτα όμως έχει ήδη καταργηθεί στην Ελληνική μυθολογία, τα πλάσματα της Νύκτας είναι σκοτεινά και ά-σχημα ενώ της Ημέρας όμορφα και προσεγγίσιμα. Τίποτε στον Όμηρο δεν γίνεται τη Νύκτα, όλα γίνονται αφ΄ής στιγμής ξημερώσει, ο ύπνος μάλιστα καλείται κάτι το φοβερό (νήδυμος) και είναι ευχάριστος όταν τον στέλνει η θεά Αθηνά διότι ο ήλιος και το φώς του, η Ημέρα και η λάμψη της είναι η ευχαρίστηση, ο νόστος και η πορεία του ανθρώπου. Στην Ιλιάδα μάλιστα η Ελένη αποτελεί την επίσημη ανθρώπινη μορφή ως σύνολο συμπαντικών ιδιοτήτων (ο άνθρωπος θα πρέπει να είναι ωραίος, γενναίος, γέφυρα ανάμεσα σε γή και ουρανό). Επίσης η μορφή των θεών προσφέρεται διά του ανθρωποκεντρισμού προκειμένου να φανεί ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να έχει τόσο ουράνιες όσο και γήϊνες ιδιότητες.

 Από εκεί και πέρα στην Ιλιάδα η μορφική φιλοσοφία του Ομήρου είναι κυρίως πνευματική: οι άνθρωποι καλούνται να υιοθετήσουν τις συμπαντικές και λοιπές κοσμικές ιδιότητες που εννοούνται διά της Ελένης, των ηρώων και λοιπών πρωταγωνιστών. Στην Οδύσσεια όμως συζητούμε για τη διαλεκτική Ημέρας και Νύκτας, μορφών αποδεκτών και μορφών μη αποδεκτών: ας προσέξουμε τούτο: όλες μα όλες οι δοκιμασίες του Οδυσσέως έχουν μορφή: οι Κίκονες, ο Αίολος, ο Κύκλωπας κ.λ.π. Οι δοκιμασίες του δεν είναι πνευματικές αλλά μορφικές: ίσως αυτό αποτελεί και την πεμπτουσία των Ομηρικών επών ειδικά διά της Οδυσσείας: Ο Όμηρος δημιουργεί ανθρώπινη μορφή, αποθεώνει την Ημέρα (διότι όλα γίνονται υπό το Φώς (για αυτό και η βίβλος θα φωνάξει είπε φώς και εγένετο  φώς) και προσφέρει στο ετοιμαστήρι της μορφής όλα τα υλικά από τα χάος, τη νύκτα, τον Όλυμπο, την Ημέρα, ώστε να επιλεγούν εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία τελικά θα αποτελέσουν και την ανθρώπινη μορφή ως σύνολο συγκεκριμένων συμπαντικών ιδιοτήτων: η Οδυσσεϊκή μορφή δεν θέλει τη βουλημία (Σκύλλα) ούτε το πάθος (Σειρήνες) δεν επιθυμεί την ακηδία (Καλυψώ) ούτε την ατομικότητα (Κύκλωπας) τη λήθη ( Λωροφάγοι) την περιττή γνώση (Λαιστρυγόνες) αρνείται ο Οδυσσεϊκός άνθρωπος τη Νύκτα (Νέκυια) τους πειρασμούς (Κίρκη) την απληστία (Αίολος, Ήλιος) κ.λ.π. Ας προσέξουμε όμως ότι όλα αυτά προσφέρονται ως διαμάχη Νυκτός και Ημέρας, διαμάχη μορφών, η Σκύλλα και η Χάρυβδη έρχεται από το χάος, οι Λαιστρυγόνες δεν βλέπονται σε φυσιλογικές καταστάσεις της Ημέρας, ο Αίολος είναι αθέατος από τους πολλούς ανθρώπους, οι Κύκλωπες ζούν πέρα από τα όρια αυτού του κόσμου, ο Ήλιος είναι και αυτός δυσβάστακτος (αλλά ο Οδυσσέας είναι ο μόνος που εκεί επιβιώνει).

Άρα ο Οδυσσέας κινείται αρνητικά μέσα στη θετικότητά του: απορρίπτει τη Νύκτα

και τα πλάσματα που αυτή φέρει, άρα απορρίπτεται το μη-φώς, το σκότος, η άπειρος συνέχεια, το Όν ως τέτοιο, απορρίπτεται η οντολογική συνέχεια του Όλου: ο Όμηρος διαπράττει το οντολογικό λάθος που διέπραξε ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας δίδοντας κάθε πάτημα στους μονοθεϊστές να στηρίζουν τη μερική θρησκεία τους σκλαβώνοντας εδώ τους ανθρώπους: πίσω από τη Νύκτα και την Ημέρα, το σκότος και τον ήλιο, κρύπτεται η ίδια Τρίτη δύναμις του όντος η οποία τη Νύκτα υπάρχει μυστικά και την Ημέρα φανερά. Όμως ο άνθρωπος ούτε μορφή πρέπει να επιλέξει ούτε μόνον την Ημέρα,δεν πρέπει να θεωρεί τη Σκύλλα άμορφη και την Ελένη όμορφη, διότι μέσα στο χάος όλα αυτά είναι πρόσκαιρες μεταμορφώσεις της μιάς και κοινής οντολογικής δυνάμεως.

Όμως ο Οδυσσέας αποτελεί (ας θυμηθούμε το Πρωταγώρειον : απάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος εστίν) το μέτρο της μορφής , της αποδεκτής μορφής :κάτι που συνέβη και με την Ελένη: η Ελένη όμως αποτελεί την εσωτερική μορφή (αυτό που θα είπει στα μεταφυσικά του ο Αριστοτέλης ουσία) το σύνολο των πνευματικών ιδιοτήτων της γενναιότητος, της αφοβίας, της πορείας προς τον Όλυμπον (για αυτό και ο χριστινικός θεός είναι ο άνθρωπος του Ομήρου όταν εύρει το δρόμο προς τον Όλυμπον). Ο Οδυσσέας αποτελεί την εξωτερική μορφή, τα χαρίσματα του νόστου, του σκοπού, της γνώσης, της κίνησης: Η Σκύλλα είναι κακόμορφη διότι ο Οδυσσέας είναι η αποδεκτή μορφή της πορείας και του νόστου (η Σκύλλα αποτελεί νυκτώδη ανάμνηση της στάσης της μη νοστίζουσας μορφής ζωής η οποία μέσα στην ακινησία της νύκτας και του χάους αρπάζει ό,τι θέλει, ο Οδυσσέας είναι η φωτεινή μορφή της Ημέρας η οποία θέλει την κίνηση της φανερή γνώση μορφών και φαινομένων υπό το φώς του Ηλίου, το νόστο της επιστροφής, ο Οδυσσέας είναι η μορφή η οποία εκμεταλλεύεται κάθε μόριο της ηλιακής ενέργειας).

Τα Ομηρικά έπη καταργούν τη Νύκτα, το άπειρο, το εσωτερικό μέρος του ανθρωπίνου χάους, την Οντολογική συνέχεια, και δημιουργούν το Λόγο, διότι στο φώς της Ημέρας και μόνον (τίποτε στον Όμηρο δεν κινείται τη Νύκτα παρά μόνον την Ημέρα) ο άνθρωπος Λέγει ό,τι βλέπει και ελπίζει: ο Λόγος του Οδυσσέως είναι εκπληκτικός: Λέγει για την Καλυψώ ότι θέλει τη θνητότητα, Λέγει στη Νέκυια ότι ο άνθρωπος μπορεί να θυμηθεί και να μάθει, Λέγει με τις πράξεις του ότι είμαστε το σύνολο των εσκεμμέων κινήσεών μας.

Ο Όμηρος λοιπόν δημιουργεί την ανθρωπότητα του φωτός, η οποία μισεί το σκοτάδι, το Όν ως συνέχεια, η οποία μισεί τη μυστικότητα του σκοταδιού (διότι η νύκτα και η ημέρα υπάρχουν ως ήλιος κατά διαφορετικό έσω και έξω τρόπο) την ανθρώπινη μορφή: ίσως για αυτό οι εξουσιαστές αυτού του κόσμου επέτρεψαν στα ομηρικά έπη να ζήσουν εξαφανίζοντας άλλα Ελληνικά τεκμήρια όπου συζητούσαν για τον Όντολογικό Άνθρωπο μιάς άλλης συνέχειας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πλατωνικός νούς θεωρείται ως Ήλιος όπως και η Αριστοτελική νόησις νοήσεως, ο χριστιανικός Θεός θεωρείται ως ο Ήλιος της δικαιοσύνης, η ανθρωπότητα κινείται στις μορφές και στα φαινόμενα που λειτουργούν υπό το φώς και μόνον του Ηλίου. Κάποια βέβαια στιγμή το Όν θα εξ-οντώσει την δύναμίν του που αναλογεί στον Ήλιον και θα συνεχιστεί η επομένη κατάσταση πέρα από τη νύκτα και τον Ήλιον, ο Οδυσσέας τότε θα εμφανιστεί διαφορετικά ίσως φιλικά με τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη και τις άλλες οντότητες του χάους που όλοι θα ακολουθήσουμε κάποια στιγμή.