Η έλαφος του Αισώπου και η Ωραία Ελένη του Ομήρου.

 

Η έλαφος του Αισώπου και η Ωραία Ελένη του Ομήρου.

Διαβαζοντας το μύθο ή αλληγορία του Αισώπου, η οποία αναφέρεται σε μία έλαφο η οποία έπινε νερό και την ώρα εκείνη παρασυρομένη από την αντανάκλαση στο νερό, άρχισε να θαυμάζει τα υπέροχα κέρατά της, μας γεννώνται συγκεκριμένες σκέψεις περί των υπορρήτων εννοιών του κειμένου, οι οποίες είναι πολλές και χρήσιμες.

Κατ΄αρχάς η έννοια της Αισώπειας αλληγορίας στηρίζεται σε μία προαιώνια πίστη ότι μέσα στο σύμπαν, στην Αιωνία Φύση όλα τα όντα και όλες οι οντότητες είναι φτιαγμένες από τις ίδιες δυνάμεις: άρα η Έλαφος και ο Άνθρωπος κινούνται από τις ίδιες οντολογικές δυνάμεις για αυτό το λόγο ό,τι είναι σημαντικό για την Έλαφο (γνωσιολογικά και αξιολογικά) είναι και για τον Άνθρωπο. Για αυτό το λόγο έχουμε και την αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνος : όλοι οι άνθρωποι συνδέονται με κοινές συμπαντικές και κοσμικές καταβολές: άρα ό,τι ισχύει για τους ανθρώπους του νοητού σπηλαίου ισχύει για τους ανθρώπους που βιώνουν όσα υπονοούνται στο σπήλαιο.

Το ίδιο θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε  και για τις αλληγορίες του Ιησού: οι άνθρωποι των παραβολών είναι φτιαγμένοι από τις ίδιες συμπαντικές δυνάμεις με τους ανθρώπους της καθημερινότητας, της κοινωνικής πραγματικότητας : τα ζώα (αμνός) τα ευλογημένα δένδρα (ελιά) είναι όλα φτιαγμένα από τα ίδια υλικά με τους ανθρώπους, για αυτό και στο Άγιο Όρος υπάρχει αυγό στρουθοκαμήλου: θα πρέπει να δειχθεί ότι όπως η στρουθοκάμηλος φυλάει το αυγό της παρόμοια και ο χριστιανός θα πρέπει να προσέχει την ψυχή του.

Βέβαια μας ενδιαφέρει σε κάθε αλληγορία ποία κεντρική συμπαντική δύναμη προσπαθεί ο δημιουργός της αλληγορίας να τονίσει: Άρα όλες οι βασικές ιδέες και αξίες των αλληγοριών εμπεριέχονται στο σύμπαν είτε αυτό δίδεται υπό την κεκαλυμμένη μορφή των θεών (Δίας – δύναμις, Αθηνά –Σοφία κ.λ.π) είτε υπό τη  μορφή της δογματικής  θεολογίας των αρετών (οι αρετές είναι υπόρρητες έννοιες της αλληγορίας (η ωραιότης της ψυχής, η ταπεινότης της ψυχής κ.λ.π).

 Στην περίπτωση της Ελάφου η συμπαντική δύναμις της Ωραιότητος είναι αυτή η οποία κυριαρχεί. Δεν έχει βέβαια καμμία σχέση με την δύναμη της Ομορφιάς η Ωραιότητα. Άλλη δύναμη η μία άλλη η άλλη: η Ωραιότητα είναι συμπαντική δύναμη ενώ η ομορφιά είναι πνευματική κατάκτηση και εφεύρεση. Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι.

Η έννοια της Ωραιότητας (ώρα=φροντίδα) έχει να κάνει με την σωστή μέριμνα των όντων την κατάλληλη χρονική στιγμή: άρα Ωραίος είναι ο Άνθρωπος όταν την κατάλληλη χρονική στιγμή εξελίσσει εκείνες τις δυνάμεις στο χρόνο οι οποίες του προσδίδουν γνώση, εμπειρία, αξία, προσωπικότητα, ενδελέχεια: ο Σωκράτης είναι Ωραίος διότι την κατάλληλη χρονική στιγμή εκμαιεύει όλες εκείνες τις δυνάμεις οι οποίες του προσφέρουν προσωπική και κοινωνική αξία. Άρα την πρέπουσα ζωή. Άρα η Έλαφος είναι Ωραία όταν καταλαβαίνει ποιες πραγματικά δυνάμεις της δίδουν γνώση, αξία, ωρίμανση, εξέλιξη, άρα την σωστή ζωή. Η Ωραιότητα του Σωκράτους συνδυάζεται με τις εκμαιευθείσες δυνάμεις: της σοφίας, της  ενόρασης, της ανάμνησης, της διανοίας.Διότι αυτές ωθούν το Σωκράτη σε μία ανωτέρα ζωή. Ποιο μέρος του Σωκρατικού Είναι κυοφορεί αυτές τις δυνάμεις; Το πνεύμα: άρα αυτό στην διαβάθμιση της Σωκρατικής κλίμακος τίθεται ως ανώτερο του σώματος και άλλων μερών του Σωκρατικού Είναι.

Διδάσκοντας τη Θεματική Ιστορία.

 

Διδάσκοντας τη Θεματική Ιστορία.

Θα μπορούσαμε να διδάξουμε το μάθημα της Ιστορίας  (απομονώνοντας κάποια ιστορικά θέματα) όχι ανά μεμονωμένη εποχή αλλά με βάση ένα ιστορικό θέμα στη διαχρονική του θέαση και εξέλιξη. Προκειμένου οι μαθητές να κατανοήσουν ότι η ανθρώπινη Ιστορία και εξέλιξη στηρίζεται σε κοινές έννοιες και δομές οι οποίες μεταλλάσσονται ως μορφές και εμφανίσεις (πολιτικές,  κοινωνικές, θρησκευτικές, φιλοσοφικές εμφανίσεις) ανά εποχή. Επίσης μέσα από τη διδασκαλία της Ιστορίας με τη λογική της θεματικότητας μπορούμε ανά  εποχή να εμπλουτίσουμε τις ήδη υπάρχουσες έννοιε  και δομές δείχνοντας στους μαθητές μας ότι δεν  είχαν πάντοτε τη δομή, την εννοιολόγηση, την γνωσιολογία και την αισθητική που έχουν σήμερα. Επίσης (σημαντικό) μπορούμε να δείξουμε στους μαθητές μας ότι και αυτοί συμμετέχουν σε αυτό το μεταρρυθμιστικό παιχνίδι της Ιστορίας ώστε να τους κινητοποιήσουμε να αναπτύξουν ενεργό ρόλο στο δικό τους τρόπο εξέλιξης και προόδου των εννοιών και δομών που υπάρουν στην εποχή μας. Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές νοιώθουν μέρος της Ιστορίας και παρακινούνται θεωρητικά αλλά και βιωματικά να ανακαλύψουν τον ιστορικό τους  ρόλο.

Εννοείται επίσης ότι η θεματική ιστορία λαμβάνει υπ΄όψιν τα πάντα: την εποχή, τον κόσμο, τις ανθρώπινες σχέσεις, τη σχέση με τη φύση τον  Άλλον και το θείο, διότι όλα μετατρέπονται σε κάτι το επόμενο ευρισκόμενα όμως πάντοτε επάνω στο κοινό υπόβαθρο που δεν είναι άλλο από τις ανθρώπινες έννοιες και δομές: αυτές, η προσπάθεια επιβίωσης, εξέλιξης και δημιουργίας δεν αλλάζουν ποτέ απλά μετατρέπονται σε νέες εικόνες.

Α. Η έννοια του θεού.

Διαχρονικά η έννοια του Θεού (Θείου) καταδεικνύει την προσπάθεια του νοήμονος ανθρώπου να προσδιορισθεί  σε σχέση με τον ευρύτερο κόσμο, τη φύση, το άπειρο σύμπαν, τους Άλλους, τα όντα γενικότερα.

Για αυτό η πρώτη θεά της γονιμότητας (στη Μινωϊκή και όχι μόνον Κρήτη) είναι θήλεια θεά, υπάρχει μία προσπάθεια του νοήμονος ανθρώπου να μεταφέρει αθρόως τις συμπαντικές δυνάμεις, ζωής, γονιμότητας, σκέψης, προσδιορισμού, προόδου, σε σχέση με τη φύση ως δύναμη ενσυναισθητική, ενορατική, διαισθητική, ώστε ο άνθρωπος να νοιώσει ότι και αυτός μπορεί να κινηθεί από τις ίδιες δυνάμεις  με τις οποίες κινείται η Φύσις: με αυτόν τον τρόπο σταδιακά και αυτός θα δημιουργήσει τη δική του έλλογο Φύσιν, την Πολιτεία.

Αυτή η διαπίστωση προβάλλει την επομένη εμφάνιση του Θείου, μέσα από τον Όμηρο (ως συνέχεια της Ελληνικής Μυθολογίας ( ο Μύθος αντιμετωπίζεται ως λόγος φαντασιακός χωρίς αισθητές αποδείξεις ο οποίος όμως ανοίγει τα όρια της ανθρωπίνης  σκέψης).  Πλέον οι άνθρωποι έχουν δημιουργήσει τα Βασίλειά των, έχουν προχωρήσει σε κοινωνικές και οικονομικές και πολιτικές δομές. Το θείο ακολουθεί αυτή τη διαδρομή: η Αθηνά Σοφία προτρέπει τον Τηλέμαχο σε κοινωνικές, ατομικές, πολιτικές δράσεις. Ο Ερμής και ο Δίας σταθεροποιούν την ανθρωπίνη ταυτότητα του ήρωα Οδυσσέα: είναι Άνθρωπος και πρέπει να επιστρέψει στην Ιθάκη. Ο Ποσειδώνας προσδιορίζει και αυτός τον Άνθρωπο: ο Ενοσίγαιος Ποσειδών δεν μπορεί να παρασύρει τον Οδυσσέα στην άβυσσο του χάους: από εκεί διά της Αθηνάς ο Οδυσσέας θέλει να φύγει και να ξεκινήσει την πορεία  του ανθρωπίνου ελλόγου νόστου : άρα πλέον το θείο  αναλαμβάνει τα ηνία της Σοφίας εντός Πόλεως, Κοινωνίας, θεσμών: γίνεται ο Φίλος και Συμβουλευτής των Ανθρώπων. Γίνεται το  μέτρο νόμιμης συμπεριφοράς των Ανθρώπων σε σχέση με τη Φύση, τους Άλλους, το Σύμπαν. Πλέον ο Θεός αναλαμβάνει το ρόλο του διδασκάλου,εμπροσώπου καθοδηγητού.