Νεοελληνική γλώσσα γ΄γυμνασίου. Η δύναμη των λέξεων. Πολυσημία (Κυριολεξία και μεταφορά).

 

1)Η αναφορική , κυριολεκτική, δηλωτική, σημασία των λέξεων και της γλώσσας γενικότερα, ταυτίζεται με τη χρήση της λέξης, και αποδίδει με ακρίβεια και σαφήνεια την σημασία της και το περιεχόμενό της. Δηλαδή ταυτίζεται η σημασία της λέξης με αυτό που δηλώνει και αυτό γίνεται αντιληπτό από τη λογική λειτουργία του δέκτη.

Τι πετυχαίνεται με την κυριολεκτική σημασία  των λέξεων;

1)ο πομπός απευθύνεται στη λογική και βιωματική λειτουργία του δέκτη.

2)δίνεται βαρύτητα στην πληροφορία.

3)έχουμε λογική σύνδεση των νοημάτων.

4)ρεαλιστική παρουσίαση της πραγματικότητας.

5)το ύφος είναι σοβαρό.

Παράδειγμα: Το σχολείο είναι μία προσπάθεια οι μαθητές να γνωρίσουν πολλά και διάφορα ωφέλιμα πράγματα.

 

2)Η ποιητική, μεταφορική και συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας, φανερώνει ότι οι λέξεις δεν αποδίδονται με την πραγματική τους σημασία αλλά με τη μεταφορική και αλληγορική τους σημασία. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται βαρύτητα στο μήνυμα που υπονοείται από τη μεταφορική χρήση της συγκεκριμένης λέξης. Αυτή η χρήση της λέξης ξυπνά συναισθήματα στο δέκτη (προτιμώ την χρυσή σιωπή, σημαίνει ότι ο ακροατής νοιώθει ευσέβεια για τον άνθρωποι που δεν ομιλεί).

Τι πετυχαίνεται με την μεταφορική χρήση της γλώσσας;

1)Ο πομπός ξυπνά συναισθήματα στους ακροατές-πομπούς

2)δίνεται βάρος στην μορφή του μηνύματος

3)δημιουργούνται πολλά σχήματα λόγου

4)ο λόγος είναι υποκειμενικός και το ύφος λογοτεχνικό.

 

Ασκήσεις:

1)Να βρείτε σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται οι παρακάτω μεταφορικές εκφράσεις και να αποδώσετε την κυριολεκτική τους σημασία:

Σηκώνω χέρι

Σηκώνω ψηλά τα χέρια

Με το χέρι στην καρδιά

Λύνω τα χέρια κάποιου

Χάνω κάτι μέσα από τα χέρια μου

Τα είπαμε ένα χεράκι

Βρήκα το δρόμο μου

Τα βρήκαμε τα λεφτά μας.

 

2)Να γράψετε προτάσεις στις οποίες να χρησιμοποιούνται κυριολεκτικά και συνυποδηλωτικά οι εξής λέξεις:

Πηγή, υιοθετώ, σκηνοθετώ, θυσιάζω, συρρικνώνω.

 

3)Να εντάξετε σε περιόδους λόγου τις ακόλουθες μεταφορικές φράσεις:(να τις αποδώσετε και με προτάσεις όπου φαίνεται το κυριολεκτικό νόημα αυτών των φράσεων).

Α) τον ψάρεψα

2)τα έκανε θάλασσα

3) τον έπιασε στα δίχτυα του

4) πέρασε πολλές φουρτούνες

5) τον έβαλε στο μάτι

6) με πήρες στο λαιμό σου

 

4)Να βρείτε από δύο μεταφορικές φράσεις που θα περιέχουν τις παρακάτω λέξεις:

Μάτι, χάνω, γάτα, ρίχνω, κόσμος.

 

5)Οι υπογραμμισμένες λέξεις χρησιμοποιούνται με τη δηλωτική τους σημασία. Να τις εντάξετε σε διαφορετικό γλωσσικό περιβάλλον έτσι ώστε να χρησιμοποιούνται με τη συνυποδηλωτική (μεταφορική) τους σημασία.

Α) Η χρήση της πυξίδας έπαιξε σημαντικό ρόλο στις γεωγραφικές ανακαλύψεις.

Β)Τρομοκράτες πυροδότησαν βόμβα που επέφερε μεγάλες καταστροφές.

Γ)Οι στρατιώτες διείσδυσαν στην απαγορευμένη περιοχή.

Δ)Ο Ε.Ε. σκηνοθέτησε πολλές μεγάλες επιτυχίες.

Ε) Να προσδεθείτε στο κάθισμα για ασφάλεια.

Στ) Το λιοντάρι κατασπάραξε τη λεία του.

 

6)Να σχηματίσετε προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις:

Ακατάλυτος, ακολουθώ, ακριτόμυθος.