Οδηγίες για γραφή εκθέσεως.

Γενικά

Η έκθεση είναι η έκφραση (εξωτερίκευση) των σκέψεων, των ιδεών και των συναισθημάτων μας και είναι προφορική ή γραπτή. Είναι η ολοκλήρωση ενός οποιουδήποτε θέματος με τρόπο που να δίνεται ένα πλήρες νόημα.

Η έκθεση αποτελεί τον κυριότερο γραπτό λόγο του μαθητή και έχει κυρίαρχη θέση στο γλωσσικό μάθημα είτε αναφέρεται με το όνομά της ως «έκθεση» όπως στο γυμνάσιο και στο λύκειο είτε ως εντολή «Σκέφτομαι και γράφω» στο δημοτικό σχολείο.

Tα θέματα των εκθέσεων είναι πάρα πολλά και τα επιλέγουμε:

-  Από την οικογενειακή, τη σχολική και την κοινωνική ζωή.

-  Από το φυσικό περιβάλλον και την προστασία   του.

-  Από την εθνική και θρησκευτική ζωή.

-  Από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε.

-  Από την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνικής.

-  Από καθετί που νιώθουμε μέσα μας και αισθανόμαστε την ανάγκη να το εκφράσουμε. προφορικά ή γραπτά. με ειλικρίνεια, φυσικότητα και ζωντάνια έτσι που να πείθει και να αρέσει στους άλλους.

Λένε πως η έκθεση είναι ζήτημα ταλέντου, έμφυτης ικανότητας που την έχουν οι λίγοι. Αυτό όμως δε σημαίνει καθόλου πως οι πολλοί δεν μπορούν ν’ αποχτήσουν την ικανότητα να γράφουν και να διατυπώνουν τις σκέψεις τους με σαφήνεια, ακρίβεια και παραστατικότητα, χωρίς αυτό να σημαίνει αναγκαστικά λογοτεχνία.

Απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία του σκοπού αυτού είναι κατά πρώτο λόγο να έχουμε μια διαρκή επαφή με τον κόσμο που ζούμε.

Να γνωρίζουμε τι συμβαίνει γύρω μας, να μην είμαστε παθητικοί θεατές, αλλά να συμμετέχουμε ενεργητικά στη ζωή (οικογενειακή, σχολική, κοινωνική), στους αγώνες και τις φροντίδες των συνανθρώπων μας.

Να έχουμε «πάντα ανοιχτά, πάντα άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μας», όπως παραγγέλλει ο εθνικός μας ποιητής.

Δεύτερη προϋπόθεση είναι η μελέτη λογοτεχνικών βιβλίων περιοδικών, εφημερίδων.

Μιλάμε για μελέτη και όχι απλή ανάγνωση, που γίνεται για ευχαρίστηση για να περάσουμε την ώρα. Είναι μια ανάγκη βέβαια κι αυτή και έχει κάποτε τη θέση της. Μελέτη όμως και μάλιστα συστηματική είναι κάτι άλλο. Μελετώ σημαίνει επιμένω, προσέχω. σημειώνω. Σημαίνει προβληματίζομαι, κρίνω το υλικό που πρόκειται να κάμω κτήμα μου ώστε να μη δέχομαι το καθετί άκριτα και ανεξέλεγκτα.

Είδη εκθέσεων

Οι εκθέσεις, ανάλογα με το περιεχόμενο τους μπορεί να είναι

1. Περιγραφικές.

Σ’ αυτές περιγράφουμε:

• Τοπία ή τόπους που κατοικούμε ή επισκεφτήκαμε.
• Υλικά δημιουργήματα του ανθρώπου (κατοικίες, εργοστάσια, έργα).
• Φυσικά φαινόμενα. -Μεταβολές στη φύση. -Εποχές
• Φυτά. -Ζώα. -Σχέσεις και επιδράσεις στη ζωή μας.-
• Πράξεις και εκδηλώσεις των ανθρώπων. -
• Πολιτιστικές δραστηριότητες.
• Γεγονότα της καθημερινής ζωής..
• Περιγραφή προσώπων, χαρακτήρων.

Πώς θα εργαστούμε: Η σωστή περιγραφή ξεκινά από μια προσεκτική παρατήρηση και εξέταση του αντικειμένου ή του γεγονότος που περιγράφουμε. Δίνουμε τη γενική του εικόνα, τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα, που το ξεχωρίζουν από τ ' άλλα, αποφεύγοντας καθετί το άσχετο και περιττό.
Στην πορεία ακολουθούμε τη φυσική σειρά των εντυπώσεων, που δεχόμαστε ή τη σειρά με την οποία εξελίσσεται ένα γεγονός, φροντίζοντας να υπάρχει ενότητα στην περιγραφή και όχι διάσπαση.
Συνδέουμε την περιγραφή με κρίσεις, εντυπώσεις, συναισθήματα, δικά μας ή άλλων , για το περιγραφόμενο.
Τέλος φροντίζουμε να είναι η περιγραφή μας κατατοπιστική ζωντανή και παραστατική χωρίς εξεζητημένες εκφράσεις και λογοτεχνικό φόρτο.

2. Διηγηματικές ή αφηγηματικές:

Σ’ αυτές διηγούμαστε γεγονότα, περιστατικά της ζωής μας (οικογενειακής, σχολικής, ατομικής ή κοινωνικής), εντυπώσεις, αναμνήσεις, μύθους, παραδόσεις, ιστορίες σε ορισμένο χρόνο, κοντινό ή μακρινό, από κάποια αιτία και κάτω από ορισμένες συνθήκες και πήραν σ' αυτά μέρος ένα ή περισσότερα πρόσωπα.

Στη διήγηση παρεμβάλλουμε συχνά δικές μας κρίσεις, εντυπώσεις και συναισθήματα, αρκεί αυτά να μην είναι αυθαίρετα, αλλά να βγαίνουν και να δικαιολογούνται από τα ίδια τα ιστορούμενα.

Η εξιστόρηση των γεγονότων μπορεί να γίνει:

-με αφήγηση, όταν η διήγησή μας ακολουθεί ένα συνεχή λόγο,
- με διάλογο, όταν έχουμε συνομιλία (διάλογο) των προσώπων,
- με τους δυο τρόπους, όταν χρησιμοποιούμε αφήγηση και διάλογο, όπως γίνεται συνηθέστατα.

Η αφήγησή μας ακολουθεί μια φυσική πορεία από την αρχή ως το τέλος χωρίς ν ' αφήνει κενά ή χάσματα. Πρέπει να είναι φυσική και αβίαστη, ώστε να δίνει την εντύπωση στον αναγνώστη ότι ζει ο ίδιος τα δρώμενα.

3. Απλές πραγματείες.

 Απλή πραγματεία μπορούμε να πούμε πως είναι μια μικρή έρευνα, που κάνουμε σ' ένα θέμα που έχει γενικότερο ενδιαφέρον. Μελετούμε και παρουσιάζουμε το συγκεκριμένο θέμα απ' όλες τις πλευρές και διατυπώνουμε ορισμένα συμπεράσματα. Μπορούμε να βοηθηθούμε στην εργασία μας από σχετικές πηγές (βιβλία, εγκυκλοπαίδειες, μαρτυρίες κ.τ.λ.).
Η διατύπωση του θέματος θα είναι ακριβής, αποδεικτική, χωρίς φραστικές εξάρσεις και θα πλησιάζει περισσότερο τον επιστημονικό λόγο.
Πραγματείες -έρευνες με την απλή μορφή τους θα γράψουμε και φέτος όπως: «Τα αγαθά της συγκοινωνίας», «Η μεγάλη επικοινωνία», «Το νερό στη ζωή μας», «0 ηλεκτρονικός υπολογιστής» και άλλα. Θα μάθουμε ακόμη ανάλογα σχεδιαγράμματα και βοηθητικά μέσα για ν ' αναπτύξουμε παρόμοια θέματα.

4. Χαρακτηρισμοί προσώπων.

Περιγράφουμε και αναλύουμε πρόσωπα, χαρα­κτήρες, τύπους ανθρώπων, επαγγέλματα. Τονίζουμε τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του προσώπου που εξετάζουμε, δηλαδή τι νιώθει, πώς σκέφτεται, πώς αντι­μετωπίζει τους άλλους, ώστε να δίνουμε όσο μπορούμε ολοκληρωμένη την εικόνα του. Το πρόσωπο μπορεί να είναι γνωστό μας (ένας συμμαθητής μου, ένας φίλος μου, ο δάσκαλός μου) ή να αναφέρεται σε κάποιο επάγγελμα ή ιδιότητα (0 γιατρός, ο ταχυδρόμος, ο φιλάργυρος κ.ά.).

5. Εκθέσεις Ιδεών.

Σ ' αυτές αναπτύσσουμε μια σκέψη, γνώμη, ιδέα, ένα γνωμικό ή μια παροιμία. Εξηγούμε τη σημασία που έχει και προσπαθούμε ν ' αποδείξουμε κατά πόσο αληθεύει στη ζωή.
Μερικά τέτοια θέματα είναι «Παν μέτρον άριστον», «Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι» κ.ά..

5. Επιστολές.

 Η επιστολή είναι ένα ιδιαίτερο είδος γραφής και μας υποχρεώνει να είμαστε σύντομοι, ακριβείς και ευγενικοί. Μια επιστολή μπορεί ν ' απευθύνεται σε γνωστό μας πρόσωπο, αλλά και σε κάποιον που εκτιμούμε και θαυμάζουμε

Οι αρετές του γραπτού λόγου

Αυτά που χαρακτηρίζουν τον άρτιο γραπτό λόγο, οι αρετές του θα λέγαμε, είναι κυρίως:

α. Η κυριολεξία:

Είναι η εκλογή της κατάλληλης λέξης, που θα χρησιμοποιή­σουμε, για ν’ αποδώσουμε ακριβώς μια έννοια. Για παράδειγμα διάβασε το παρακάτω κείμενο και υπογράμμισε το ρήμα που επαναλαμβάνεται συχνά:

«Η συζήτηση στην τάξη είχε αρχίσει με θέμα την εκδρομή, που θα έκαναν οι μαθητές στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Ο δάσκαλος, ανοίγοντας τη συζήτηση, τους είπε να πει ο καθένας ποιο μέρος βρίσκει το πιο κατάλληλο να πάνε.
Ο πρώτος μαθητής που πήρε το λόγο είπε αρκετά και με πολλή επιμονή είπε τα επιχειρήματά του για να πείσει τους άλλους.
Γνώριζε καλά το μέρος εκείνο και τους το είπε με κάθε λεπτομέρεια.
Ύστερα ζήτησαν και άλλοι την άδεια να πουν για το θέμα αυτό.
Ο καθένας είπε τους λόγους που προτιμά το δικό του.
Τελικά συμφώνησαν και ο δάσκαλος τους είπε το πρόγραμμα της εκδρομής.
Φεύγοντας τους είπε να το πουν και σ ' αυτούς που απουσίαζαν.
'Όλοι του είπαν πως θα το πουν και στους απόντες.».

Θα συμφωνήσεις ότι το ρήμα «είπε, να πει, να πουν» που επαναλαμβάνεται κάθε τόσο, κάνει το κείμενο ανιαρό, μονότονο. Για αποφυγή της μονοτονίας και περισσότερη κυριολεξία. αντικατάστησε παρακάτω στο ίδιο κείμενο το ρήμα «είπε» με ένα πιο κατάλληλο που θα βρεις στην παρένθεση:

 (καλώ, αναφέρω, μιλώ, αναπτύσσω, περιγράφω, μιλώ, παρουσιάζω, ανακοινώνω, ζητώ, γνωστοποιώ, υπόσχομαι, λέω)

 «Η συζήτηση στην τάξη' είχε αρχίσει με θέμα την εκδρομή που θα έκαναν οι μαθητές στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Ο δάσκαλος ανοίγοντας τη συζήτηση τους ………………………. να ………………….ο καθένας ποιο μέρος θεωρεί πιο κατάλληλο για να πάνε.
Ο πρώτος μαθητής που πήρε το λόγο ………………….αρκετά και με πολλή επιμονή ……………………..τα επιχειρήματά του για να πείσει τους άλλους.
 Γνώριζε καλά το μέρος εκείνο και τους το……………………………….με κάθε λεπτομέρεια.
Ύστερα ζήτησαν και άλλοι την άδεια να …………………….για το ίδιο θέμα.
Ο καθένας ……………………………τους λόγους που προτιμά το δικό του τόπο.
Τελικά συμφώνησαν και ο δάσκαλος τους ………………………….το πρόγραμμα της εκδρομής.
 Φεύγοντας τους ……………………………να το …………………………..και σ ' αυτούς που απουσίαζαν.
 Όλοι του ……………………………πως θα το ……………………και στους απόντες.».

2. Η φυσικότητα και ακρίβεια:

Μας υποχρεώνει να διατυπώνουμε τις σκέψεις μας με απλότητα. ακρίβεια και φυσικότητα. Να περιοριζόμαστε στα σημαντικά. τα ουσιώδη και ν ' αποφεύγουμε το περιττό. την πολυλογία και τα τετριμμένα σχήματα λόγου.

Το σχέδιο της έκθεσης

Η έκθεση, κατά κανόνα, αποτελείται από τρία μέρη: τον πρόλογο. το κύριο μέρος και τον επίλογο.

1. Ο πρόλογος. Είναι η εισαγωγή στο κύριο θέμα και μας προετοιμάζει, μας κατατοπίζει γι' αυτά που θα μιλήσουμε παρακάτω. Είναι η πρώτη εντύπωση που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον. γι’ αυτό πρέπει:

I.       Να είναι σύντομος, παραστατικός, με απλά νοήματα, χωρίς πλατειασμούς και περιττές λέξεις. Η έκτασή του να είναι ανάλογη με το θέμα και οπωσδήποτε πολύ μικρότερη από το κύριο μέρος. Ένας μακροσκελής πρόλογος μας απομακρύνει από το θέμα.

II.       Να έχει άμεση, οργανική σχέση με το θέμα της έκθεσης; και να οδηγεί αβίαστα σ .αυτό χωρίς να δημιουργεί χάσματα.

Ένας πρόλογος μπορεί να περιέχει:

I.        Κάτι το γενικό που αναφέρεται στο θέμα,

II.       Τον τόπο, το χρόνο, τις συνθήκες που έγινε κάτι που περιγρά­φουμε ή διηγούμαστε,

III.      Την ερμηνεία ή επεξήγηση μιας λέξης, φράσης ή πράγματος, που πρέπει να γίνεται στην αρχή, για να το κατανοήσει καλύτερα ο αναγνώστης.

2. Το κύριο μέρος. Είναι ο κορμός της έκθεσης, το μεγαλύτερο μέρος της και περιλαμβάνει την ανάπτυξη των σκέψεών μας γι’ αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.

Πριν αρχίσουμε να γράφουμε, εξετάζουμε τι μας ζητεί το θέμα Σχεδιάζουμε πώς θ’ αρχίσουμε, πώς θα προχωρήσουμε στην ανάπτυξη, πώς θα το κλείσουμε. Κύρια σημεία που πρέπει εδώ να προσέξουμε είναι:

I.        Να μην ξεφεύγουμε από το θέμα με άσχετα προς αυτό. Να περιοριζόμαστε στα ουσιώδη και ν’ αποφεύγουμε τα ασήμαντα, τις μικρολεπτομέρειες, τις συχνές επαναλήψεις, που κουράζουν τον αναγνώστη.

II.       Οι σκέψεις μας πρέπει να έχουν μια λογική σειρά να συνδέονται μεταξύ τους σαν αλυσίδα και να περιστρέφονται γύρω από το κύριο νόημα (κεντρική ιδέα) του θέματος.

III.       Να αποφεύγουμε τις μεγάλες προτάσεις και γενικά το μακροπερίοδο λόγο. Οι προτάσεις πρέπει να είναι όσο μπορεί σύντομες, απλές σαφείς και να δίνουν ένα πλήρες νόημα. Η μια να οδηγεί στην άλλη με φυσικό τρόπο και όλες μαζί ν’ αποτελούν ένα αρμονικό σύνολο.

IV.      Ν’ αφήνουμε παραγράφους εκεί που τελειώνει ένα νόημα κι αρχίζει ένα άλλο.

3. Ο επίλογος. Είναι το κλείσιμο, το επισφράγισμα της εργασίας μας ,που αφήνει την τελευταία εντύπωση και πρέπει να είναι επιτυχημένος,

Δε θα περιλάβουμε στον επίλογο πράγματα, που ανήκουν κι έπρεπε να μπουν στο κύριο μέρος και τα ξεχάσαμε. Ο πρόλογος μπορεί να είναι μια γενική εντύπωση, μια σκέψη, κρίση, ευχή, ένα συμπέρασμα. Και ο επίλογος όπως και ο πρόλογος πρέπει να είναι. λιτός, σύντομος, επιγραμματικός.

Το σωστό και το λάθος

Συχνά χρησιμοποιούμε λαθεμένα μερικές λέξεις που παρουσιάζουν κάποια εκφραστική ή φωνητική ομοιότητα, αλλά έχουν διαφορετική σημασία.

ανακαλύπτω - εφευρίσκω

ανακαλύπτω: βρίσκω, φέρω στο φως. φανερώνω κάτι που υπήρχε πριν. Ο Χριστό­φορος Κολόμβος ανακάλυψε την Αμερική (που υπήρχε πριν απ ' αυτόν).
εφευρίσκω: βρίσκω. επινοώ κάτι που δεν υπήρχε πριν. Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος εφεύρε την τυπογραφία (που δεν υπήρχε πριν).

νύφη - νύμφη

η νύφη: η γυναίκα την ώρα του γάμου της, συγγενική σχέση με τα πεθερικά και το σόι του άντρα της. Η νύφη φορούσε στο γάμο ένα απλό νυφικό. Τα λέω στην πεθερά για να τ ' ακούσει η νύφη (παροιμία).
η νύμφη: προστάδιο στη γέννηση ενός εντόμου (προνύμφη -νύμφη -πετα­λούδα).// Η αρχαία θεότητα των νερών (Οι Νηρηίδες ήταν νύμφες των ποταμών) Μεταφορικά: η νύμφη του Θερμαϊκού = η Θεσσαλονίκη.

βρόχος - βρόγχος

ο βρόχος: η θηλιά, το σχοινί, το λάσο. Το σχοινί έγινε βρόχος στο λαιμό του και κινδύνεψε να πνιγεί
ο βρόγχος: ο αεραγωγός σωλήνας πνευμόνων. Το κάπνισμα ερεθίζει τους βρόγχους.

αγγελιαφόρος (αγγελία + φέρω) και όχι αγγελιοφόρος.

ακατονόμαστος (από το στερητικό α + κατονομάζω) και όχι ακατανόμαστος.

απαθανατίζω (από + αθάνατος) και όχι αποθανατίζω.

απογοητεύω (από + γοητεύω) και όχι απαγοητεύω.

παρονομαστής (παρά + όνομα) και όχι παρανομαστής.

κληροδοτώ - κληρονομώ

κληροδοτώ σημαίνει αφήνω με διαθήκη μου σε κάποιον ένα περιουσιακό μου στοιχείο. Είμαι κληροδότης (διαθέτης) και αυτό που αφήνω είναι η κληροδοσία ή το κληροδότημα.

κληρονομώ σημαίνει γίνομαι κάτοχος ενός πράγματος που μου άφησε ο κληροδότης. Είμαι ο κληρονόμος και αυτό που κατέχω είναι η κληρονομιά, Με άλλα λόγια: Ο διαθέτης κληροδοτεί, ο άλλος κληρονομεί. Οι πρόγονοι κληροδοτούν .οι απόγονοι κληρονομούν. Θα πούμε λοιπόν: Οι αρχαίοι μας πρόγονοι μας κληρο­δότησαν (και όχι μας κληρονόμησαν) αθάνατα έργα τέχνης. Και: κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας αθάνατα έργα τέχνης. Αυτά αποτελούν την πολύτιμη εθνική μας κληρονομιά. Ο τάδε κληροδότησε (όχι κληρονόμησε) όλη την περιουσία του στο κράτος, που είναι τώρα ο μοναδικός του κληρονόμος.

απόμερος-απόμακρος
απόμερος: αυτός που βρίσκεται έξω από το κέντρο ή από κάποιο κεντρικό σημείο.
(Κατοικεί σε μια απόμερη συνοικία της πόλης. Έδεσε το σκύλο σε μια απόμερη γωνιά του κήπου. Τον πήρε απόμερα να του μιλήσει ιδιαιτέρως),
απόμακρος: ο μακρινός, ο απομακρυσμένος. (Τώρα που γέρασε πολύ όλα εκείνα που έζησε του φαίνονταν τόσο απόμακρα. Το ηλεκτρικό ρεύμα έφτασε ως την πιο απόμακρη γωνιά της χώρας).

εξάρτηση -εξάρτυση
εξάρτηση: η έλλειψη ανεξαρτησίας (από το εξαρτώ, κρεμώ). (Η οικονομική εξάρτηση φέρει και την πολιτική εξάρτηση μιας χώρας).
εξάρτυση: εκείνα που φέρει ο στρατιώτης μαζί του. (Οι στρατιώτες βάδιζαν στην πορεία με όλη τους την εξάρτυση).

υποχθόνιος -καταχθόνιος
υποχθόνιος: ο κάτω από τη γη. ο υπόγειος. (Πριν από το σεισμό ακούστηκε μια υποχθόνια βοή. Ο Πλούτωνας ήταν μια μυθική υποχθόνια θεότητα).
καταχθόνιος: ο ύπουλος, ο πολύ κακός. (Κατάστρωνε διαρκώς καταχθόνια (και όχι υποχθόνια) σχέδια για να εξοντώσει τους αντιπάλους του).

το μνήμα -το μνημείο
το μνήμα: το μέρος όπου είναι κανείς θαμμένος, ο τάφος. (Πάνω στο μνήμα του έστησαν ένα σταυρό με το όνομά του).
το μνημείο: το κτίσμα για τιμή του νεκρού ή των νεκρών ή για ανάμνηση σπουδαίου γεγονότος // έργο με αιώνια αξία. // το μνημείο του άγνωστου στρατιώτη. (Έστησαν το μνημείο της εθνικής συμφι­λίωσης. Ο Παρθενώνας είναι ένα μνημείο τέχνης)

στιγμιαίος -ακαριαίος
στιγμιαίος: αυτός που διαρκεί μια στιγμή. (Έπαθε μια στιγμιαία λιποθυμία).
ακαριαίος: ξαφνικός, απότομος. (Το χτύπημα του επέφερε ακαριαίο (και όχι στιγμιαίο) θάνατο).

ψηλός - υψηλός
ψηλός άντρας, ψηλή κορφή, ψηλά σπίτια
Θα πούμε όμως: υψηλός πυρετός, υψηλά ημερομίσθια, συζήτηση υψηλού επιπέδου. Διατηρεί υψηλό φρόνημα. Σημειώθηκαν υψηλές θερμοκρασίες. Μας βλέπει αφ' υψηλού!

δίλημμα -αδιέξοδο
το δίλημμα: η δυσκολία εκλογής. (Βρισκόταν σε δίλημμα ποιον από τους δυο ν’ ακολουθήσει).
το αδιέξοδο: η δύσκολη θέση. (Τα αλλεπάλληλα σφάλματά του τον οδηγούσαν σε αδιέξοδο).

τεχνικός -τεχνητός
τεχνικός: ο σχετικός με την τέχνη, ο φτιαγμένος με τέχνη (τεχνικά έργα, τεχνική μελέτη). Ουσιαστικό: ο τεχνικός: ο ειδικευμένος τεχνίτης (τεχνικός της Δ.Ε.Η.), η τεχνική: το σύνολο των κανόνων και μεθόδων με τις οποίες εκτελείται ένα έργο. (Κατέχει την τεχνική κατασκευής μικρών ραδιοφωνικών σταθμών), η τε­χνολογία: οι τεχνικές κατακτήσεις του ανθρώπου. (Οι αναπτυγμένες χώρες έχουν πετύχει υψηλή τεχνολογία).
τεχνητός: αυτός που έγινε με την τέχνη, ο όχι φυσικός. (Τεχνητό νεφρό, τεχνητή γονιμοποίηση) // ο πλαστός, ο προσποιητός. (Ο λόγος του δημιούργησε μια τεχνητή όξυνση στη συζήτηση που κυλούσε ως τότε ήρεμα).

άεργος -άνεργος
άεργος: αυτός που απέχει από κάθε έργο. από κάθε απασχόληση. (Στον άεργο η μέρα φαίνεται χρόνος),
άνεργος: αυτός που δεν έχει εργασία. (Αυξήθηκε στα τελευταία χρόνια ο αριθμός των ανέργων),

το ύπαιθρο -η ύπαιθρος
το ύπαιθρο: είναι ο χώρος έξω από το σπίτι. ο μη στεγασμένος χώρος. (Τους έκαναν έξωση από το σπίτι και η οικογένεια διανυκτέρευσε στο ύπαιθρο) (όχι στην ύπαιθρο),
η ύπαιθρος (χώρα): είναι η εξοχή, τα χωριά, το αντίθετο της πόλης. (Οι κάτοικοι της υπαίθρου δεν έχουν πρόβλημα μόλυνσης της ατμόσφαιρας).

ο στύλος -η στήλη
ο στύλος: η κολόνα που στηρίζει τη στέγη. Θα πούμε: οι στύλοι (και όχι οι στήλες) του ναού του Ολυμπίου Διός. Στηρίξαμε με στύλους τη σκεπή. Έγινε υποστύλωση της στέγης. Και μεταφορικά: στάθηκε ο στύλος (ο προστάτης) του σπιτιού .
η στήλη: πέτρινη πλάκα στημένη όρθια. (Στη μέση της πλατείας μας υψώνεται αναμνηστική στήλη με τα ονόματα των πεσόντων στους πολέμους) // Σύστημα ηλεκτρικών στοιχείων. η μπαταρία. (Αγόρασα μια ηλεκτρική στήλη). Και μεταφορικά: έμεινε (από την κατάπληξη) στήλη άλατος. Θα γράψουμε επίσης: η αναστήλωση (ανόρθωση) ενός ερειπωμένου μνημείου. Η αναστήλωση των εικόνων από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα.

ο αστρολόγος -ο αστρονόμος
ο αστρολόγος: αυτός που ισχυρίζεται πως μπορεί να προβλέπει το μέλλον από την κίνηση των άστρων.
ο αστρονόμος: αυτός που μελετά τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων. Η αστρο­νομία είναι επιστήμη, η αστρολογία δεν είναι επιστήμη.

Άσκηση

Συμπλήρωσε Τις παρακάτω φράσεις με την κατάλληλη λέξη:

Η κατασκήνωση του μετρό θα απαιτήσει πολλά ……………………… έργα. 'Έκαναν στον πνιγμένο ………………….. αναπνοή.
Θέλει ν ' ασχολείται με κάτι και δεν μπορεί να μείνει ούτε λεπτό………………………. .'Έμεινε αρκετούς μήνες ….………………………  πριν να βρει αυτή τη δουλειά.
Οι σεισμόπληκτοι έμειναν πολλές ημέρες στο …..……..……...Λιγόστεψαν πολύ οι ……………….. κινηματογράφοι. Το Πάσχα παρατηρείται ομαδική έξοδος των κατοίκων των πόλεων στην ………………………

Το σωστό και το λάθος στο ρήμα άγω

Το ρήμα άγω (= οδηγώ, φέρνω) και τα σύνθετά του (εισάγω, εξάγω, διάγω, προσάγω, ανάγω, προάγω, ενάγω, παράγω, συνάγω, απάγω, περιάγω, κατάγω) σχηματίζει τους χρόνους του από δυο θέματα: από το θέμα αγ- τους εξακολουθητικούς χρόνους: Ενεστώτα, Παρατατικό και Εξακολουθητικό. Μέλλοντα. και από το θέμα αγαγ- τους στιγμιαίους χρόνους: Στιγμιαίο Μέλλοντα, Αόριστο, Παρακείμενο και Υπερσυντέλικο.

Θα πούμε λοιπόν:

Ενεστώτας:          Η χώρα μας εισάγει και εξάγει διάφορα προϊόντα.
Παρατατικός:             »          εισήγε και εξήγε (συνέχεια, στο παρελθόν).
Εξακ. Μέλλων:           »          κάθε χρόνο θα εισάγει και θα εξάγει.
Στιγμ. Μέλλων:           »          σύντομα θα εξαγάγει ροδάκινα.
Αόριστος:                   »          το 1988 εξήγαγε μεγάλες ποσότητες.
Παρακείμενος:            »          φέτος έχει ήδη εξαγάγει τη μισή παραγωγή
Υπερσυντέλ.:             »          πέρυσι είχε εξαγάγει λιγότερα.
Ενεστ. Υποτ.              »          πρέπει κάθε χρόνο να εξάγει ροδάκινα.
Αόρ. Υποτ.                »          φέτος ελπίζεται να εξαγάγει περισσότερα.

Η Κρήτη εξάγει κάθε χρόνο πολλά πορτοκάλια. Πέρυσι όμως είχε εξαγάγει (και όχι είχε εξάγει) λιγότερα. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε να διεξαγάγει (και όχι να διεξάγει) σύντομα εκλογές. Από αύριο ο υπουργός θα διεξάγει (και όχι θα διεξαγάγει) διαπραγματεύσεις με τους εργαζομένους.

Ασκηση

Συμπλήρωσε σωστά τις φράσεις:

          Η χώρα μας κάθε χρόνο (εισάγω)…………………………περισσότερα προϊόντα απ’ όσα (εξάγω) ……………………Ελπίζεται ότι σύντομα θα μπορέσει να (εξάγω)……………..περισσότερα. Η συμμορία(απάγω)……………………………δυο άτομα και τα κρατεί ως ομήρους Το δικαστήριο διέταξε να (προσάγω)          …………………………….βιαίως τους μάρτυρες. Για τις υπηρεσίες που πρόσφερε. το κράτος τον (προάγω)…………………………ανώτερο βαθμό. Απ' όσα άκουσε, αμέσως (συνάγω)……………………….....τα συμπεράσματά του. Ο αθλητής (κατάγω) .......………………………… στους αγώνες περιφανή νίκη.