Κριτήριο αξιολόγησης Έκφρασης-Έκθεσης (με απαντήσεις)Γ΄Λυκείου : Ο Διάλογος.

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ

[Πότε ο διάλογος πρέπει να διακόπτεται]

Οι ωφέλειες λοιπόν του διαλόγου […] είναι πολλαπλές και αναμφισβήτητες.

Και όμως, είπαμε, υπάρχουν περιπτώσεις όπου είναι άχρηστος και επιζήμιος. Ποιες;

Πρώτα, η δυσάρεστη κατάσταση που δημιουργείται όταν αυτός που

αντιλέγει δεν βρίσκεται στο ίδιο πνευματικό επίπεδο με μας και […] δεν κατορθώνει

να συλλάβει και να εκτιμήσει σωστά το νόημα των επιχειρημάτων μας, όχι από κακή

πρόθεση αλλά από άγνοια ή αγροικία. Εκθέτομε λ.χ. μια θεωρία της Οικονομικής

επιστήμης ότι ο «φρόνιμος» πληθωρισμός, που θερμαίνει με πιστώσεις την

παραγωγή αλλά δεν χάνει τον έλεγχο των τιμών, είναι ορθή νομισματική

πολιτική[…]. Αίφνης αντιλέγει ένας συνδαιτυμόνας και η συζήτηση αρχίζει σε τόνο

ζωηρό. Δίχως όμως και να προχωρεί, επειδή ο άλλος δεν έχει τον απαιτούμενο

πνευματικό οπλισμό να την κάνει, με τις αντιρρήσεις του, παραγωγική ή και απλώς

διαφωτιστική. Γίνεται τότε φανερό ότι ο διάλογος είναι ανώφελος, και […] το

καλύτερο που έχομε να κάνομε είναι να τον σταματήσομε.

Δεύτερη θα αναφέρω την περίπτωση όπου […] ανακαλύπτουμε ότι, εξαιτίας

της διαφορετικής αγωγής και των ασύμπτωτων φραστικών μας έξεων, με τις ίδιες

λέξεις ο καθένας μας εννοεί άλλα πράγματα […]. Προϋπόθεση του διαλόγου είναι η

κοινή γλώσσα· χωρίς αυτήν, το κάθε πρόσωπο μονολογεί – ακούει, αλλά δεν

καταλαβαίνει το άλλο. Δεν φτάνει όμως να μιλούμε και οι δύο ελληνικά ή αγγλικά,

για να συνεννοηθούμε απάνω σε ένα θέμα που απαιτεί σοβαρήν αντιμετώπιση.

Πρέπει, μέσα στη γλώσσα που μιλούμε, να έχομε παραδεχτεί και να

μεταχειριζόμαστε σταθερά την ίδια «συμβολική», να δίνομε δηλαδή στις λέξεις –

έννοιες το ίδιο περιεχόμενο […].

Εάν λ.χ. είμαστε και οι δύο επιστήμονες και

πρόκειται, σε ιδιωτικό ή δημόσιο διάλογο, να ξεκαθαρίσομε τις ιδέες μας απάνω σ'

ένα επίμαχο θέμα, όπως είναι η έννοια της φυσικής νομοτέλειας έπειτα από τη

θεωρία των Κβάντα, πρέπει να έχομε και οι δύο εκπαιδευτεί στην ορολογία και

στους φραστικούς κανόνες της σύγχρονης Φυσικής […]. Εάν κατά την ανάπτυξη των

απόψεών μας ανακαλύψομε […] ότι στου καθενός τη «γλώσσα» οι λέξεις […] ούτε

το ίδιο πράγμα σημαίνουν ούτε συντάσσονται κατά τον ίδιο λογικό κώδικα, […]

τρόπος να συνεννοηθούμε δεν υπάρχει […].

Θα εκθέσω και μια τρίτη ακόμη περίπτωση που είναι η πιο συνηθισμένη

στην καθημερινή ζωή. Σ' αυτήν ο διάλογος αρρωσταίνει από αλλεπάλληλες

παρεμβολές στοιχείων όχι απλώς ξένων, αλλά αυτόχρημα εχθρικών προς την ομαλή

λειτουργία της διάνοιας, με αποτέλεσμα να χάσει κάθε ίχνος γονιμότητας, ν' αρχίσει

να περιστρέφεται χωρίς διέξοδο γύρω από το ίδιο σημείο, όπως η βίδα που άνοιξε

πολύ μεγάλη τρύπα δεν πιάνει πια και αχρηστεύεται, ή όπως ο τροχός που

στριφογυρίζει στην ίδια θέση δεν προχωρεί αλλά ανάβει και φθείρεται. Έτσι

αποσυντίθεται σε αυτοεπαναλαμβανόμενους μονολόγους που μετατρέπουν τη

συζήτηση σε ανιαρή λογοκοπία και σε διαμάχη λογικής αυτοκαταστροφής ...

Απόσπασμα από το δοκίμιο

«Η αξία του διαλόγου» στο Δίκαιο της πυγμής και άλλα δοκίμια,

εκδόσεις Νόηση, 2008 (διασκευή)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 90-110 λέξεις.

Μονάδες 25

2. Να ελέγξετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ).

Μονάδες 10

α. Ο διάλογος είναι ωφέλιμος σε όλες τις περιπτώσεις.

β. Η διαφορά πνευματικής καλλιέργειας δημιουργεί εμπόδια στη διεξαγωγή του

διαλόγου.

γ. Ο ανώφελος διάλογος δεν πρέπει να συνεχίζεται.

δ. Δεν είναι απαραίτητο οι διαλεγόμενοι να υιοθετούν κοινές γλωσσικές συμβάσεις.

ε. Η ύπαρξη φανατισμού δεν επιτρέπει την εξέλιξη του διαλόγου.

3. (α) Να αναφέρετε έναν τρόπο πειθούς μέσα από το κείμενο και να αιτιολογήσετε

την επιλογή σας.

Μονάδες 5

(β) Να βρείτε τα δομικά μέρη και έναν τρόπο ανάπτυξης στην τελευταία παράγραφο

του κειμένου.

Μονάδες 10

4. (α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις μαυρισμένες λέξεις:

γνήσιου διαλόγου

να συλλάβει το νόημα των επιχειρημάτων μας

διατυπώνομε τις θεωρητικές επιφυλάξεις μας

γεννιέται αναπότρεπτα η αμοιβαία παρεξήγηση

ο διάλογος αρρωσταίνει

Μονάδες 5

(β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις του

κειμένου.

Μονάδες 5

Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ.

1.Περίληψη του κειμένου.

Ο δοκιμιογράφος παραδεχόμενος την αναγκαιότητα του διαλόγου σημειώνει τις πιο πιθανές παθογένειές του οι οποίες τον αναιρούν.Αρχικά επισημαίνει ότι ο  διάλογος απαιτεί οι συζητητές να διαθέτουν ένα παραπλήσιο πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο. Στη συνέχεια διαπιστώνει ότι η κοινή γλώσσα η οποία εγγυάται κοινούς σημασιολογικούς κώδικες επικοινωνίας  αποτελεί απαραίτητο κριτήριο ενός επιτυχημένου διαλόγου. Καταλήγοντας ο γράφων συμπεραίνει ότι ο διάλογος αναιρείται και χάνει τη δημιουργικότητά από την εισαγωγή ασχέτων προς την κουβέντα πληροφοριών όπως και από ατελείωτες αντιδιαλογικές συζητήσεις οι οποίες πουθενά δεν οδηγούν.

2. Λάθος (Και όμως, είπαμε, υπάρχουν περιπτώσεις όπου είναι άχρηστος και επιζήμιος…).

          Σωστό (η δυσάρεστη κατάσταση που δημιουργείται όταν αυτός που

αντιλέγει δεν βρίσκεται στο ίδιο πνευματικό επίπεδο με μας…).

        Σωστό (Γίνεται τότε φανερό ότι ο διάλογος είναι ανώφελος, και […] το

καλύτερο που έχομε να κάνομε είναι να τον σταματήσομε….).

        Λάθος (Προϋπόθεση του διαλόγου είναι η

κοινή γλώσσα…).

         Σωστό (. Σ' αυτήν ο διάλογος αρρωσταίνει από αλλεπάλληλες

παρεμβολές στοιχείων όχι απλώς ξένων, αλλά αυτόχρημα εχθρικών προς την ομαλή

λειτουργία της διάνοιας…).

3.α.Υπάρχει ως τρόπος πειθούς η επίθεση στο ήθος του δέκτη:

       … όταν αυτός που

αντιλέγει δεν βρίσκεται στο ίδιο πνευματικό επίπεδο με μας…

        …Αίφνης αντιλέγει ένας συνδαιτυμόνας και η συζήτηση αρχίζει σε τόνο

ζωηρό.

      

    

3.β. Θεματική περίοδος: Θα εκθέσω και μια τρίτη ακόμη περίπτωση που είναι η πιο συνηθισμένη στην καθημερινή ζωή.

      Λεπτομέρειες: Σ΄αυτήν ο διάλογος…και φθείρεται.

      Κατακλείδα: Έτσι αποσυντίθεται…και λογικής αυτοκαταστροφής.

      Τρόπος ανάπτυξης : Αναλογία (ανάμεσα στη βίδα και στην αποτελεσματικότητα ή μη του διαλόγου).

        

4.α γνήσιου διαλόγου= ειλικρινούς διαλόγου

       Να συλλάβει το νόημα των επιχειρημάτων μας: να κατανοήσει τα επιχειρήματά μας.

        Διατυπώνουμε τις θεωρητικές επιφυλάξεις μας: εκφράζουμε τις θεωρητικές επιφυλάξεις μας.

          Γεννιέται αναπότρεπτα η αμοιβαία παρεξήγηση: γεννιέται αναπόδραστα / αναπόφευκτα η αμοιβαία παρεξήγηση.

           Ο διάλογος αρρωσταίνει : Ο διάλογος χωλαίνει, πάσχει.

5.  ωφέλειες : ζημίες

     Αναμφισβήτητες : αμφισβητήσιμες.

     Παραδεχθεί : αρνηθεί

     Φθείρεται : αναζωογονείται/ αναγεννάται.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.