Σημειώσεις στον Επιτάφιο του Περικλέους, αρχαία Ελληνικά κατεύθυνσης γ ΄λυκείου.

 

Ο Επιτάφιος του Περικλέους αποτελεί το τελικό επιστέγασμα της εφαρμογής του Νοός επί της Πόλεως: Ο Επιτάφιος του Περικλέους επίσης αποτελεί το κύκνειο άσμα της πειθούς των Αθηναίων του Νοός και του Λόγου στο ότι μπορούν  διά του Νοός να μεταφέρουν τις ισορροπίες του κόσμου του Αγαθού στην πραγματική  Πόλη τους. Ώστε είναι ένα ρομαντικό αφήγημα το οποίο είναι η υψίστη φιλοσοφική στιγμή εκεί όπου συναντάται ο Νούς ως αφηρημένη δύναμις και συγχρόνως ως δύναμις ικανή να κατασκευάσει μία πραγματικά τελεία Πόλη και έναν πραγματικά τέλειο Πολίτη.

Δεν είναι τυχαία η στιγμή κατά την οποία εκφωνήθηκε ο Επιτάφιος του Θουκυδίδου: εκφωνήθηκε στην απαρχή του Πελοποννησιακού πολέμου, του πολέμου ο οποίος σήμανε την καταστροφή της νοητής Αθηναϊκής πόλης και την απαρχή της πορείας προς την χαοτική Ελληνιστική εποχή. Ο Περικλής, ο μαθητής του Αναξαγόρου και των σοφιστών, του Λόγου και του Νοός, εθέλησε να παραδώσει το τελικό επιστέγασμα του Νοός: ένας Νούς χωρίς πολιτικό κατασκεύασμα μοιάζει με έναν τεχνίτη ο οποίος απλά παινεύεται για τις ικανότητές του χωρίς όμως να παραδώσει κάποιο έργο τέχνης του. Ο Επιτάφιος του Περικλέους μας πείθει ότι ο Νούς των Αθηναίων , ο Νούς του Σωκράτους και των Σοφιστών, κατεσκεύσασε μία Πόλη, αποδεικνύοντας ότι ο Νούς μπορεί να διαμορφώσει ανθρώπινες φύσεις, συμπεριφορές, ισορροπίες, τελικά μπορεί να καταστή κοινό βίωμα Δημοκρατικής Πόλεως, ελέγχοντας ολικά το Νού και το Ήθος των Ανθρώπων. Ο Επιτάφιος του Περικλέους είναι η τελική απόδειξη ότι η ανθρώπινη φύση μπορεί να διαμορφωθεί νοητικά, ο άνθρωπος μπορεί να καταστή αποτέλεσμα νοητών αρχών, δύναται να θέσει τη ζωή του σε σειρά ιδεών και αξιών όπως αυτές απορρέουν από τον απεσταλμένο του Αγαθού Νού.

Ο Επιτάφιος έχει τρία κύρια κομμάτια, τα οποία αποδεικνύουν ότι ο Νούς ως ενδιάμεσο ανάμεσα στο Αγαθό και στον Άνθρωπο, μπορεί να μεταφέρει όλους τους τρόπους κατασκευής ενός προτύπου Αγαθού πραγματικού κόσμου επί της γής. Το πρώτο κομμάτι είναι ο αυτοσυνειδητοποιημένος πολίτης ,το δεύτερο είναι η δημοκρατική δόμηση των αυτοσυνειδητοποιημένων πολιτών, το τρίτο κομμάτι είναι η ολοκληρωτική υπεροχή αυτής της νοητής Αθήνας. Το μήνυμα λοιπόν του Περικλέους είναι σαφές: καταλάβαμε τον κόσμο του Αγαθού, διά του Νοός τον μεταφέραμε επί της γής και υπερέχουμε σε σχέση με όλους τους ανθρώπους. Έμμεσα ο Επιτάφιος αποτελεί  απάντηση στον Πρωταγόρα, διοτι ο Αθηναίος ηγεμών απαντά ότι μέτρο είναι ο Άνθρωπος και αυτό είναι απόλυτο και όχι σχετικό , διότι το μέτρο της Αθηναϊκής δημοκρατίας είναι απόλυτα η τελειότητα του νοήμονος ανθρώπου, ο οποίος συλλαμβάνοντας το αγαθό το διαχέει, το πράττει ηθικώς, το καθολικοποιεί μέσα στην  πόλη, διότι το επιστέγασμα του Επιταφίου είναι ότι ο λόγος καιη νοήσις του  τελείου μπορεί να γίνει κοινό κτήμα, αυτό το κοινό κτήμα έχει όνομα; Η Αθηναϊκή δημοκρατία.

Οι προσωκρατικοί άγγιξαν τις συμπαντικές αρχές με το μυαλό τους που κινούν το σύμπαν: το ύδωρ, τον αέρα, το πύρ, τη γαία. Ο Αναξαγόρειος Νούς, ο σοφιστικός Νούς, ο Σωκρατικός Νούς, όλοι αυτοί οι Νόες οι οποίοι επεκράτησαν και μεγαλούργησαν μέσα στο κλεινόν άστυ, προσάρμοσαν τις συμπαντικές αυτές δυνάμεις επί του ανθρώπου; Ο αήρ κίνησε το νού ως τελεία κατανόησις της περιρρέουσας φύσεως, το ύδωρ έφερε όλα εκείνα τα συν-αισθήματα τα οποία διά του ωραίου και του καλού συγκλόνισαν τον άνθρωπο , του γέννησαν όλα εκείνα τα ωραία αισθήματα ώστε να κατανοήσει την Τέχνη και τον Έρωτα, διά της Ηθικής μάλιστα και της Αισθητικής, ήλεγξε τα αισθήματα παράγοντας αυτό που αναφέρεται στον Επιτάφιο «ανειμένως διαιτώμενοι» να ζούν καλά χωρίς ζήλεια και μίσος ό ένας για τον άλλο,ο Αθηναίος διά του Νοός ήλεγξε το ύδωρ των απείρων συναισθημάτων, τα έκανε τέχνη, ήθος, δημοκρατία, ειρήνη και πόλεμο για την πόλη, σεβασμό γιαθεούς και ανθρώπους. Επίσης το πύρ του Ηρακλείτου περιγράφεται τέλεια από τον Επιτάφιο του Περικλέους, όταν μας λέγει ότι οι Αθηναίοι συνειδητά  πέθαιναν για την Πατρίδα τους έχοντας τη συνειδητή βούληση να ταξιδεύουν στον Όλυμπο για χάρη των ιδανικών τους.

Ο Επιτάφιος του Περικλέους αποτελεί το αντίθετο μέγεθος του Πελοποννησιακού πολέμου: ώστε ο Θουκυδίδης προσφέρει στην Ιστορία του δύο βασικές αρχές: 1) η  ανθρώπινη φύσις είναι χαοτική και απροσδιόριστη και μπορεί να προκαλέσει κάθε απρόοπτο καλό ή κακό, 2) η ανθρώπινη φύσις μπορεί να σμιλευθεί από το Νού ώστε να σμιλευθεί διά των ιδεών και αξιών του Νοός ο άνθρωπος και ως σύνολο ανθρώπων να αποτελέσουν την ιδανική πόλη του Περικλέους. Η Αθήνα του Περικλέους αποτελεί το όριο του Νοός: αποτελεί το νοητό Παρθενώνα: ο άνθρωπος διά του Νοός δύναται να εσωτερικοποιήσει τις  ωραίες και καλές  δυνάμεις του Αγαθού και να τις εξωτερικοποιήσει υπό τη μορφή του Αθηναίου πολίτου και της Πόλεως κράτους των Αθηνών: των Αθηνών της ισορροπίας, της δημοκρατίας, του πνεύματος, της τέχνης και της εξέλιξης, της καλής ζωής αλλά και της θυσίας.

Υπό αυτό βέβαια το πρίσμα του Νοός θα πρέπει να νοηθεί και η Αθηναϊκή δημοκρατία: συμμετέχουν  οι πολλοί, συμμετέχουν διά της αξίας των, συμμετέχουν διά της ισονομίας και παρρησίας, ο νόμος καθορίζει τη ζωή της  πόλεως: Όλα αυτά όπως θα έλεγε και ο Πλωτίνος είναι πολιτικές απορροές και πραγματικός τρόπος ύπαρξης των ενεργειών του Νοός: αφ΄ής στιγμής οι άνθρωποι φωτίζονται διά του Νοός, δύνανται να αποκτήσουν αυταξία και να αποτελέσουν ένα νοητό πολιτικό ισάξιον Όλον: επίσης: η αξία της νοητής φώτισης καθίσταται εσωτερική και όχι εξωτερική ως υλικός πλούτος: οι φωτισμένοι διά του νοός έχουν λέγειν και λεγόμενα άρα επικρατεί η ισονομία και η παρρησία: Ο νούς είναι το ανθρώπινο μέτρο σκέψεων και πράξεων όπως αυτό εκφράζεται δια του νόμου, ο οποίος νέμει, μοιράζει, τα αγαθά του νοός. Σε όλους τους ανθρώπους απερίφραστα και καθολικά.

Η αντίθεση  της Αθηναϊκής πολιτείας από τη σπαρτιατική αποκαθιστά την εσωτερική δύναμη του Νοός σε σχέση με την εξωτερική ισχύ των Σπαρτιατών, η οποία όμως στηρίζεται όχι στο ανθρώπινο μυαλό αλλά στην οντολογική διαδοχή των ανεπεξεργάστων νοητικά πνευματικών δυνάμεων του ανθρώπου.Η Αθήνα του Περικλέους προσφέρει το μελλοντικό τρόπο δόμησης του ανθρώπου και των κοινωνιών: δεν ενδιαφέρει πλέον τους ανθρώπους το Όν ως τέτοιο, αλλά ο άνθρωπος πλέον θα στραφεί στην ικανότητα του Νοός να μορφώσει, να διαμορφώσει την ανθρώπινη  φύση και την ανθρώπινη  πόλη. Το μήνυμα του Επιταφίου του Περικλέους είναι ότι ο ανθρώπινος Νούς μπορεί να διαμορφώσει τον ιδανικό άνθρωπο και την ιδανική πόλη. Για αυτό εξάλλου ακολούυθησε η καινή διαθήκη του τελείου θεανθρώπου και της τελείας πόλεως της βασιλείας του θεού.