H οντολογία της φράσεως του Ισοκράτους: «Έλληνες είναι όσοι μετέχουν της Ελληνικής παιδείας».

 

Ο Ισοκράτης στον Πανηγυρικό του (380 α.κ.χ) έγραψε μία φράση η οποία ποτέ μα ποτέ δεν αναλύθηκε σε σχέση με τη φιλοσοφία και την νοοτροπία της εποχής. Οι μέν την υιοθέτησαν για διεθνιστικούς λόγους  οι δε για να στηρίξουν το γεγονός ότι απευθύνθηκε μόνον σε Έλληνες. Δυστυχώς η δική μας ερμηνεία δεν μπερδεύεται σε αυτήν την ατραπό, διότι ξεφεύγει προς ό,τι εμείς θεωρούμε πραγματική ερμηνεία της Ισοκρατικής αυτής φράσεως: η φράσις αυτή του Ισοκράτους δηλώνει την φριχτή παραχάραξη του Ελληνισμού η οποία ξεκίνησε από τον Πλάτωνα και κατέληξε στη δογματική του χριστιανισμού.  Ο Ισοκράτης με αυτήν του την φράση παραχαράσσει τον γνήσιο Οντολογικό Ελληνισμό, και καθιστά το Ελληνικό πνεύμα άθυρμα και παίγνιον στις ορέξεις όσων θεωρούν ότι ο άνθρωπος δεν χρειάζεται ως δύναμις να συμμετέχει στην οντολογική πορεία, αλλά ως σκέψις ακινητοποιημένος να απολαμβάνει τα αγαθά της Πόλεως. Η φράσις αυτή του Ισοκράτους ολοκληρώνει την πλατωνική και σωκρατική παραχάραξη της Ελληνικής Οντολογίας διότι καθιστά τα πάντα θέμα μυαλού και όχι πραγματικών βιωματικών δυναμικών οντικών δυνάμεων οι οποίες οδηγούν τον άνθρωπο στις εσχατιές του Όντος. Ο Ισοκράτης ομίλησε για τον πολίτη και όχι τον Έλληνα οντολογικό άνθρωπο, για αυτό το λόγο και μόνο κατανοούμε το εύρος της παραχάραξής του: εάν υιοθετήσουμε το λόγο του Ισοκράτους τότε κάποιος σκεπτόμενος την Ιθάκη ήδη έχει μιμηθεί τον Οδυσσέα. Σε κάθε περίπτωση κανείς δεν ανέλυσε οντολογικά το απόσπασμα αυτό του Ισοκράτους ώστε να κατανοήσει την Ελληνική παραχάραξή του (στην εποχή του είχε ήδη συντελεσθεί) διότι κανείς δεν τολμά να αμφισβητήσει τις αυθεντίες του Πλάτωνος και του Σωκράτους, πνευματικούς πατέρας όντας του Ισοκράτους.

Αλλά ας ιδούμεμ όλο το σχετικό απόσπασμα από τον Πανηγυρικό του Ισοκράτους: «Τοσοῦτον δ’ ἀπολέλοιπεν ἡ πόλις ἡμῶν περί τό φρονεῖν καὶ λέγειν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ὥσθ’ οἱ ταύτης μαθηταὶ τῶν ἄλλων διδάσκαλοι γεγόνασιν, καὶ τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνομα πεποίηκεν μηκέτι τοῦ γένους, ἀλλὰ τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι, καὶ μᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἤ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας». Δομικά θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε με τα παρακάτω  μέρη του αποσπάσματος:

Κατ΄αρχάς –και έχει τη σημασία του- ο ρήτορας αναφέρεται στην πόλιν των Αθηνών: ως γνωστόν η Αθήνα είναι αυτή η οποία διά της φιλοσοφίας θεώρησε ότι ο άνθρωπος μπορεί στο νού του να χωρέσει μερίδιο του κόσμου μετατρέποντάς το σε ιδέες και είδη: άρα ο Ισοκράτης δεν αναφέρεται στον πραγματικό κόσμο, αναφέρεται σε όλες τις πλατωνικές και σωκρατικές φαντασιώσεις του λόγου, Έλλην θεωρείται όχι αυτός ο οποίος εξέρχεται στη θάλασσα του όλου και διά των συμπαντικών του δυνάμεων ικανοποιεί βιωματικά τον οντολογικό νόστο του, όχι : Έλληνας θεωρείται αυτός ο οποίος ακινητοποιημένος στην Αθήνα έχει στο μυαλό του ως πλατωνική ιδέα το όλον , έχει στο μυαλό του ως επαγωγικό και οριστικό λόγο το σύμπαν κατά τον τρόπο του Σωκράτους: ο Ισοκράτης –όπως έπραξε ο Πλάτων και ο Σωκράτης – εξαφανίζει εντελώς το ηρωϊκό βιωματικό οντολογικό δεδομένο: θεωρεί ότι επειδή ο Πλάτωνας διά των ιδεών κατάφερε και έκλεισε τα πάντα στον ανθρώπινο νού, όποιος υιοθετήσει αυτό το νού είναι Έλλην διότι ο νούς καθορίζει την ταυτότητα του ανθρώπου: πλέον δεν υπάρχει η διακριτή ηρωϊκή βιωματική και ατομική δύναμις του Αχιλλέως ο οποίος δεν σκέπτεται αλλά ως οντολογική δύναμις βιωματικά προχωρεί προς τον Όλυμπο: πόσοι μπορούν να μιμηθούν τον Αχιλλέα; Ελάχιστοι: πόσοι μπορούν να μιμηθούν τον Πλάτωνα και σαν και αυτόν να κλείσουν τον κόσμο στο νού τους και να προσδιορισθούν με αυτόν τον τρόπο; Πολλοί.

Η δεύτερη δομική ενότητα του αποσπάσματος είναι ότι η υπόθεσις του Ελληνισμού κατέστη υπόθεσις της διανοίας: η διάνοια δεν καθορίζεται παρά μόνον ως ο ενδιάμεσος νούς ο οποίος μπορεί και συλλαμβάνει τον κόσμο και τον άνθρωπο διά των ιδεών και αξιών που ήδη υπάρχουν εμφυτευμένες στο μυαλό του ανθρώπου: Ολίγοι έχουν συσχετίσει το απόσπασμα αυτό του Ισοκράτους με τον αφαιρετικό λόγο του Θουκυδίδου: ο αφαιρετικός λόγος του Θουκυδίδου μαζί με τον επαγωγικό λόγο του Πλάτωνος και του Σωκράτους (οι οποίοι ήδη έχουν παραχαράξει τον προαιώνιο Ελληνισμό διότι αντικατέστησαν το Όν ως τέτοιο με το λόγο του) αποτελούν τις δύο πηγές του Ισοκράτους, χωρίς αυτούς δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το παραπάνω απόσπασμα: ο Θουκυδίδης ήδη στην Ιστορία του κατέληξε στο εκπληκτικό συμπέρασμα ότι η ανθρωπίνη φύσις ευθύνεται για τις αισχρότητες του πολέμου και όχι μόνον: οι Έλληνες ήδη στη μυθολογία είχαν  δουλέψει μέσα από την εικόνα του Κενταύρου την προσπάθεια να υπερισχύσει ο άνθρωπος του ζώου: ο Πλάτωνας δεν το συζήτησε: προκειμένου ο Ελληνισμός να μην ξαναζήσει όσα έζησε στον Πελοποννησιακό πόλεμο (για αυτό και είχε τεράστιο πρόβλημα με τον Όμηρο ο ανατολίζων Πλάτων, διότι ποτέ δεν μπόρεσε να καταλάβει πώς μέσα από τον τρωϊκό πόλεμο εξήλθε ο νοήμων Οδυσσεύς) ο Πλάτων έφτιαξε ένα επίπλαστο νοερό σύμπαν σαν τον παράδεισο της παλαιάς διαθήκης: απαγορεύει στον άνθρωπο να φάγει από τον απαγορευμένο καρπό της φύσεως ως τέτοιας οντολογικής δυνάμεως και επιτρέπει μόνον να τρώγει ο άνθρωπος (όπως ο δημιουργός από τους πρωτοπλάστους) μόνον από τις σωκρατικές ιδέες: όπως λοιπόν ο παράδεισος της παλαιάς διαθήκης αντικατέστησε το χάος με το παράπηγμα του παραδείσου, παρομοίως ο Πλάτων και ο Σωκράτης αντικατέστησε το Όν με το παράπηγμα της πολιτείας: οι άνθρωποι τώρα δεν βιώνουν δυναμικά το Όν όπως  οι Ήρωες αλλά ακινητοποιημένοι στις πόλεις έχουν τα πάντα στο νού τους και με τις ιδέες προσπαθούν  να ζήσουν (μεταβάλλοντας τις ιδέες σε αξίες): αυτό το πρότυπο Ελληνισμού δούλεψε: οι Αθηναίοι δεν το συγχώρεσαν ποτέ και σκότωσαν με το κώνειο το Σωκράτη και η ανθρωπότητα έζησε την τελεία φαντασίωση: ο Ιησούς μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους στη βασιλεία των ουρανών: όλα έγιναν μία ιδέα στον ανθρώπινο νού χωρίς να υπολογίζεται ο πραγματικός βιωματικός ατομικός δρόμος που έχει ο κάθε ένας να διανύσει.

Ο Ισοκράτης λοιπόν δεν αναφέρεται στον Ελληνισμό του Οδυσσέως και των Ηρώων: δεν μπορεί να αναφερθεί σε αυτόν: διότι κανείς δεν μπορεί να μεθέξει της πορείας του Αχιλλέως και του Οδυσσέως επειδή αυτές είναι οντολογικές ατομικές πορείες: η μεγάλη ψευδότητα του Ισοκράτους έγκειται στο γεγονός ότι Ελληνικός δρόμος δεν ορίζεται διότι είναι ο Ελληνισμός χάος ως δύναμις του Όντως Όντος: όταν όμως ο Ισοκράτης κατενόησε την πλατωνική παραχάραξ επί οντολογικής βάσεως του Ελληνισμού, δεν έχασε την ευκαιρία: όπως οι Έλληνες μπορούν να κλείσουν ως ιδέες τα πάντα στο νού τους, παρόμοια και κάποιοι άλλοι μπορούν να κλείσουν ως ιδέες το ίδιο πράγμα στο νού τους: μετά τον Πλάτωνα η ιδέα αντικαθιστά την φύση ως δύναμη, καταβολή και πορεία: το όν εξαφανίζεται άρα καμμία βιωματική πορεία δεν απαιτείται: το μόνον που απαιτείται (και αυτό το γνωρίζει ο Ισοκράτης) είναι μέσα στην πόλη όλοι να φαντασιώνονται την πόλη και τον πολίτη με τις ίδιες πλατωνικές ιδέες και σωκρατικές αξίες: όποιος το κάνει αυτό είναι Έλληνας: αν και πάλι κάτι δεν πάει καλά διότι δεν μπορεί να αντικατασταθεί πλήρως το Ελληνικό βίωμα από την οποιαδήποτε φαντασίωση που δήθεν ενώνει τους Ανθρώπους.

Τέλος πάντων η ουσία είναι ότι ο Ισοκράτης συνεχίζει τη σχολή της φαντασίωσης, οι άνθρωποι δεν ζούν σε σχέση με αυτό που υπάρχει αλλά σε σχέση με αυτό που τους εμφύτευσαν στο μυαλό τους: το έχουμε ξανασυζητήσει: μπροστά σε αυτήν την εμφύτευση η εμφύτευση του «τσίπ» είναι μοιραία συνέπεια και πολύ πιο αθώα γιατί το «κακό» έχει γίνει. Η Ελληνική νοστικότητα είναι πορεία προς το χάος, ο Ελληνισμός είναι διαπλανητικό ταξείδι οδών μορφών και τρόπων: η κλειστότητα του Πλάτωνος και του Ισοκράτους δεν τον εκφράζει.