(Απόσπασμα από το βιβλίο του Μακιαβέλι σε σχέση με τον Τίτο Λίβιο (σε δική μου μετάφραση).Κεφ ΧΧΧIV. H Δικτατορική εξουσία βοήθησε και δεν έβλαψε τη Ρωμαϊκή πολιτειακή εξέλιξη. Η εξουσία την οποία αφαιρούν οι πολίτες και όλα όσα αποκτούν oι λαοί όχι μέσω ψηφοφορίας, όλα αυτά είναι ολέθρια για την πολιτική κοινωνία.

 

Κεφ ΧΧΧIV.

H Δικτατορική εξουσία βοήθησε και δεν έβλαψε τη Ρωμαϊκή πολιτειακή εξέλιξη. Η εξουσία την οποία αφαιρούν οι πολίτες και όλα όσα αποκτούν oι λαοί όχι μέσω ψηφοφορίας, όλα αυτά είναι ολέθρια για την πολιτική κοινωνία.

 

Αυτοί οι Ρωμαίοι οι οποίοι εισήγαγαν στην Πόλη τους τη μέθοδο να δημιουργείται και να επιβάλλεται ένας δικτάτορας , αυτοί έχουν έντονα επικριθεί από κάποιους συγγραφείς, διότι συνιστούν τη βασική αιτία επιβολής της τυραννία στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Έχει υπονοηθεί ότι ο πρώτος τύραννος ο οποίος υπήρξε στην αιωνία πόλη επέβαλε στην Πόλη αυτή την εξουσία του ως δικτάτορας λέγοντας ότι αν δεν το έκανε αυτό,  ο Καίσαρας επ΄ουδενί δεν θα μπορούσε να είχε επιβάλει ως δημόσιο πρόσωπο τη δική του απόλυτο εξουσία. Αυτό το πράγμα χρήζει περαιτέρω έρευνας από όλους όσους ενστερνίζονται όλες αυτές τις απόψεις και τις διαδίδουν συνεχώς, ώστε πέρα από κάθε λογική να γίνονται πιστευτές. Διότι δεν έχει να κάνει με το όνομα ή τη σειρά ευγενείας που διέθετε ο Τύραννος το ότι η Ρώμη από τους δικτάτορες οδηγήθηκε στην σκλαβιά αλλά έχει να κάνει με το ότι οι τύραννοι καταχράσθηκαν τη δύναμη που τους εμπιστεύθηκε ο λαός ώστε να διαιωνίσουν την εξουσία τους στην αυτοκρατορία και στη διακυβέρνησή της. Εάν ο τίτλος του Δικτάτορα δεν υφίστατο στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία θα ανακάλυπταν άμεσα κάποιο άλλο. Διότι η δύναμη εύκολα αποκτά όνομα, όχι όμως το όνομα, το οποίο είναι δύσκολο να αποκτήσει δύναμη.Ενώ υπάρχει διάχυτη η εντύπωση ότι τα δικτατορικά καθεστώτα επεβλήθησαν μέσα από τη δημόσια αναγκαιότητα και τη δημόσια σειρά των πραγμάτων και όχι μέσω της ατομικής αυθαίρετης εξουσίας κάποιων παρά ταύτα  πάντοτε ωφέλησαν σε κάτι την πόλη. Οι κατασκευασθείσες αρχές και η εξουσία η οποία αποκτάται μέσα από αθέμιτους τρόπους είναι αυτά τα οποία πληγώνουν τις Δημοκρατίες και όχι βέβαια όλα όσα εκτυλίσσονται με τον νόμιμο τρόπο. Όλα όσα επακολούθησαν στη Ρώμη  στο πέρασμα του χρόνου αποδεικνύουν ότι κανείς δικτάτορας δεν έκανε πράγματα τα οποία τελικά έβλαψαν την πόλη. Για αυτό το γεγονός υπάρχουν βέβαια αποχρώσες αιτίες. Κατ΄αρχάς εάν κάποιος πολίτης θέλει να προσβάλει με οποιονδήποτε τρόπο κάποιον που έχει την εξουσία ώστε  να την αναλάβει αυτός χρησιμοποιώντας αθέμιτα μέσα, έχει πολλές δυνατότητες να επιτύχει το σκοπό του, κάτι που δεν θα συνέβαινε ποτέ σε μία αδιάφθορη πολιτεία. Χρειάζεται βέβαια να είναι πολύ πλούσιος και να ακολουθείται από πολλούς ανθρώπους οι οποίοι είναι πιστοί και αφοσιωμένοι σε αυτόν.Πράγματα που δύσκολα κάποιος θα μπορούσε να εξασφαλίσει σε μία Πολιτεία όπου τηρούνται οι νόμοι. Ακόμα και αν κάποιος θα μπορούσε να τηρεί τις παραπάνω προϋποθέσεις τέτοιοι  άνδρες  σαν και αυτόν είναι τόσο ριψοκίνδυνοι ώστε κανένα δικαίωμα ελευθέρου ψήφου δεν θα μπορούσε να τους αναδείξει και να τους υποστηρίξει.Επιπροσθέτως σε όλα αυτά θα πρέπει να καταλάβουμε ότι ο Δικτάτορας δημιουργήθηκε για περιορισμένο χρονικό διάστημα και όχι ες άπειρον, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει την αιτία για την οποία δημιουργήθηκε. Η εξουσία του απλώνεται τόσο όσο χρειάζεται ώστε να είναι ικανός να λάβει αποφάσεις για να αντιμετωπίσει τον έσχατο κίνδυνο για τον οποίο και ανέλαβε  τα ηνία της Πόλης. Θα πρέπει να λαμβάνει αφ΄εαυτού αποφάσεις χωρίς εξωτερική καθοδήγηση , επίσης επιβάλλεται στις τιμωρίες του να είναι αυστηρός και να μην υποχωρεί στις ποινές που επιβάλλει. Βέβαια σε κάθε περίπτωση επ΄ουδενί λόγω  δεν θα πρέπει να μειώνει τη δύναμη της πόλης, διότι δεν χρειάζεται να αφαιρείται δύναμη από τη σύγκλητο ή το λαό. Επίσης ο δικτάτορας οφείλει να σέβεται τους πανάρχαιους θεσμούς της πόλης αν και είναι ελεύθερος να δημιουργεί καινούργιους και δικούς του. Συνυπολογίζονας λοιπόν το μικρό διάστημα το οποίο απαιτείται να ευρίσκεται ο δικτάτορας στην εξουσία σε σχέση με την ελεγχομένη εξουσία την οποία θα πρέπει να έχει σε διαρκή αναφορά με την αδιάφθορη Ρωμαϊκή κοινωνία, μάλλον ήταν αδύνατο ο ρωμαίος δικτάτορας να επεκτείνει την εξουσία του ώστε να προκαλέσει ζημία στην πόλη.

Η Ιστορική εμπειρία μας διδάσκει ότι πάντοτε οι Πόλεις μάλλον ευεργετήθηκαν από τους Δικτάτορες.

Πραγματικά, ανάμεσα σε άλλους Ρωμαϊκούς θεσμούς, θα πρέπει ειδική μνεία να γίνει για αυτόν τον θεσμό του Δικτάτορα , καθώς θα πρέπει να θεωρηθεί ότι είναι αυτός ο οποίος συνέβαλε στην μεγάλη εξέλιξη της αυτοκρατορίας. Διότι χωρίς έναν τέτοιο παρόμοιο θεσμό, οι Πόλεις πολύ δύσκολα και με μεγάλο κόστος θα μπορούσαν να είχαν αποφύγει εξαιρετικούς και δύσκολους κινδύνους. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι συνήθεις και εθιμοτυπικές διαδικασίες στη Ρώμη κινούνται χαρακτηριστικά αργά (διότι κανένα συμβούλιο ή  θεσμός εξουσίας δεν έχει το ελεύθερο από μόνος του να πράξει κάτι, αντιθέτως όλοι πρέπει να περιμένουν την έγκριση από όλους) μιάς και το σύνολο των εκτελεστικών οργάνων χρειάζεται εξαιρετικά πολύ χρόνο για να παίρνει τις αποφάσεις του.Οι θεραπείες σε όλα αυτά μπορεί να κοστίσουν ακριβά στην Πόλη διότι θα πρέπει να εφαρμοσθούν χωρίς ο χρόνος να μπορεί να περιμένει. Γι αυτό το λόγο η Πολιτεία θα πρέπει να διαθέτει ένα όμοιο  θεσμό με αυτόν του Δικτάτορα ανάμεσα στους υπολοίπους θεσμούς τους. Γι αυτούς όλους τους λόγους λοιπόν οφείλει το κάθε κράτος να είναι έτοιμο να εφαρμόσει ένα τέτοιο θεσμό όπως αυτό του Δικτάτορος. Επίσης η δημοκρατία της Βενετίας (η οποία κατέχει πράγματι εξαίρετη θέση ανάμεσα στις Δημοκρατίες των Ημερών μας), έχει συσσωρεύσει την εξουσία της σε μία μικρή κλειστή ομάδα πολιτών , αυτή μάλιστα η ομάδα σε σημαντικές στιγμές της Δημοκρατίας μπορεί να χειρισθεί τα πράγματα όπως επιθυμεί αυτή χωρίς την ανάγκη περαιτέρω συμβουλευτικής παρότρυνσης. Όταν λοιπόν μία παρόμοια πρακτική όπως αυτή του Δικτάτορα, απουσιάζει από το οποιοδήποτε κράτος, σε αυτή την περίπτωση μπορεί  η τήρηση αυστηρά των υπάρχόντων θεσμών να διαλύσει αυτή την πόλη ώστε θα πρέπει οι πολίτες  για να σώσουν την πόλη τους να καταργήσουν όλους αυτούς τους υπάρχοντες θεσμούς. Σε κάθε περίπτωση απαγορεύεται μία Δημοκρατία να διέπεται από ακραίες πολιτικές πράξεις και παρεμβάσεις. Διότι μπορεί πρόσκαιρα μία ακραία πολιτική πρακτική και επιλογή να φαίνεται ως κατάλληλη και επιτυχημένη, ωστόσο αποτελεί πολλές φορές κακό προηγούμενο, διότι εάν καθιερωθεί ότι διαλύονται οι οποιοσδήποτε θεσμοί έστω για καλούς σκοπούς τότε μπορεί κάλλιστα να επικρατήσει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα να διαλύονται οι όποιοι θεσμοί  προκειμένου να επικρατήσουν σκοτεινά κίνητρα. Αυτό το πρόσχημα θα αποβεί καταστροφικό. Εννοείται ότι καμμία Δημοκρατία ποτέ δεν πρόκειται να καταστή κάτι το τέλειο εκτός και εάν τέλεια έχει κατοχυρωθεί μέσω της εφαρμογής των νόμων προβάλλοντας την κατάλληλη θεραπεία για οποιαδήποτε άσχημη κατάσταση σταθεροποιώντας τον τρόπο διακυβέρνησής της. Συμπερασματικά λοιπόν θα μπορούσα να αναφέρω για αυτές τις επικράτειες  οι οποίες σε εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις δεν έχουν την προσφερομένη λύση ενός Δικτάτοραή μιάς παρεμφερούς σημασίας και αξίας εξουσίας, ότι πρόκειται να καταρρεύσουν εάν απειληθούν από σοβαρής σημασίας γεγονότα. Θα πρέπει μάλιστα να σημειώσουμε για αυτού του είδους τους νέους θεσμούς που αφορούν τη δικτατορική εξουσία πόσο σοφή ήταν η απόφαση των ρωμαίων να εκλέγουν τους δικτάτορές τους. Διότι είναι αλήθεια ότι η εμφάνιση  των δικτατόρων αμφισβητούσε κομμάτι της δύναμης των υπάτων, επειδή  όλοι οι άρχοντες μίας πόλης θα πρέπει να υπακούουν και να υποτάσσονται στις ίδιες αρχές , επιθυμώντας μάλιστα οι ρωμαίοι να αφήνουν την εξουσία  καθορισμού και εκτέλεσης αυτών των εκλογών  κυρίως στους υπάτους, θεώρησαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν περιστατικά τα οποία απαιτούσαν τη σοβαρή επέμβαση και χρήση της βασιλικής  δύναμης, συμμετέχοντας λοιπόν στο θέμα των δικτατόρων με αυτόν τον τρόπο οι ύπατοι είχαν πράγματι το λιγότερο κόστος για τη δύναμή τους και το γόητρό τους.  Όταν οι άνθρωποι πολεμούν αυθόρμητα και έπειτα από δική τους επιλογή σε αυτή την περίπτωση οι πληγές και οι λοιπές απώλειες που επιβάλλουν στον εαυτό τους  αντέχονται περισσότερο σε σχέση με τις πληγές και τις απώλειες οι οποίες προέρχονται από άλλους. Αργότερα στο χρόνο οι Ρωμαίοι άρχισαν σταδιακά να εκχωρούν σε υπάτους  τις εξουσίες τις οποίες  απέδιδαν σε δικτάτορες , υιοθετώντας τα παρακάτω αποφθέγματα: «Ας διαπιστώσουν οι ύπατοι ότι η Δημοκρατία δεν μπορεί να υποστεί καμμία φθορά». Επιστρέφοντας όμως στη συζήτησή μας, συμπεραίνω ότι οι γείτονες - σύμμαχοι της Ρώμης στην προσπάθεια που έκαναν να την πιέσουν, την ανάγκασαν να υιοθετήσει τέτοιες μεθόδους μέσω των οποίων τελικά υπερασπίσθηκε τον εαυτό της θεσπίζοντας καλύτερους υπάτους, αποκτώντας περισσότερη δύναμη, ακόμα πιο ικανή εξουσία ώστε να αντιμετωπίσει όλους αυτούς που την επιβουλεύονταν.