Νέα Ελληνικά Α’ Λυκείου, Κριτήριο Αξιολόγησης (νέου τύπου) «Φιλία» – Μη Λογοτεχνικό και Λογοτεχνικό κείμενο

MH ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Η κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών μέσω της φιλίας– Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου

Η πρώτη επίσημη ψυχολογική θεωρία που αναγράφεται έμμεσα στην παιδική φιλία είναι του Piaget (1965), όπου περιγράφεται πως οι από τη φύση τους ισότιμες κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους και όχι η άκριτη αποδοχή των κανόνων της γονεϊκής αυθεντίας προάγουν την ανάπτυξη της αυτόνομης ηθικότητας του παιδιού. Διατυπώθηκε ακόμη η άποψη ότι οι στενοί φίλοι βοηθούν τους εφήβους να αντιμετωπίσουν τις αφυπνιζόμενες παρορμήσεις τους και να διοχετεύσουν θετικά την ενέργειά τους μέσα στο πλαίσιο των συζητήσεων και των αμοιβαίων συμβουλών.Η φιλία αποτελεί μια μορφή σχέσης που εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνίες και εκδηλώνεται με μια ποικιλία τρόπων ανάλογα με το πολιτισμικό σύστημα. Ορίζεται κυρίως ως δυαδική σχέση, εθελοντική και αμοιβαία ρυθμιζόμενη και από τα δύο μέλη της, η οποία σκοπεύει στην ικανοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών αναγκών, όπως είναι η συντροφικότητα, η οικειότητα και η στοργή.

Τα παραπάνω δημιουργούν ρομαντική αντίληψη για τη φιλία, η οποία όμως απέχει από την πραγματικότητα. Ο Sullivan είχε τονίσει ότι οι φιλίες των παιδιών μπορούν να είναι εξίσου πολύ ανταγωνιστικές και να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους. Οι φιλίες εμπεριέχουν και αρνητικές διαστάσεις, όπως είναι οι συγκρούσεις.

[…] Ένα αγωνιώδες ερώτημα των γονέων είναι κατά πόσο μπορούν να επηρεάσουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους. Συχνά οι γονείς κυρίως των εφήβων παραπονιούνται ότι αυτοί επηρεάζονται κυρίως από τους φίλους τους, στους οποίους καταφεύγουν για την ανεύρεση συντροφικότητας και συμβουλών, ενώ είναι εντελώς απομακρυσμένοι από τη γονεϊκή επιρροή. Αποποιούνται έτσι έμμεσα οι γονείς τη δική τους ευθύνη για οποιοδήποτε παραστράτημα των παιδιών τους (“Φταίνε οι κακές παρέες”).

Σήμερα η ψυχολογία επισημαίνει ότι ο ενδιάμεσος κρίκος της σχέσης του παιδιού με τους συνομηλίκους του είναι η σχέση του με τους γονείς. Σύμφωνα με την ψυχολογική θεωρία της προσκόλλησης, η σχέση με τους γονείς από τη βρεφική ακόμη ηλικία και εφεξής παρέχει το αρχικό πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά μαθαίνουν για τους εαυτούς τους, τους άλλους και τον κόσμο. Μέσα σ’ αυτή αποκτούν κάποια γενικευμένα σενάρια, ένα συμπύκνωμα εμπειριών και προσδοκιών για τις σχέσεις που εφαρμόζονται και στις επόμενες σχέσεις. Τα παιδιά που βίωσαν μια ασφαλή σχέση προσκόλλησης με τις γονεϊκές φιγούρες αναμένεται να επιδείξουν ενδιαφέρον για τη δημιουργία σχέσεων με τους συνομηλίκους και να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν στο μέλλον με τους άλλους εκείνο τον τύπο στενής σχέσης που ανέπτυξαν στο παρελθόν με τους γονείς. Επομένως,  η συμμετοχή των γονέων στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού είναι ουσιαστική, αφού αυτοί διαμορφώνουν και επηρεάζουν με το πρότυπό τους κατά ένα μεγάλο ποσοστό τον τύπο των σχέσεων του παιδιού, του εφήβου και του ενηλίκου.

Σήμερα όμως συνηθίζεται οι γονείς να θυσιάζουν στο βωμό της γνωστικής τους ανάπτυξης την ισότιμη, ισορροπημένη κοινωνική τους ανάπτυξη, με τη δικαιολογία ότι ως “προνοητικοί γονείς” επενδύουν στη μελλοντική τους εξέλιξη ως επιτυχημένων “παραγωγικών” πολιτών – “καταναλωτών”. Ενδιαφέρονται μόνο για την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο και την έμπρακτη απόδειξή της, τη βαθμολογία, υπερφορτώνοντας τον ελεύθερο χρόνο τους με εξωσχολικά καθήκοντα. Στερούν την ευκαιρία από τα παιδιά τους στον ελεύθερο χρόνο τους να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους ικανότητες μέσα από τη συμμετοχή τους σε πολύτιμες κοινωνικές συναναστροφές με τους συνομηλίκους τους και σε δραστηριότητες, όπως είναι τα παιδικά πάρτι ή τα ομαδικά παιχνίδια.

Πρακτικά οι γονείς μπορούν ενεργητικά να κατευθύνουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους και τις φιλικές τους σχέσεις κατά την κρίσιμη ηλικία των 7-12 ετών παρέχοντας στα παιδιά τους πρότυπα και διαρκή ενθάρρυνση της κοινωνικής τους συμπεριφοράς. Με τέτοιες φαινομενικά απλές ενέργειες μπορούν να κατευθύνουν την ανάπτυξη ακόμη και των πιο αδρανοποιημένων κοινωνικών ικανοτήτων των παιδιών τους.

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πώς μπορεί ο εκπαιδευτικός και το σχολείο ως θεσμός να συμβάλει στη βελτίωση των σχέσεων των παιδιών μέσα στην τάξη. Η καλύτερη κατανόηση της κοινωνικής δυναμικής της τάξης μέσω των ψυχολογικών ερευνών, των πορισμάτων και της βοήθειας των σχολικών ψυχολόγων μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς στην αποτελεσματικότερη χρησιμοποίηση των ομαδικών διδακτικών τρόπων. Με αυτόν τον τρόπο θα ομαδοποιούνται τα παιδιά όχι με βάση κάποια ακαδημαϊκά κριτήρια αλλά με βάση τα κριτήρια των σχέσεων που τα ίδια θέτουν, ώστε και τα παιδιά με χαμηλό βαθμό αποδοχής να εντάσσονται ομαλά. Η χρήση ομάδων εργασίας, που σήμερα παρά τις διακηρύξεις για την ωφελιμότητά τους παραμελείται, ομαδικών παιχνιδιών, δραματοποιήσεων, ακόμη και η απλή αλλαγή της διευθέτησης του χώρου της τάξης για τη δημιουργία γωνιών εργασίας, μπορεί να κινητοποιήσει τη βελτίωση των σχέσεων και την ένταξη όλων των παιδιών στην ομάδα της τάξης.

(Κείμενο από το διαδίκτυο Ημ/νία: 3/6/2003)

ΘΕΜΑΤΑ

1. Ποια μορφή φιλικής σχέσης αναπτύσσουν οι νέοι σύμφωνα με τις θεωρίες των ψυχολόγων και πώς μπορεί το σχολείο να συμβάλει στη σφυρηλάτηση υγιών κοινωνικών σχέσεων στα παιδιά;

μονάδες 15 

2.α «Σήμερα η ψυχολογία… του εφήβου και του ενηλίκου»: Να βρεθούν τα δομικά μέρη της παραγράφου.

μονάδες 5

β. Με ποια νοηματική σχέση συνδέουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις τα νοήματα;

• όμως:
• επομένως:
• αφού:
• όπως:
• ή:

μονάδες 5

 γ. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

• άκριτη=
• προάγουν=
• ανάπτυξη=
• αυτόνομης=
• συμβουλών=

μονάδες 5

ΣΥΝΟΛΟ: μονάδες15.

3. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ: Σε μια επιστολή προς τον/την αγαπημένο/η σας φίλο/η να εκθέσετε τις απόψεις σας για τους λόγους, εξαιτίας των οποίων η πραγματική φιλία απουσιάζει στη σύγχρονη εποχή. [ 200-250λ]

μονάδες 20

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες,  Αργεντινός συγγραφέας, θεωρείται μία από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές μορφές του 20ου αιώνα. Μεγάλωσε στην συνοικία του Παλέρμο, σε μεγάλο σπίτι με μεγάλη βιβλιοθήκη. Λέγεται, μάλιστα,  ότι διάβαζε Σαίξπηρ στα αγγλικά στα δώδεκά του χρόνια. Παρόλο που είναι πιο γνωστός για τα διηγήματά του, ο Μπόρχες ήταν επίσης δοκιμιογράφος, ποιητής και κριτικός. Επιμελήθηκε πολλές ανθολογίες, διάφορα σενάρια  και σημαντικό όγκο λογοτεχνικής κριτικής, προλόγους και βιβλιοκριτικές, και μετέφρασε στα ισπανικά πολλά έργα από αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά (ακόμη και από αρχαία αγγλικά και αρχαία σκανδιναβικά). Ο Μπόρχες έγραφε ποίηση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Καθώς η όρασή του μειωνόταν, επικεντρώθηκε όλο και περισσότερο στην ποίηση, καθώς μπορούσε να αποστηθίσει ολόκληρο το κείμενο. Τα ποιήματά του καταπιάνονται με το ίδιο ευρύ φάσμα θεμάτων .

Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Ποίημα στους φίλους»

Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις
για όλα τα προβλήματα της ζωής σου,
ούτε έχω απαντήσεις
για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου ˙
όμως μπορώ να σ’ ακούσω
και να τα μοιραστώ μαζί σου.

Δεν μπορώ ν’ αλλάξω
το παρελθόν ή το μέλλον σου.
Όμως όταν με χρειάζεσαι
θα είμαι εκεί μαζί σου.

Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματα σου.
Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου
να κρατηθείς και να μη πέσεις.

Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες σου
δεν είναι δικές μου.
Όμως ειλικρινά απολαμβάνω να σε βλέπω ευτυχισμένο.

Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια
αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις,
όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο
που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις.

Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου
όταν κάποιες θλίψεις
σου σκίζουν την καρδιά,
όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου
και να μαζέψω τα κομμάτια της
για να την φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή.

Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι
ούτε ποιος πρέπει να γίνεις.
Μόνο μπορώ
να σ’ αγαπώ όπως είσαι
και να είμαι φίλος σου.

Αυτές τις μέρες σκεφτόμουν
τους φίλους μου και τις φίλες μου,
δεν ήσουν πάνω
ή κάτω ή στη μέση.

Δεν ήσουν πρώτος
ούτε τελευταίος στη λίστα.
Δεν ήσουν το νούμερο ένα ούτε το τελευταίο.

Να κοιμάσαι ευτυχισμένος.
Να εκπέμπεις αγάπη.
Να ξέρεις ότι είμαστε εδώ περαστικοί.

Ας βελτιώσουμε τις σχέσεις με τους άλλους.

Να αρπάζουμε τις ευκαιρίες.
Να ακούμε την καρδιά μας.
Να εκτιμούμε τη ζωή.

Πάντως δεν έχω την αξίωση να είμαι
ο πρώτος, ο δεύτερος ή ο τρίτος
στη λίστα σου.

Μου αρκεί που με θέλεις για φίλο.
Ευχαριστώ που είμαι.

[πηγή: Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ποιήματα, μετάφρ. Δ. Καλομοίρης , Ελληνικά Γράμματα, 1995 ]

ΘΕΜΑΤΑ:

Α. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του αληθινού φίλου, όπως επισημαίνονται στο ποιητικό κείμενο; Να απαντήσετε τεκμηριώνοντας την άποψή τους με στοιχεία του κειμένου,  σε 50 έως 60 λέξεις.

μονάδες. 15

Β1. Να επισημάνετε αν το ποιητικό κείμενο που διαβάσατε ανήκει στην παραδοσιακή ή στη μοντέρνα ποίηση και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

Μονάδες 10

2.Να εντοπίσετε και να καταγράψετε στο κείμενο  δύο αντιθέσεις, μια  επανάληψη και μια προσωποποίηση. Ποια είναι η λειτουργικότητα των επαναλήψεων στο κείμενο;

Μονάδες 5

Γ. Σε ένα κείμενο 100-150λ. απαντώντας στις σκέψεις του ποιητή να γράψετε τις δικές  σας σκέψεις για τα χαρακτηριστικά του ιδανικού φίλου.

Μονάδες 20