Νεοελληνική γλώσσα Β΄Γυμνασίου.

Στοιχεία σχηματισμού του ρήματος.

Θέμα και κατάληξη του ρήματος.

Το ρήμα όπως συμβαίνει  και με  κάθε κλιτή λέξη αποτελείται από δύο μέρη που είναι τα ακόλουθα:

1.το θέμα:αυτό είναι το πρώτο μέρος και σε όλους τους τύπους είναι το  ίδιο:

Γράφ-ω,γράφ-εις,γρά-φει.

2.η κατάληξη που είναι διαφορετική σε κάθε τύπο:

Γράφ-ω,γράφ-εις,γράφ-ει.

Κάθε ρήμα έχει δύο θέματα:

Α.ενεστωτικό θέμα:  δηλώνει τον εξακολουθητικό τρόπο=απλών-ω

Β.αοριστικό θέμα: δηλώνει το συνοπτικό και συντελεσμένο τρόπο:

Άπλωσ-α ,απλώθ-ηκα έχω απλωθ-εί.

Το τελευταίο γράμμα του θέματος λέγεται χαρακτήρας.

Αύξηση του ρήματος.

Όσα δισύλλαβα παροξύτονα ρήματα αρχίζουν με σύμφωνα στον παρατατικό και στον αόριστο παίρνουν στην αρχή ένα –ε- το οποίο λέγεται αύξηση

Δένω,έδενα,έδεσα

Η αύξηση χάνεται όταν δεν τονίζεται:

Δέναμε,δέσατε.

Παίρνουν αύξηση  η και όχι ε

Θέλω- ήθελα,ξέρω-ήξερα,πίνω-ήπια,βρίσκω-ήβρα,

Τα σύνθετα που το β΄συνθετικό αρχίζει από α :

Υπάρχω –υπήρχα,εισάγω-εισήγαγα,παραγγέλλω-παρήγγειλα,παράγω-παρήγαγα.

Τα ρήματα που αρχίζουν με φωνήεν ή δίψηφο δεν παίρνουν αύξηση:

Ανάβω-άναψα,ορίζω-όρισα,ευχαριστώ-ευχαρίστησα.

Εξαιρούνται:έχω-είχα,έρχομαι-ήλθα,είμαι-ήμουν.

Εσωτερική αύξηση:

Μερικά  σύνθετα παίρνουν αύξηση τονισμένη στην αρχή του δευτέρου συνθετικού(εσωτερική αύξηση:)

1.σύνθετα με  πρώτο συνθετικό επίρρημα (Πολύ,πάρα,καλά ,κακά…=παραέφαγες…

2.λόγια σύνθετα με πρώτο συνθετικό πρόθεση(αρχαϊκή εσωτερική αύξηση):ανέδειξα,ανέθεσα,ανέπνευσα….

Β.Δ.Μακρυπούλιας,φιλόλογος.