Κριτήριο συνεξέτασης έκφρασης έκθεσης και νέων Ελληνικών κειμένων (ΓΕΛ) Γ΄λυκείου. Έλληνες και τηλεόραση:

 

Σε πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στα ΝΕΑ οι  συμμετέχοντες Έλληνες πολίτες δήώσαν ότι εμπιστεύονται τα ΜΜΕ σε ποσοστό 1,9%, ένα κόμμα εννέα, ούτε κάν δύο.

Στις περισσότερες αντίστοιχες έρευνες το ίδιο συμβαίνει: οι Έλληνες πολίτες δηλώνουν ότι εμπιστεύονται τα ΜΜΕ (και όταν λέμε ΜΜΕ εδώ εννοούμε κυρίως την τηλεόραση, μόλις το 6% των Ελλήνων διαβάζει κάθε ημέρα έντυπα, το μικρότερο ποσοστό στην Ε.Ε) λιγότερο από όλους τους θεσμούς που υπάρχουν στη χώρα, λιγότερο από τα κόμματα τις τράπεζες , την κυβέρνηση. Λιγότερο και από την τρόϊκα ακόμη.

Το περυσινό ευρωβαρόμετρο, η έρευνα της ΕΕ που μετράει τις τάσεις της κοινής γνώμης,παρουσίασε παρόμοιο αποτέλεσμα: μόλις 15% των συμμετεχόντων Ελλήνων δήλωσαν ότι εμπιστεύονται την τηλεόραση: Ήταν το χαμηλότερο ποσοστό από όλες τις χώρες – μέλη. Στην ίδια έρευνα ωστόσο το ιλιγγιώδες 85% των Ελλήνων δήλωσε και κάτι άλλο: ότι βλέπει κάθε μέρα τηλεόραση. Σε αυτό το θέμα είμαστε ακριβώς επάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο: οπότε τι συμβαίνει; Γιατί δηλώνουμε ότι δεν εμπιστευόμαστε κάτι που παρακολουθούμε κάθε μέρα;  Ή για να το πάρουμε ανάποδα γιατί παρακολουθούμε κάτι που δηλώνουμε ότι δεν εμπιστευόμαστε;

Μπορεί να εννοούμε ότι δεν βλέπουμε ειδήσεις. Όλα αυτά τα παράθυρα και τις εκπομπές γνώμης και τα δελτία ειδήσεων μπορεί να μην τα βλέπει κανείς. Αν είναι έτσι τότε θα έπρεπε τα πολιτικά μηνύματα που βγαίνουν από την τηλεόραση να μην έχουν καμμία επίδραση στη βούληση και στην πολιτική έκφραση των πολιτών. Στην πραγματικότητα όμως φαίνεται να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Ας θυμηθούμε τα αποτελέσματα των φετινών ευρωεκλογών.

Φέτος για πρώτη φορά οι Έλληνες πολίτες, οπουδήποτε και αν ψήφιζαν, είχαν την ευκαιρία να διαλέξουν πρόσωπα από μία κοινή λίστα υποψηφίων. Και επέλεξαν για ευρωβουλευτές 21 ανθρώπους, η πλειονότητα των οποίων είναι αυτό που λέμε : γνωστοί από την τηλεόραση. Πολιτικοί και καθηγητές που συχνάζουν σε εκπομπές και παράθυρα, πρώην αθλητές, συγγενείς διασήμων, ακόμη και τρείς πρώην δημοσιογράφοι της τηλεόρασης (οι οποίοι παρ΄ολίγον να είναι πέντε). Βλέποντας τα ονόματα αυτών που εξελέγησαν και αυτών που έμειναν απ΄έξω το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο: εξελέγησαν αυτοί που ήταν στην τηλεόραση. Το συμπέρασμα επαναλαμβάνεται και στις υπόλοιπες εκλογικές αναμετρήσεις.

Με άλλα λόγια ο λαός ψηφίζει ό,τι βλέπει στην τηλεόραση, και μετά πάει και δηλώνει στις έρευνες ότι δεν εμπιστεύεται την τηλεόραση. Είναι ένα φαινόμενο που βρίσκω συναρπαστικό. Υπάρχουν διάφορες πιθανές εξηγήσεις , για παράδειγμα:

1) Οι Έλληνες πολίτες είναι υποκριτές. Παρακολουθούν τηλεόραση και λαμβάνουν σοβαρά υπ΄όψιν αυτά που βλέπουν εκεί αλλά αρνούνται να το παραδεχθούν.

2) Οι Έλληνες πολίτες είναι διαταραγμένες προσωπικότητες  και δεν έχουν επίγνωση της αντίφασης και νομίζουν ταυτόχρονα ότι τα ΜΜΕ είναι αφερέγγυα και ότι οι αποφάσεις που παίρνουν ακολουθώντας τα όσα λέει η τηλεόραση είναι σωστές.

Είμαι σίγουρος ότι μπορείτε να σκεφθείτε και άλλες πιθανότητες κάποιες ενδεχομένως και πιο ήπιες. Δεν ξέρω τι ισχύει, ή ποιες είναι οι λύσεις, αν υπάρχουν, αλλά ξέρω τα εξής: Ο πολίτης δεν έχει άλλες ευθύνες όσον αφορά τη διακυβέρνηση του κράτους.Μόνον να ενημερώνεται και να επιλέγει όσο καλύτερα μπορεί τους εκπροσώπους του. Δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα του κόσμου-χρειάζεται να παρακολουθείς τι γίνεται γύρω σου, να διαβάζεις ιδέες και απόψεις, να κρίνεις συμπεριφορές και επιλογές όσο πιο ώριμα μπορείς. Το 2014 αυτό γίνεται ευκολότερα από ό,τι γινόταν στο παρελθόν επειδή οι πηγές πληροφόρησης είναι περισσότερες και πιο αποκεντρωμένες. Αλλά οι Έλληνες πολίτες αποτυγχάνουν. Δεν το κάνουν καλά. Δεν ψάχνουν δεν διαβάζουν (μόνον το 44% των Ελλήνων χρησιμοποιεί τακτικά το ίντερνετ-έκτοι από το τέλος στην ΕΕ). Και όταν η κυριότερη πηγή πληροφόρησης  που επιλέγουν για αυτά τα θέματα είναι ο θεσμός που οι ίδιοι εμπιστεύονται λιγότερο από όλους τους θεσμούς της γής, υπάρχει πρόβλημα, δεν μπορεί να μην υπάρχει πρόβλημα, έτσι είμαστε όλοι αγανακτισμένοι για την κατάσταση στην οποία μας έφεραν οι «πολιτικοί» και η «τηλεόραση».

Θέματα:

1^ο θέμα:

1.α) Στο πλαίσιο της συζήτησης που πρόκειται να διεξαχθεί στην τάξη με θέμα την τηλεόραση διαβάσατε το παραπάνω κείμενο: Να ετοιμάσετε  την πύκνωση των τριών πρώτων παραγράφων σε 70-90 λέξεις.

Β) ποια επιχειρήματα επιστρατεύει ο συγγραφέας για να υποστηρίξει το ρόλο της τηλεόρασης στη ζωή των ανθρώπων; Να τα αναπτύξετε μέσα σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

2.α) να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν με την ένδειξη Σωστό(Σ) ή Λάθος (Λ) με βάση το περιεχόμενο του κειμένου:

Ι) Τα ηλεκτρονικά μέσα σύμφωνα με έρευνες δεν αποτελούν μέσο ασφαλούς πληροφόρησης του Έλληνα.

ΙΙ)Οι Έλληνες επηρεάζονται κατά κόρον από τα τηλεοπτικά δίκτυα.

ΙΙΙ) Παρατηρείται ελλιπής ενημέρωση από άλλες πηγές αναζήτησης.

ΙV) Η κριτική σκέψη αποτελεί τη λύση για την αποφυγή μιάς ουτοπικής πραγματικότητας.

Β) ποιος ο ρόλος των στατιστικών στοιχείων και ερευνών στο κείμενο;

2^ο θέμα:

1. Με ποιους τρόπους αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος;

2.α) παρακολουθούμε, διαταραγμένες, διακυβέρνηση, αποτυγχάνουν, πληροφόρησης: Αφού αναλύσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους μέρη να γράψετε από ένα παράγωγο από το β΄συνθετικό τους.

Β)Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας με τη χρήση εισαγωγικών στις λέξεις «οι πολιτικοί» και η «τηλεόραση» στην τελευταία παράγραφο;

3.α) τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με την τεχνική των ερωτήσεων στην τρίτη παράγραφο;

Β) να χαρακτηρίσετε το ύφος του κειμένου και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

3^ο θέμα:

Η τηλεόραση σε μικρό ή καταλυτικό βαθμό επηρεάζει τον τρόπο σκέψης και τη γενικότερη συμπεριφορά μας. Σε ένα κείμενο που θα εκφωνήσετε σε σχετική ημερίδα ως μέλος του συμβουλίου της ραδιοτηλεόρασης, να αναφερθείτε στους λόγους που ενοχοποιούν την τηλεόραση, να προτείνετε τρόπους προστασίας του κοινού, και να επισημάνετε τρόπους με τους οποίους θα πρέπει να δράσει η εκπαίδευση αλλά και οι νέοι ως δέκτες πληροφοριών και προτύπων ώστε να αντισταθούν στην τηλεοπτική υποκουλτούρα (350-400 λέξεις).

 

Απαντήσεις:

1ο Θέμα

 

1.α) Αγαπητοί συμμαθητές και συμμαθήτριες,

  Με αφορμή τη συζήτηση μας για τα μέσα ενημέρωσης έκρινα σκόπιμο να παρουσιάσω το απόσπασμα ενός άρθρου που πραγματεύεται τη σχέση των Ελλήνων με τα μέσα πληροφόρησης και κυρίως την τηλεόραση. Αποτυπώνονται, αρχικά, έρευνες που δείχνουν τα χαμηλά ποσοστά  εμπιστοσύνη των Ελλήνων προς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυρίως τα τηλεοπτικά, αφού η έντυπη ενημέρωση σημειώνει την χαμηλότερη ζήτηση σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Από την άλλη, όμως εντοπίζεται το αντιφατικό φαινόμενο της παρακολούθησης τηλεόρασης από τη συντριπτική τους πλειοψηφία, γεγονός που εγείρει προβληματισμό για τη σχέση εμπιστοσύνης μαζί της.

 

β) Ο συγγραφέας στο κείμενο του παρουσιάζει την αντιφατική συμπεριφορά των Ελλήνων απέναντι στην τηλεόραση, την οποία ενώ παρακολουθούν δηλώνουν ότι δεν εμπιστεύονται. Η πραγματικότητα, βέβαια αποδεικνύει την επίδραση που ασκεί πάνω τους είναι αισθητή και απεικονίζεται ακόμα και στις δημοκρατικές διαδικασίες, όπως οι εκλογές. Οι άνθρωποι εμπιστεύονται την τύχη της χώρας τους σε πρόσωπα γνωστά από την τηλεόραση που μπορεί να μην έχουν πολιτική κατάρτιση. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι συνέχεια αρνούνται την επιρροή τους με αποτέλεσμα να μην αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεων τους, αλλά κρύβονται πίσω από υποκριτικές ενέργειες.

 

 

2.α)i. Σωστό Το κείμενο στις πρώτες παραγράφους δίνει τα χαμηλά ποσοστά εμπιστοσύνη των Ελλήνων προς τα μέσα ενημέρωσης.

ii. Σωστό Το κείμενο κάνει λόγο για τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, που αποδεικνύουν ότι τα πρόσωπα που επιλέχθηκαν ήταν γνωστά από την τηλεόραση, η οποία επηρεάζει τελικά τους Έλληνες.

iii. Σωστό Το κείμενο στην τελευταία παράγραφο αναφέρει ότι οι Έλληνες πολίτες, δεν ψάχνουν και δεν διαβάζουν άλλες πηγές ενημέρωσης.

iv. Λάθος Το κείμενο στην τελευταία παράγραφο αναφέρεται στην ευθύνη των πολιτών να ενημερώνονται, να παρακολουθούν τις εξελίξεις και έπειτα να κρίνουν.

 

β) Τα στατιστικά στοιχεία και τα αποτελέσματα ερευνών αποτελούν τεκμήρια και ανήκουν στην επίκληση στη λογική. Με τη χρήση τους συγγραφέας ενισχύει την εγκυρότητα των λεγομένων του και προσδίδει στο κείμενο αντικειμενικότητα, σοβαρότητα, επισημότητα.

 

2ο Θέμα

 

1. Η τελευταία παράγραφος του αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων και συγκεκριμένα με αιτιολόγηση και παραδείγματα. Αιτιολογεί ότι μόνο η σφαιρική ενημέρωση και η κριτική σκέψη οδηγούν σε αποφάσεις που αφορούν την ευθύνη των πολιτών για την διακυβέρνηση της χώρας και στο τέλος δίνει το παράδειγμα των Ελλήνων που δεν αναζητούν την ενημέρωση σε άλλες πηγές, όπως το διαδίκτυο.

 

2.α) παρακολουθούμε: πάρα+ακολουθώ, ακόλουθος, διαταραγμένες: δια+ταραγμένες (ταράσσω), ταραχή, διακυβέρνηση: δια+κυβέρνηση (κυβερνώ), κυβερνήτης, αποτυγχάνουν: από+τυγχάνω, τύχη, πληροφόρησης: πλήρης+φέρω, φορά.

 

β) <<οι πολιτικοί>>, <<η τηλεόραση>>: Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται γιατί οι λέξεις που περικλείουν αποδίδουν ένα ειρωνικό σχόλιο του συγγραφέα, αφενός γιατί οι περισσότεροι εκλεγμένοι δεν ανήκουν στο χώρο της πολιτικής αλλά της τηλεοπτικής οθόνης και αφετέρου για την στάση των ανθρώπων να κατηγορούν την τηλεόραση την οποία θεωρητικά δεν παρακολουθούν και δεν εμπιστεύονται.

 

3.α) Με την τεχνική των ερωτήσεων ο συγγραφέας επιχειρεί να εκθέσει τους προβληματισμούς του και συνάμα να αφυπνίσει και να προβληματίσει τους αναγνώστες. Καθιστά, έτσι, το ύφος του κειμένου πιο ζωντανό, παραστατικό, άμεσο και οικείο και επιτυγχάνει επίκληση στο συναίσθημα.

 

β) Το ύφος του κειμένου είναι επίσημο και σοβαρό. Αυτό επιβεβαιώνεται από την κυριολεκτική χρήση της γλώσσας. Επίσης, η χρήση του γ΄ προσώπου στο μεγαλύτερο τμήμα του κειμένου που προσδίδει αντικειμενικότητα στα γραφόμενα, γνώρισμα που ταιριάζει με το κειμενικό είδος στο οποίο ανήκει το κείμενο, αφού σκοπός του άρθρου είναι η ενημέρωση του κοινού σχετικά με ένα θέμα. Σε κάποια σημεία, ωστόσο, το ύφος μεταπίπτει σε οικείο και άμεσο, με τη χρήση του α΄ και β΄ προσώπου, των ευθείων ερωτήσεων <<βρίσκω>>, <<μπορείτε να σκεφτείτε>>, <<να παρακολουθείς τι γίνεται γύρω σου>>, <<Οπότε τι συμβαίνει; Γιατί δηλώνουμε ... κάθε μέρα; γιατί παρακολουθούμε κάτι που δηλώνουμε ότι δεν εμπιστευόμαστε;>>. Αυτή η αλλαγή ύφους οφείλεται στην προσπάθεια του αρθρογράφου να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη και να τον προβληματίσει σχετικά με το θέμα της εμπιστοσύνης των νεοελλήνων προς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

 

3ο Θέμα

 

Αξιότιμα μέλη του ραδιοτηλεοπτικού συμβουλίου,

  Η συγκέντρωση μας σήμερα εδώ δεν έχει ως στόχο την ανάλυση του ρόλου της τηλεόρασης στη ζωή μας. Η τηλεόραση μπορεί να επηρεάσει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων, οπότε κρίνεται σκόπιμο να αναζητηθούν τρόποι προστασίας του τηλεοπτικού κοινού από την επιρροή του μέσου.

  Αναφορικά με την ενημέρωση των πολιτών η τηλεόραση γινεται συχνά μέσο παραποίησης των γεγονότων με συνέπεια την άσκηση προπαγάνδας και την παραπληροφόρηση του κοινού. Αυτό συμβαίνει, καθώς η πληροφόρηση είναι κατευθυνόμενη και μπορεί να εξυπηρετεί σκοπιμότητες οικονομικού χαρακτήρα, καθώς το μέσο αποτελεί επαγγελματικό πεδίο και εντάσσει την ενημέρωση στο χώρο της αγοράς και της ζήτησης.

  Παράλληλα, η απουσία δημοσιογραφικής δεοντολογίας καθιστά την τηλεόραση χώρο συγκέντρωσης αρνητικών σχολίων. Η ανάδειξη του προσωπικού γοήτρου, η ταύτιση και εμπλοκή των δημοσιογράφων με πολιτικές σκοπιμότητες, το κυνήγι της τηλεθέασης αποτελούν στοιχεία που υπονομεύουν την εγκυρότητα και την αντικειμενικότητα της τηλεοπτικής ειδησιογραφικής πραγματικότητας.

  Επιπρόσθετα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που το συγκεκριμένο μέσο έχει κατηγορηθεί, και όχι άδικα, για υποβάθμιση της πνευματικότητας των θεατών και για νάρκωση της κριτικής του σκέψης. Η προβολή χαμηλής ποιότητας προγραμμάτων, η απουσία εκπαιδευτικών εκπομπών, η γλωσσική πενία των συμμετεχόντων εδραιώνουν τις παραπάνω κατηγορίες.

  Ακόμα και η έντονη προβολή διαφημιστικών μηνυμάτων μπορεί να αποτελεί στοιχείο ενοχοποίησής τηλεόρασης, αφού ωθεί στον καταναλωτισμό και το αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης. Το άτομο μετατρέπεται σε καταναλωτή, αδιαφορεί για τα κοινά, επιδίδεται στο κυνήγι της υλικής ευμάρειας, μαζοποιείται και ως παθητικός δέκτης παύει να αποτελεί ενεργό μέλος του συνόλου.

  Για την αντιμετώπιση της αρνητικής στάσης απέναντι στην τηλεόραση απαιτείται η εξυγίανση του μέσου από το εσωτερικό του. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι της τηλεόρασης, δημοσιογράφοι, ηθοποιοί, παραγωγοί, ιδιοκτήτες οφείλουν να ενδιαφέρονται για την αντικειμενική ενημέρωση, την ποιοτική ψυχαγωγία, την έγκυρη και πολύπλευρη πληροφόρηση των δεκτών. Πρέπει να γίνει κοινός τόπος ότι οι ενεργοί, ικανοποιημένοι, σφαιρικά ενημερωμένοι πολίτες θα σεβαστούν το μέσο, θα κατανοήσουν την αξία του και θα το αποδεχτούν ως σύμμαχο στην κοινωνική τους ζωή.

  Χρήσιμη προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί να είναι και η συμμετοχή της πολιτείας, η οποία με τους δημοκρατικούς της θεσμούς, χωρίς λογοκρισία και φίμωση θα θέτει τα όρια και θα πατάσσει την παραπληροφόρηση. Σκόπιμο θα ήταν ακόμη οι πολιτικοί και δημοσιογράφοι να αποτελούν ανεξάρτητες αρχές, που δεν εμπλέκονται στην εξυπηρέτηση μεταξύ τους σκοπιμοτήτων. Εξάλλου, μόνο έτσι μπορεί η δημοσιογραφία να ασκεί απρόσκοπτα το ρόλο της ως τέταρτη εξουσία.

  Φυσικά για την επίτευξη όλων των παραπάνω καταλυτικός μπορεί να σταθεί ο ρόλος της εκπαίδευσης. Αρχικά συμβάλλει στην όξυνση των πνευματικών οριζόντων, στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης, στην γνωριμία των ανθρώπων με τα δικαιώματα τους, ώστε να κρίνουν την πληροφορία, αποκωδικοποιούν τα μηνύματα και να μην παρασύρονται. Την ίδια στιγμή, η εκπαίδευση με τη δύναμη της συμβάλει και στην δημιουργία ηθικών προσωπικοτήτων, όπως θα πρέπει να είναι οι άνθρωποι της ενημέρωσης, στόχος των οποίων χρειάζεται να είναι το κοινό καλό.

  Τέλος, οι νέοι άνθρωποι, που διακρίνονται για τα οράματα και τους στόχους τους, είτε ως πομποί είτε ως δεκτές της τηλεόρασης οφείλουν να είναι πιο προσεκτικοί στην διασταύρωση των πληροφοριών που μεταδίδουν οι δέχονται, να μην επαναπαύονται, αλλά να αναζητούν την αλήθεια, όπως αυτή προκύπτει μέσα από τον διάλογο, την πολυφωνία, το σεβασμό στο δικαίωμα για δίκαιη και αμερόληπτη πληροφόρηση. Η αδιαφορία και η παθητικότητα θα πρέπει να αντικατασταθεί από δράση και συμμετοχή, από αντίληψη του κοινού συμφέροντος, το οποίο υλοποιείται όταν οι πολίτες γνωρίζουν την αλήθεια, σέβονται τους θεσμούς και πρόθυμα εκτελούν το χρέος τους.

  Η τηλεόραση είναι σίγουρα δύναμη. Μια δύναμη που αν αξιοποιηθεί για το κοινό καλό, απαλλαγμένη από ιδιοτελή στόχους θα συνδράμει στην πρόοδο των κοινωνιών. Δεν είναι άτοπο να σκεφτεί κανείς ότι οι ενημερωμένοι πολίτες συμμετέχουν πιο ενεργά και αποφασιστικά στα πολιτικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, οικονομικά δρώμενα που αποτελούν τα θεμέλια για την πρόοδο και την ευημερία. Εξάλλου, η φωνή της τηλεόρασης μπαίνει σχεδόν σε κάθε σπίτι. Ας είναι μια φωνή επαγρύπνησης, γόνιμου προβληματισμού και έναυσμα για ανάληψη δράσης.

  Ευχαριστώ για την προσοχή σας