Αρχαία Ελληνικά από μετάφραση, α΄γυμνασίου: Ομήρου, Οδύσσεια: α, 118-140. Προτεινομενο διαγώνισμα:(με απαντήσεις).

Α: κείμενο.

και στην Ιθάκη ως ήρθε, στάθηκε μπρος στου Οδυσσέα το σπίτι,

πα στο κατώφλι της αυλόπορτας, κρατώντας το κοντάρι με ξένο,

με το Μέντη μοιάζοντας των Ταφιωτών το ρήγα'

και βρήκε τότε εκεί τους πέρφανους μνηστήρες,

που περνούσαν την ώρα τους πεντάλφα παίζοντας

 μπρος στου σπιτιού τις πόρτες, σε δέρματα βοδιών καθούμενοι,

που τα 'χαν σφάξει ατοί τους Κράχτες

και πρόθυμα παιδόπουλα τους γνοιάζουνταν᾿ οι πρώτοι  

συγκέρνααν το κρασί τους χύνοντας νερό

 μες στα κροντήρια, κι οι άλλοι παστρεύαν με χιλιότρυπα

σφουγγάρια τα τραπέζια και τα 'στηναν μπροστά τους,

άλλοι τους σωρό τα κρέατα κόβαν. Πρώτος απ᾿ όλους

 ο θεόμορφος Τηλέμαχος την είδε' τι μέσα στους μνηστήρες

 κάθουνταν με πικραμένα σπλάχνα  και τον τρανό

 θυμόταν κύρη του — να πρόβελνε από κάπου

και τους μνηστήρες διασκορπίζοντας από το σπίτι,

 πάλε να γίνει αφέντης στο παλάτι του και ρήγας τιμημένος!

Τέτοια λογιώντας κει που κάθουνταν με τους μνηστήρες

είδε την Αθηνά, και στην αυλόπορτα τρέχει γραμμή,

τι εντράπη  ξένος στη θύρα του να στέκεται πολληώρα᾿

 κι ήρθε ομπρός της, το χέρι το δεξιό της έπιασε,

της πήρε το κοντάρι το χάλκινο και με άνεμάρπαστα

 της συντυχαίνει λόγια: «Ξένε μου, γεια!

Θα 'ρθείς στο σπίτι μας να σε φιλοκονέψω᾿

χορταίνοντας, αν θες, μολόγα μας σαν ποια σε φέρνει ανάγκη.»

 

Β: ερωτήσεις:

1.Ποιό  είναι το κεντρικό θέμα της Οδύσσειας; Το απόσπασμα που σας έχει δοθεί αναφέρεται στο κεντρικό αυτό θέμα; Αν όχι ποιο θέμα αφορά;

 

2.Ποιά είναι η κατάσταση που αντικρίζει η θεά Αθηνά φθάνοντας στο παλάτι του Οδυσσέα;

 

3.Να χωρίσετε το απόσπασμα σε ενότητες και να δώσετε σε κάθε μία από αυτές έναν τίτλο.

 

4. «σε τομάρια βοδιών καθισμένοι που τα΄σφάξαν οι ίδιοι»: Ποια τεχνική του ποιητή βρίσκουμε εδώ και ποιος ο ρόλος της;

 

5.Να σκιαγραφήσετε τον Τηλέμαχο από τον τρόπο που παρουσιάζεται στο απόσπασμα.

 

6.Έχοντας υπ΄όψιν σας το τυπικό της φιλοξενίας στην Ομηρική εποχή , να βρείτε ποια στοιχεία του ανιχνεύονται στο απόσπασμα, και να αναφερθείτε με συντομία στη σημασία του θεσμού της φιλοξενίας στην Ομηρική εποχή.

 

Απαντήσεις:  

1.Κεντρικό θέμα της Οδύσσειας είναι ο αγώνας του Οδυσσέα να επιστρέψει στην Ιθάκη και να ξανακερδίσει τη θέση που του ανήκει στο παλάτι του και στο νησί του. Το συγκεκριμένο απόσπασμα δεν αναφέρεται στο συγκεκριμένο αυτό θέμα αλλά αφορά ένα άλλο συμπληρωματικό θέμα του έπους την αναζήτηση του ήρωα από το γιό του Τηλέμαχο καθώς σε αυτό το απόσπασμα παρακολουθούμε την επίσκεψη της θεάς Αθηνάς ως Μέντη στο παλάτι της Ιθάκης, με στόχο –σύμφωνα με το σχέδιο της Θεάς – να ενθαρρύνει τον Τηλέμαχο, να τον αφυπνίσει και να τον παρακινήσει να ταξιδέψει στην Πύλο και στην Σπάρτη για να αναζητήσει πληροφορίες για τον πατέρα του.

2. Φθάνοντας στο παλάτι η θεά Αθηνά αντικρίζει από το κατώφλι της αυλής του παλατιού τους μνηστήρες να παίζουν πεσσούς μπροστά από τις πύλες του παλατιού καθισμένοι επάνω σε τομάρια βοδιών και γύρω τους κήρυκες και βοηθητικό προσωπικό να τους υπηρετούν πρόθυμα γεμίζοντας τους κρατήρες με νερό και κρασί, ετοιμάζοντας  τα τραπέζια και κομματιάζοντας τα κρέατα για το γεύμα. Ανάμεσα στους μνηστήρες κάθεται και ο Τηλέμαχος θλιμμένος και σκεφτικός, συνεπαρμένος από το όραμα του πατέρα του ο οποίος επιστρέφει ξαφνικά διώχνει τους μνηστήρες και γίνεται και πάλι βασιλιάς του οίκου του και κυρίαρχος του νησιού του.

3.

1^η ενότητα: …ρήγας τιμημένος: Η άφιξη της Αθηνάς – Μέντη στο παλάτι του Οδυσσέα.

2^η ενότητα: …ποια σε φέρνει ανάγκη: Υποδοχή και φιλοξενία της θεάς από τον Τηλέμαχο.

4.Η φράση αυτή αποτελεί προοικονομία για την τιμωρία των μνηστήρων. Το γεγονός πώς έσφαξαν οι ίδιοι τα βόδια (τα οποία ανήκουν στον οίκο του Οδυσσέα) υποδηλώνει πώς ενεργούν σαν να είναι οι ιδιοκτήτες του παλατιού πράγμα που τους ενοχοποιεί ιδιαιτέρως και παράλληλα τους συσχετίζει με τους συντρόφους του Οδυσσέα που άλογα έφαγαν τα βόδια του Ηλίου και πλήρωσαν για αυτό. Με αυτόν τον τρόπο ο ποιητής μας προϊδεάζει για την τιμωρία των μνηστήρων.

5.Ο Τηλέμαχος κάθεται αναγκαστικά μαζί με τους μνηστήρες αφού αυτοί δεσποτικά έχουν κάνει κατάληψη στο παλάτι του οίκου του Οδυσσέα, αλλά βέβαια δεν διασκεδάζει μαζί τους.Στενοχωριέται για την μακροχρόνια απουσία του πατέρα του και για την κατάσταση που επικρατεί στο παλάτι με την παρουσία των μνηστήρων. Δείχνεται όμως άβουλος και ανήμπορος να αντιδράσει ο ίδιος και απλώς φαντάζεται τον πατέρα του να επιστρέφει να διώχνει τους μνηστήρες και να ξαναγίνεται ο κύριος του σπιτιού και ο βασιλιάς του νησιού. Η όλη του συμπεριφορά απέναντι στην Αθηνά – Μέντη δείχνει επίσης νέο φιλόξενο  και ευγενή.

 

6.Στοιχεία από την εθιμοτυπία της φιλοξενίας που βρίσκουμε εδώ είναι η εγκάρδια υποδοχή με χειραψία του ξένου, η πρόσκληση σε γεύμα, ενώ έχουμε και την αναφορά στις ερωτήσεις που ακολουθούν μετά το γεύμα για την ταυτότητα του ξένου και τον λόγο της επίσκεψής του.

Η φιλοξενία αποτελούσε σημαντικό θεσμό της Ομηρικής κοινωνίας. Η ίδια η ιστορική αναγκαιότητα και οι συνθήκες της εποχής επέβαλαν τη φιλοξενία ως αναγκαίο κοινωνικό θεσμό.

Συγχρόνως όμως η φιλοξενία είχε και θρησκευτικό χαρακτήρα. Οι ξένοι θεωρούνταν ότι προστατεύονταν από το  Δία (ο οποίος για αυτό ακριβώς το λόγο είχε το προσωνύμιο Ξένιος) για αυτό και ήταν πρόσωπο σεβαστό, ενώ η παράλειψη της φιλοξενίας ως θεσμού εθεωρείτο ως ασέβεια. Η φιλοξενία επίσης οδηγούσε και στη σύναψη στενών ανθρωπίνων σχέσεων και για αυτό και η λέξη ξένος ανάμεσα στις άλλες σημασίες της είχε και αυτή του φίλου (φιλοξενία). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η φιλοξενία ήταν σημαντικότατος θεσμός για τη δημιουργία δεσμών ανάμεσα σε άρχοντες οι οποίοι με αυτόν τον τρόπο διεύρυναν τον κύκλο των συμμάχων τους και έξω από το πλαίσιο του οίκου και των συγγενών.