ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥ΢΢ΕΙΑ – Α΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ Παναγιώτης Λουπάσης – Φιλόλογος ΢ελίδα 1

ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

Αφηγηματικές τεχνικές

1) Προειδοποίηση: Είναι η αναφορά σε γεγονότα ή καταστάσεις που θα

συμβούν αργότερα μέσα στο έπος.

2) Προοικονομία: Είναι η τακτοποίηση και η παρουσίαση της πλοκής του

έργου με τέτοιο τρόπο, ώστε τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν να προε-

τοιμαστούν κατάλληλα και να έρθουν με φυσικό τρόπο.

3) Αναδρομή: Είναι η αφήγηση γεγονότων που συνέβησαν στο παρελθόν.

4) Εγκιβωτισμός: Είναι η παρεμβολή μιας αναδρομικής αφήγησης μέσα

στην κανονική πορεία των γεγονότων, μια παρένθεση δηλαδή μέσα στην

κύρια αφήγηση. Με αυτό τον τρόπο το ποιητικό παρελθόν διακόπτει προ-

σωρινά το ποιητικό παρόν.

5) Συστολή-επιτάχυνση χρόνου: Είναι η παρουσίαση μιας μακράς χρονι-

κής περιόδου μέσα σε σύντομο αφηγηματικό χρόνο (π.χ. οι 17 από τις 20

μέρες του ταξιδιού του Οδυσσέα από την Ωγυγία στη Σχερία περιγράφο-

νται μέσα σε ένα στίχο: ε, 307).

6) Διαστολή-επιβράδυνση χρόνου: Είναι η παρουσίαση μιας σύντομης

χρονικής περιόδου σε εκτενή αφηγηματικό χρόνο (π.χ. η 40ή

 μέρα της

Οδύσσειας εκτείνεται σε 4 ραψωδίες: υ, φ, χ, ψ).

7) In medias res: Στην τεχνική αυτή η αφήγηση δεν ξεκινάει από την αρχή

των γεγονότων, αλλά από τη μέση. Τα γεγονότα δηλαδή δεν παρουσιάζο-

νται με τη χρονική σειρά με την οποία έγιναν (χρονογραφικά-γραμμικά).

Αφηγηματικοί τρόποι

1) Διήγηση: Ο ποιητής διηγείται σε τρίτο πρόσωπο τα γεγονότα χωρίς να

συμμετέχει σε αυτά.

2) Μονόλογος: Ένα πρόσωπο παίρνει το λόγο και μιλάει μόνο του σε πρώ-

το πρόσωπο.

3) Διάλογος: Δύο ή περισσότερα πρόσωπα παίρνουν το λόγο και μιλούν σε

πρώτο πρόσωπο.

4) Περιγραφή: Ο αφηγητής σταματά προσωρινά την χρονική έκθεση των

γεγονότων για να μας δώσει την εικόνα ενός χώρου, ενός αντικειμένου ή

ενός προσώπου.

5) Σχόλιο: Ο αφηγητής εκφράζει την προσωπική του άποψη για τα πρό-

σωπα ή τα γεγονότα τα οποία αφηγείται. ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥ΢΢ΕΙΑ – Α΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ

Παναγιώτης Λουπάσης – Φιλόλογος ΢ελίδα 2

6) Αποστροφή: Ο αφηγητής απευθύνεται σε κάποιον από τους πρωταγω-

νιστές του έπους, σαν να συμμετέχει και ο ίδιος στα γεγονότα.

Πολιτιστικά στοιχεία

Πνευματικός πολιτισμός: Περιλαμβάνει τις αξίες, τις αντιλήψεις, τις πε-

ποιθήσεις και τους κανόνες ηθικής που επικρατούν σε μια εποχή. Στον

τομέα αυτό εντάσσονται και οι θρησκευτικές ή θεολογικές αντιλήψεις

καθώς και οι λατρευτικές συνήθειες μιας εποχής (π.χ. θυσίες, τελετές).

Υλικός πολιτισμός: Είναι τα υλικά αντικείμενα, οι πρώτες ύλες, η χρήση

και η επεξεργασία τους σε μια ορισμένη εποχή (π.χ. χαλκός, σίδερο κλπ.).

Κοινωνική οργάνωση: Είναι ο τρόπος με τον οποίο έχει οργανωθεί σε ο-

μάδες και λειτουργεί μια ορισμένη κοινωνία. Στην Οδύσσεια κυρίαρχη

κοινωνική ομάδα είναι οι βασιλιάδες (όπως ο Οδυσσέας ή ο Αλκίνοος),

αλλά έχουν σημαντική θέση στη ζωή της κοινωνίας και άνθρωποι που δεν

έχουν αριστοκρατική καταγωγή (σύμβουλοι, έμποροι, ναυτικοί, υπηρέτες,

βοσκοί). Π.χ. ο βοσκός Εύμαιος βοηθά καθοριστικά τον Οδυσσέα να εξο-

ντώσει τους μνηστήρες και να ανακτήσει την εξουσία στην Ιθάκη.

Πολιτική οργάνωση: Είναι η ιεράρχηση της εξουσίας και ο τρόπος διακυ-

βέρνησης σε μια ορισμένη εποχή. Στην Οδύσσεια οι βασιλιάδες έχουν την

ανώτερη εξουσία, αλλά ταυτόχρονα συμμετέχουν στη διακυβέρνηση και

διάφορες ομάδες συμβούλων, σοφών ή διακεκριμένων ανθρώπων, που

μπορούν να επηρεάζουν ή ακόμα και να ελέγχουν τις αποφάσεις του βα-

σιλιά (π.χ. στο νησί των Φαιάκων στο παλάτι του Αλκίνοου).

Ομηρικές αντιλήψεις για τους θεούς

1) Ανθρωπομορφισμός: Είναι η αντίληψη ότι οι θεοί έχουν ανθρώπινη

μορφή και ότι διακρίνονται, όπως οι άνθρωποι, από πάθη, συναισθήματα,

επιθυμίες και φυσικές ανάγκες.

2) Ενανθρώπιση: Είναι η εμφάνιση των θεών στους ανθρώπους όχι με την

θεϊκή τους μορφή, αλλά με τη μορφή ανθρώπου, χωρίς να γίνεται αντιλη-

πτή η θεϊκή τους ιδιότητα.

3) Επιφάνεια: Είναι η εμφάνιση ενός θεού στους ανθρώπους με την κανο-

νική, θεϊκή του μορφή.

4) Άτη-Ύβρη-Νέμεση-Τίση: Άτη είναι η τύφλωση του ανθρώπινου νου,

Ύβρη είναι η αλαζονική και ασεβής συμπεριφορά του ανθρώπου απένα-

ντι στους θεούς και στους θεϊκούς νόμους, Νέμεση είναι η οργή των θεών

για την ανθρώπινη Ύβρη, Τίση είναι η τιμωρία του ανθρώπου για την

Ύβρη που διεπραξε.

 ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥ΢΢ΕΙΑ – Α΄ ΓΥΜΝΑ΢ΙΟΥ

Παναγιώτης Λουπάσης – Φιλόλογος ΢ελίδα 3

Διάφορες άλλες έννοιες

1) Επική ειρωνεία: Συμβαίνει όταν ένα πρόσωπο του έπους αγνοεί ορισμέ-

να σημαντικά γεγονότα τα οποία γνωρίζουν τα άλλα πρόσωπα του έπους

ή οι ακροατές/αναγνώστες.

2) Υστεροφημία: Είναι η αντίληψη ότι η φήμη συνοδεύει έναν άνθρωπο

και μετά το θάνατό του. Κατά την ηρωϊκή εποχή η αντίληψη αυτή κυριαρ-

χούσε.

3) Αναγνώριση: Συμβαίνει όταν δύο άτομα συναντιούνται μετά από με-

γάλο χρονικό διάστημα και σταδιακά το ένα αναγνωρίζει την ταυτότητα

του άλλου (π.χ. Οδυσσέας και Πηνελόπη).

4) Ανθρωποκεντρισμός: Είναι η αντίληψη ότι ο άνθρωπος και οι ικανότη-

τές του πρέπει να έχουν κεντρική θέση στην ανθρώπινη ζωή. Χαρακτηρι-

στική ενσάρκωση αυτής της αρχαιοελληνικής αντίληψης είναι η ιστορία

του Οδυσσέα, μέσα από την οποία προβάλλονται οι ικανότητες και οι δυ-

νάμεις που έχει ο άνθρωπος ώστε να διαμορφώνει και να κατευθύνει ο

ίδιος τη ζωή και την τύχη του στον κόσμο.