Oι αντωνυμίες της λατινικής γλώσσας

Oι αντωνυμίες της λατινικής γλώσσας

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Προσωπικές

Κτητικές

Δεικτικές

Οριστικές

Αναφορικές

Ερωτηματικές

Αόριστες

Α. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι η ego (= εγώ), tu (= εσύ), sui (γενική πτώση = του εαυτού του).

		Singularis		Pluralis
Nom.	ego	tu	-	nos	vos	-
Gen.	mei	tui	sui	nostri / nostrum	vestri/vestrum	sui
Dat.	mini	tibi	sibi	nobis	vobis	sibi
Ace.	me	te	se	nos	vos	se
Voc	-	-	-	-	-	-
Abl.	a me	ate	a se	a nobis	a vobis	a se

>· Παρατηρήσεις

1.    Η ονομαστική της προσωπικής αντωνυμίας του γ' προσώπου που λείπει αναπληρώνε­ται με την ονομαστική μιας από τις δεικτικές (επαναληπτικές ή οριστικές) αντωνυμίες hie, ille, is, όποια είναι κάθε φορά η πιο κατάλληλη στο λόγο.

2.    Οι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών μπορεί να ενισχύονται για έμφαση ή αντιδια­στολή με το πρόσφυμα -met: egomet, nosmet, temet, semet κτλ. Ο τύπος tu ενισχύεται με το πρόσφυμα -te: tute. Τέλος οι τύποι me,te, se ενισχύονται με αναδιπλασιασμό: meme, tete, sese.

3. Οι πλάγιες πτώσεις του α' και β' προσώπου λαμβάνονται και ως αυτοπαθείς (nutrio me = τρέφω έμαυτόν,τρέφομαι), ενώ το γ' πρόσωπο χρησιμοποιείται μόνο σε περί­πτωση αυτοπάθειας (se comparat = συγκρίνει εαυτόν, συγκρίνεται).

4. Η πρόθεση cum συνήθως προτάσσεται της αφαιρετικής των προσωπικών αντωνυμιών, π.χ. vobiscum, tecum.

5.    Από τους δύο τύπους της γενικής πληθυντικού του α' και β' προσώπου (nostrum και nostri, vestrum καιvestri), ο τύπος σε -i (nostri, vestri) χρησιμοποιείται όταν η γενική έχει συντακτικό ρόλο γενικής αντικειμενικής ή κτητικής, ενώ ο τύπος σε -um (nostrum, vestrum) χρησιμοποιείται όταν έχει συντακτικό ρόλο γενικής διαιρετικής.

Β. ΚΤΗΤΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:

α προσ. για έναν κτήτορα α' πρόσ. για πολλούς κτήτορες β' πρόσ. για έναν κτήτορα β' πρόσ. για πολλούς κτήτορες γ' πρόσ. για έναν κτήτορα γ' πρόσ. για πολλούς κτήτορες

meus, mea, meum noster, nostra, nostrum = tuus, tua, tuum

vestcr, vestri, vestrum = suus, sua, suum

suus, sua, suum

 δικός μου, δική μου, δικό μου  δικός μας, δική μας, δικό μας  δικός σου, δική σου, δικό σου  δικός σας, δική σας, δικό σας  δικός του, δική του, δικό του  δικός τους, δική τους, δικό τους

>· Παρατηρήσεις

1. Κλίνονται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα. Μόνη εξαίρεση αποτελεί η κλητική του ενι­κού στο αρσενικό της αντωνυμίας meus, η οποία σχηματίζεται mi και meus, δηλ. όμοια με την ονομαστική. Στην περίπτωση αυτή και το ουσιαστικό το οποίο προσδιορίζει χρησιμοποιείται σε ονομαστική.

2. Και οι τύποι των κτητικών αντωνυμιών ενισχύονται με τα προσφΰματα -met ή -pte: meamet, suapte

α' πρόσωπο (ένας κτήτορας)

	Singularis			Pluralis
Nom.	meus	mea	meum	mei	meae	mea
Gen.	mei	meae	mei	meorum	mearum	meorum
Dat.	meo	meae	meo	meis	meis	meis
Ace.	meum	meam	meum	meos	meas	mea
Voc.	mi / meus	mea	-	-	-	-
Abl.	meo	mea	meo	meis	meis	meis

α' πρόσωπο (πολλοί κτήτορες)

Nom.	noster	nostra	nostrum	nostri	nostrae	nostra
Gen.	nostri	nostrae	nostri	nostrorum	nostrarum	nostrorum
Dat.	nostro	nostrae	nostro	nostris	nostris	nostris
Ace.	nostrum	nostram	nostrum	nostros	nostras	nostra
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	nostro	nostra	nostro	nostris	nostris	nostris

Γ. ΔΕΙΚΤΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:

hic, haec, hoc (= αυτός εδώ, -ή εδώ, -ό εδώ / σχετική με το α' πρόσωπο)

iste, ista, istud (= αυτός, -ή -ό / σχετική με το β' πρόσωπο)

ille, ilia, illud (= εκείνος, -η, -ο / σχετική με το γ' πρόσωπο)

talis, talis, tale (= τέτοιος, -α, -ο)

tantus, tanta, tantum (= τόσος, -η, -ο)

tot (= τόσοι, -ες, -α / άκλιτη, μόνο στον πληθυντικό)

totidem (= άλλοι τόσοι, άλλες τόσες, άλλα τόσα / άκλιτη, μόνο στο πληθυντικό)

			S   i   n  g u	1  a   r  i  s
Nom.	hic	haec	hoc	ille	illa	illud
Gen.	huius	huius	huius	illlus	illlus	illlus
Dat.	huic	huic	huic	illi	illi	Illi
Ace.	hunc	hanc	hoc	illum	illam	illud
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	hoc	hac	hoc	illo	illa	illo
			Ρ  1  u  r	a  1  i  s
Nom.	hi	hae	haec	illi	illae	illa
Gen.	horum	harum	horum	illorum	illarum	illorum
Dat.	his	his	his	illis	illis	illis
Ace.	hos	has	haec	illos	illas	illa
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	his	his	his	illis	illis	illis

Δ. ΟΡΙΣΤΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:

Is, ea, id (= τούτος, -η, -ο / σχετική με το γ' πρόσωπο)

idem, eadem, idem (— ο ίδιος, -α, -ο)

ipse, ipsa, ipsum (= ο ίδιος, -α, -ο)

alter, altera, alterum (= ο άλλος, -η, -ο από τους δύο)

Singularis				Pluralis
Nom. Gen. Dat. Ace. Voc. Abl.	Is eius ei eum eo	ea eius ei   earn ea	Id eius ei id eo	έϊ/ii/i eorum eis/iis/is eos eis/iis/is	eae earum eis/iis/is eas eis/iis/is	ea eorum eis/iis/is ea eis/iis/is
Nom. Gen. Dat. Ace. Voc. Abl.	alter alterius alteri alterum altero	altera alterlus alter! alteram altera	alterum alterlus alter! alterum altero	alteri alterorum alteris alteros alteris	alterae alterarum alteris alteras alterls	altera alterorum alterls altera alterls

		Singula		r  i  s
Nom.	Idem	eadem	Idem	ipse	ipsa	ipsum
Gen.	eiusdem	eiusdem	eiusdem	ipsius	ipsius	ipsius
Dat.	eidem	eidem	eidem	ipsi	ipsi	ipsi
Ace.	eundem	eandem	Idem	ipsum	ipsam	ipsum
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	eodem	eadem	eodem	ipso	ipsa	ipso
		Plural		1    S
Nom.	eidem*	eaedem	eadem	Ipsi	ipsae	ipsa
Gen.Dat.Ace.	eorundem	earundem	orundem	Ipsorum Ipsis ipsos	ipsarum ipsis ipsas	ipsorum ipsis ipsa
		eisdem / iisdem / isdem
	eosdem	easdem	eadem
Voc.Abl.	-	-	-	ipsis	ipsis	ipsis
		eisdem/iisdem/isdem

Ε. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:

qui, quae, quod (= ο οποίος, -α, -ο)

qualis, qualis, quale (= όποιος, -α, -ο)

quantus, quanta, quantum (= όσος, -η, -ο)

uter, utra, utrum (= όποιος, -α, -ο από τους δυο)

quot (= όσοι, όσες, όσα / άκλιτη, μόνο πληθυντικού)

	Smgularis				Pluralis
Nom.	qui	quae	quod	qui	quae	quae
Gen.	cuius	cuius	cuius	quorum	quarum	quorum
Dat.	cui	cui	cui	quibus	quibus	quibus
Ace.	quem	quam	quod	quos	quas	quae
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	quo	qua	quo	quibus	quibus	quibus

>■ Παρατήρηση

Από τις αναφορικές αντωνυμίες σχηματίζουμε και τις ακόλουθες αοριστολογικές αν

προσθέσουμε το μόριο -cumque:

Αοριστολογικές αντωνυμίες

qualiscumque, qualecumque (= οιοσδήποτε, οποιοσδήποτε)

quantuscumque, quantacumque, quantumcumque (= οσοσδήποτε)

quotcumque (= οσοιδήποτε)

quιcumque (= οποιοσδήποτε)

untercumque, utracumque, utrumcumque (= οποιοσδήποτε από τους δύο)

Επίσης αοριστολογική αντωνυμία είναι και η quotquot (= οσοιδήποτε).

ΣΤ. ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:

quis, quis, quid (= ποιος, -α, -ο; / ουσιαστική)

qui, quae, quod (= ποιος, -α, -ο; / επιθετική)

uter, utra, utrum (= ποιος, -α, -ο από τους δυο;)

qualis, qualis, quale (= τι λογής;)

quantus, quanta, quantum (= πόσος, -η, -ο; ποιας ηλικίας;)

quot (= πόσοι, πόσες, πόσα; / μόνο πληθυντικού)

	Singularis				Pluralis
Nom.	quis	quis	quid	qui	quae	quae
Gen.	cuius	cuius	cuius	quorum	quarum	quorum
Dat.	cui	cui	cui	quibus	quibus	quibus
Ace.	quem	quem	quid	quos	quas	quae
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	quo	quo	quo	quibus	quibus	quibus

>· Παρατηρήσεις

1.  Εκτός από την quis, quis, quid οι υπόλοιπες ερωτηματικές αντωνυμίες κλίνονται όπως και οι αντίστοιχες αναφορικές.

2.  Οι ερωτηματικές αντωνυμίες λειτουργούν είτε ως επιθετικές (όταν συνοδεύουν κά­ποιο ουσιαστικό ως επιθετικοί προσδιορισμοί) είτε ως ουσιαστικές (όταν οι ίδιες επέ­χουν θέση ουσιαστικού).

Ζ. ΑΟΡΙΣΤΕΣ αντωνυμίες είναι οι εξής:

Ουσιαστικές	Επιθετικές
1. quis, quae ή qua, quid	qui, quae ή qua, quod
(= ένας, μία, ένα)	(= κάποιος, -α, -ο)
2. aliquis, aliquae ή aliqua, aliquid	aliqui, aliqua, aliquod
(= κάποιος, -α, -ο)	(= κάποιος, -α, -ο)
3. quisquam, quisquam, quidquam ή	ullus, ulla, ullum
quicquam (= κάποιος, -α, -ο)	(= κάποιος, -α, -ο)
4. quidam, quaedam, quiddam	quidam, quaedam, quoddam
(= κάποιος, -α, -ο)	(= κάποιος,-α,-ο)
5. quisque, (quaeque), quidque	quisque, quaeque, quodque
(= κάποιος, -α, -ο /καθένας, καθεμία, καθένα) (= καθένας, καθεμία, καθένα)
6. unusquisque, unaquaeque / unumquidque	unusquique, unaquaeque, unumquodque
(= καθένας χωριστά)	(= καθένας χωριστά)
7. nemo (αρσενικό)	nullus, nulla, nullum
(= κανένας)	(= κανένας, καμία, κανένα)
8. nihil (ουδέτερο)
(= τίποτε)
9. quispiam, quispiam, (quaepiam ή quidpiam) quispiam, quaepiam, quodpiam
(= κάποιος, -α, -ο)	(= κάποιος, -α -ο)
10. quιlibet, quaelibet, quidlibet	quilibet, quaelibet, quodlibet
(= οποιοσδήποτε, οποιαδήποτε, οποιοδήποτε) (= οποιοσδήποτε, -αδήποτε, -οδήποτε)
11. quivis, quaevis, quidvis	quivis, quaevis, quodvis
(= οποιοσδήποτε, όποιος θέλεις)	(= οποιοσδήποτε, όποιος θέλεις)
12.                        —	aliquot (= μερικοί, -ές, -ά / άκλιτη)
13. ambo, ambae, ambo (= αμφότεροι)
14. aliquantus, -a, -um (= κάμποσος, -η, -ο)

Επίσης ως αόριστες αντωνυμίες λειτουργούν και τα αντωνυμικά επίθετα:

alter, altera, alterum (= ο άλλος, η άλλη, το άλλο)

neuter, neutra, neutrum (= κανένας, καμιά, κανένα από τους δυο)

alius, alia, aliud (= ο άλλος, -η, -ο από πολλούς)

nonnulli, -ae, -a (= μερικοί, -ές, -ά)

uterque, utraque, utrumque (= ο καθένας, η καθεμιά, το καθένα από τους δύο)

solus, sola, solum (= μόνος, μόνη, μόνο)

totus, tota, totum (= όλος, όλη, όλο)

Ουσιαστική

	Singularis			1	'luralis
Nom.	aliquis	(aliqua ήaliquae)	aliquid	aliqui	(aliquae)	aliqua
Gen.	alicuius	(alicuius)	alicuius	aliquorum	(aliquarum)	aliquorum
Dat.	alicui	(alicui)	alicui	aliquibus	(aliquibus)	aliquibus
Ace.	aliquem	(aliquam)	aliquid	aliquos	(aliquas)	aliqua
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	aliquo	(aliqua)	aliquo	aliquibus	(aliquibus)	aliquibus

Επιθετική

	Singularis				Pluralis
Nom.	aliqui	aliqua	aliquod	aliqui	aliquae	aliqua
Gen.	alicuius	alicuius	alicuius	aliquorum	aliquarum	aliquorum
Dat.	alicui	alicui	alicui	aliquibus	aliquibus	aliquibus
Ace.	aliquem	aliquam	aliquod	aliquos	aliquas	aliqua
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	aliquo	aliqua	aliquo	aliquibus	aliquibus	aliquibus

Ουσιαστική-επιθετική

	S	i   n   g   u   1	a   r  i   s
Nom.	quidam	quaedam	quiddam	quoddam
Gen.	cuiusdam	cuiusdam	cuiusdam	cuiusdam
Dat.	cuidam	cuidam	cuidam	cuidam
Ace.	quendam	quandam	quiddam	quoddam
Voc.	-	-	-	-
Abl.	quodam	quadam	quodam	quodam
		Ρ  1  u  r  a	1  i   s
Nom.	quidam	quaedam	quaedam	quaedam
Gen.	quorundam	quarundam	quorundam	quorundam
Dat.	quibusdam	quibusdam	quibusdam	quibusdam
Ace.	quosdam	quasdam	quaedam	quaedam
Voc.	-	-	-	-
Abl.	quibusdam	quibusdam	quibusdam	quibusdam

Σημείωση: To αρσενικό και το θηλυκό είναι ίδιο και για την ουσιαστική και για την επιθετική αντωνυμία, το ουδέτερο quiddam ανήκει στην ουσιαστική, ενώ το quoddam στην επιθετική.

Η ουσιαστική αντωνυμία nemo

	Singularis	Pluralis
Nom.	nemo	nulli
Gen.	nullius	nullorum
Dat.	nemini	nullis
Ace.	neminem	nullos
Voc.	-	-
Abl.	nullo	nullis

Σημείωση: Ο πληθυντικός του nemo αναπληρώνεται από τον πληθυντικό της αόριστης αντωνυμίας nullus, -a, -um.

Το αντωνυμικό επίθετο alius

	Singularis				Pluralis
Nom.	alius	alia	aliud	alii	aliae	alia
Gen.	alius	alius	alius	aliorum	aliarum	aliorum
Dat.	alii	alii	alii	aliis	aliis	aliis
Ace.	alium	aliam	aliud	alios	alias	alia
Voc.	-	_	-	-	-	-
Abl.	alio	alia	alio	aliis	aliis	aliis

Σημείωση: Οι αόριστες αντωνυμίες λειτουργούν είτε ως επιθετικές (όταν συνοδεύουν κάποιο ουσιαστικό ως επιθετικοί προσδιορισμοί) είτε ως ουσιαστικές (όταν οι ίδιες επέχουν θέση ουσιαστικού).

ΑΝΤΩΝΥΜΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

Μια ομάδα επιθέτων ονομάζονται αντωνυμικά, επειδή έχουν καταλήξεις χαρακτηριστι­κές της κλίσης των αντωνυμιών. Συγκεκριμένα λήγουν στη γενική ενικού σε -ius και στη δοτική σε -ϊ. Κατά τα άλλα κλίνονται κανονικά, ως δευτερόκλιτα επίθετα. Αντωνυμικά επίθετα είναι τα:

1. totus, tota, totum (= όλος, όλη, όλο)

2. solus, sola, solum (= μόνος, μόνη, μόνο) (οι αόριστες αντωνυμίες)

3. alius, alia, aliud (= άλλος, άλλη, άλλο από πολλούς)

4. alter, altera, alterum (= έτερος, ετέρα, έτερον / ο ένας απ' τους δυο)

5. nonnulli, -ae, -a (= μερικοί, μερικές, μερικά)

6. nullus, nulla, nullum (= κανείς, καμία, κανένα)

7. neuter, neutra, neutrum (= οΰτε ο ένας, ούτε ο άλλος)

8. ullus, ulla, ullum (= κάποιος, κάποια, κάποιο)

9. uterque, utraque, utrumque (= ο καθένας, η καθεμιά, το καθένα από τους δυο) (η αναφορική ή ερωτηματική αντωνυμία)

10. uter, utra, utrum (= ποιος, ποια, ποιο από τους δύο) Όλα τα παραπάνω κλίνονται όπως το totus, -a, -um και το solus, -a, -um.

			Sing	u   1   a   r	i   s
Nom.	totus	tota	totum	solus	sola	solum
Gen.	totius	totius	totius	solius	solius	solius
Dat.	toti	toti	toti	soli	soli	soli
Ace.	totum	totam	totum	solum	solam	solum
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	toto	tota	toto	solo	sola	solo
			Ρ   1   u	rati	s
Nom.	toti	totae	tota	soli	solae	sola
Gen.	totorum	totarum	totorum	solorum	solarum	solorum
Dat.	totis	totis	totis	solis	solis	solis
Ace.	totos	totas	tota	solos	solas	sola
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	totis	totis	totis	solis	solis	solis

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ

Διακρίνονται σε απόλυτα, τακτικά, πολλαπλασιαστικά, αναλογικά, διανεμητικά, καθώς και αριθμητικά επιρρήματα.

•    Τα απόλυτα αριθμητικά από το quattuor (= τέσσερα) και εξής δεν κλίνονται.

•    Τα τακτικά κλίνονται κανονικά (π.χ. primus, -a, -um = πρώτος, -η, -ο)

•    Τα πολλαπλασιαστικά (με κατάληξη -plex, -plicis) είναι μονοκατάληκτα τριτόκλιτα επίθετα.

•    Τα αναλογικά (με κατάληξη -plus, -pla, -plum) είναι τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επί­θετα.

•    Τα διανεμητικά κλίνονται μόνο στον πληθυντικό αριθμό ως τρικατάληκτα επίθετα β' κλίσης (π.χ. singuli, -ae, -a = ανά ένα / γενική πληθυντικού σε -um αντί -orum ή -arum).

•    Τα αριθμητικά που κλίνονται είναι το unus (ενικός και πληθυντικός αριθμός), το duo, το tres, όσα δηλώνουν εκατοντάδες (centum), τα οποία κλίνονται ως τρικατάληκτα δευ­τερόκλιτα επίθετα (στον πληθυντικό αριθμό) και το mil(l)ia (που είναι κυρίως ουσιαστι­κό και κλίνεται όπως το tria).

Κλίση των αριθμητικών duo και tres

Nom.	duo	duae	duo	tres	tres	tria
Gen.	duorum	duarum	duorum	trium	trium	trium
Dat.	duobus	duabus	duobus	tribus	tribus	tribus
Ace.	duos	duas	duo	tres	tres	tria
Voc.	-	-	-	-	-	-
Abl.	duobus	duabus	duobus	tribus	tribus	tribus

Aναρτήθηκε από Σαράαντος Ηλιόπουλος.