Η Ανθρωποκεντρικότητα των Κειμένων της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α΄γυμνασίου.

 

Η Ανθρωποκεντρικότητα των Κειμένων  της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α΄γυμνασίου.

Στο σύνολο των διδακτέων κειμένων στο μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής  γλώσσας Α΄γυμνασίου, αναδεικνύεται ή  Ανθρωποκεντρικότητα. Παρουσιάζονται διάφορα μοντέλα ανθρώπων τα οποία όμως έχουν ένα κοινό έλλογο και ηθικό υπόστρωμα: όλοι οι τύποι ανθρώπων οι οποίοι παρουσιάζονται στα κείμενα του μαθήματος διαθέτουν λόγο, ιδέα, αξία, σκέψη, σκοπό, βούληση,  ροπή προς την δημιουργικότητα και την ευδαιμονία. Ώστε παρουσιάζεται ένα κοινό μοντέλου ανθρώπου: του ελλόγου και νοήμονος ανθρώπου   ο οποίος μπορεί να καθιερώσει το Λόγο ως υπόστρωμα του κόσμου, της  πόλης, της ζωής του.

Στην ενότητα 2 παραδίδεται το κείμενο με τίτλο: «η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα» το οποίο προέρχεται από το διάλογο του Πλάτωνος: «Πρωταγόρας». Στο κείμενο αυτό αναδεικνύεται ότι ο Άνθρωπος αποτελεί σύνθεση της φύσης του αλλά και της παιδείας την οποία λαμβάνει. Ο Άνθρωπος ζεί, παιδεύεται, καλλιεργείται και εξελίσσεται σε σχέση: με το οικογενειακό, πολιτικό, κοινωνικό περιβάλλον του. Για αυτό εξάλλου υπεύθυνοι της παιδείας του είναι οι γονείς  του, οι παιδαγωγοί, οι εκπαιδευτές του. Ανά ηλικία και γνωστικό αντικείμενο. Άρα ο Άνθρωπος ζεί σε σχέση με τους Άλλους εκ των οποίων λαμβάνει όσα η Ανθρώπινη σειρά και ιστορία επιτάσσουν: συζητούμε λοιπόν για το ότι ο Άνθρωπος εξελίσσεται, ωριμάζει, δημιουργεί την Δευτέρα καθ΄έξιν έλλογον φύσιν του με βάση την παιδεία: ο Άνθρωπος γίγνεται ό,τι γνωρίζει, ό,τι δύναται να πράξει. Είναι αναμφίβολα πολιτικό όν διότι η παιδεία είναι πολιτική, παιδεία σχέσεων, εξαρτήσεων, δασκάλων και παιδαγωγών. Ο Άνθρωπος λοιπόν μαθαίνει ότι εκπαιδεύεται καλλιεργείται και ωριμάζει σε σχέση με τους Άλλους: άρα λαμβάνει και αυτός το πολιτικό χρίσμα ότι θα πρέπει να εκπαιδεύσει και να μορφώσει και αυτός τα άτομα του κοινωνικού του περιβάλλοντος. Άρα προβάλλεται ο Πολιτικός άνθρωπος.

Ο άνθρωπος του κειμένου αυτού είναι τριττός, άρα η παιδεία θα πρέπει να αναπτύξει και να εξελίξει και τα τρία αυτοφυή προσωπικά χαρακτηριστικά του: το λογιστικό, το θυμοειδές και το επιθυμητικό, το πνεύμα, την ψυχή, το σώμα. Για το πνεύμα του ο νέος μορφώνεται, παιδεύεται μέσα από γνώσεις θεωρητικές, γραμματικές, μακροπρόθεσμα φιλοσοφικές. Άρα το πνεύμα του ανοίγει σε σχέση με τον Κόσμο και τον Άνθρωπο. Σε σχέση με την ψυχή του ο νέος διαπλάθεται μέσω της μουσικής, η οποία θεωρείται ως συνέχεια των φυσικών ήχων, άρα ο νέος εσωτερικοποιεί την υπάρχουσα αρμονία της φύσης, ως παιδί της φύσης και της αρμονίας της. Για το σώμα του ο νέος γυμνάζεται, διότι η ευρωστία του σώματος υποδηλώνει την ικανότητα τήρησης και αρμονικής εκτύλιξης όσων επιτάσσει το πνεύμα και η ψυχή: το δυνατό σώμα ταιριάζει με την ικανότητα πράξης και εκτέλεσης όσων ο άνθρωπος νοιώθει και σκέπτεται, άρα συντελεί στην όλη αρμονία του ανθρώπου: ώστε η παιδεία των Αθηναίων υπακούει στην Πλατωνική δικαιοσύνη διότι αρμονικοποιεί το λογιστικό θυμοειδές και επιθυμητικό: άρα είναι δικαία και αναδεικνύει τον πλήρως ισορροπημένο Πολίτη. Σε σχέση με τον Εαυτό του, τους Άλλους, τον κόσμο.

Στην Ενότητα 3 του σχολικού βιβλίου, παρατίθεται από τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντος κείμενο με τίτλο: Επαγγέλματα των Αρχαίων Αθηναίων. Σε αυτό το κείμενο αναδεικνύεται ο τύπος του Ανθρώπου ο οποίος αυτογνωρίζει ότι διαθέτει ικανότητες δημιουργίας και κτίσης πραγμάτων χρησίμων και στον εαυτό του και στους άλλους: άρα η δημιουργικότητα περνά μέσα από την εξάσκηση του επαγγέλματος ως τρόπου προσφοράς των ικανοτήτων του κάθε πολίτου προς το κοινωνικό σύνολο, εννοείται και προς ίδιον οφελος: οι άνθρωπος πορίζονται τα αναγκαία για αυτούς και τις οικογένειές τους.

Αναδεικνύεται η ηθική του επαγγέλματος, είναι ηθική  πράξη το επάγγελμα διότι συνεχίζει στην πράξη της ιδέας της  δημιουργικότητας: άρα ο Εργαζόμενος είναι Ηθική προσωπικότητα διότι εξωτερικεύει την ιδέα της σύνθεσης και ανάδειξης στην πράξη όσων ταλέντων διαθέτει μέσα του. Άρα δημιουργούνται οι δύο πόλοι της δημιουργικότητας του Αθηναίου Πολίτου: στον πόλεμο ικανός πολεμιστής, στην Ειρήνη ικανός Εργάτης: άρα αναδεικνύεται η ολοκληρωμένη στις περιστάσεις της Πόλης Πολιτική Προσωπικότητα.

Ας προσέξουμε τους επαγγελματικούς τομείς: τα επαγγέλματα υπήρχαν σε σχέση με τη φύση (γεωργοί και κτηνοτρόφοι) σε σχέση με την ατομική δημιουργικότητα (τέκτονες και λιθοξόοι) σε σχέση με την μεταπραττική οικονομία (αλφιτοποιΐα, χλαμυδουργία) επίσης σε σχέση με τον κόσμο και τους άλλους (έμποροι). Άρα διά του επαγγέλματος επανέρχεται ο Οδυσσεϊκός Ανθρωποκεντρισμός του Ομήρου: ο άνθρωπος στο πέλαγος της ζωής προκειμένου να ικανοποιήσει τα όνειρά του, το νόστο του στον τομέα του, εκτυλίσσει το σύνολο των δυνάμεών του σε σχέση με τον Εαυτό του και τους Άλλους.

Στην Ενότητα 4 του σχολικού βιβλίου, παρατίθεται απόσπασμα από την Αληθή Ιστορία του Λουκιανού: Οι Άνθρωποι συχνά αρέσκονται να καλλιεργούν κατά τρόπο αχαλίνωτο την φαντασία τους προκειμένου να  ανακαλύπτουν σωτήρες θεούς, καλυτέρους τρόπους διαβίωσης, προκειμένου να ξεφεύγουν μέσω της ψευδούς αίσθησης προσώπων και πραγμάτων από την σκληρή πραγματικότητα. Ο Λουκιανός αναδεικνύει σε αυτό το απόσπασμα την έννοια και το είδος του κριτικού ανθρώπου. Στην περίπτωση των Φελλοπόδων η έλλογος κριτική ικανότητα των ανθρώπων θα έπρεπε να εργασθεί ως εξής: σκέπτομαι ότι υπάρχουν «άνθρωποι» με πόδια από φελλό, στην πράξη δεν έχω ίδη ποτέ τέτοιον άνθρωπο, άρα δεν υπάρχουν άνθρωποι με πόδια από φελλό. Αναγωγικά ο κριτικός λογισμός του Λουκιανού καθίσταται επαγωγικός και οριστικός  λόγος ορίζων τον κριτικό άνθρωπο: σκέπτομαι ότι υπάρχει ένα Όν το οποίο θα μου φέρει την ευτυχία, στην πράξη  όμως μόνον  εγώ μπορώ να προσφέρω στον Εαυτό μου τα δεδομένα  της  ευτυχίας. Άρα Εγώ είμαι υπεύθυνος για την εξέλιξή μου και την πρόοδό μου: άρα ο Λουκιανός αναδεικνύει το κριτικό Υποκείμενο το οποίο συνδυάζει ορθώς τις σκέψεις του με τα αισθητικά δεδομένα ώστε μέσω της ασφαλούς γνώσης να κτίσει έναν πραγματικό και ρεαλιστικό Εαυτό, ώστε μέσω του κοινού Λόγου η κοινωνία των  ανθρώπων να καταστή κριτική και ορθολογιστική.

Στην Ενότητα 6 παρατίθεται μύθος του Αισώπου με τον τίτλο του κειμένου να διατυπώνεται ως: «η ομορφιά δεν είναι το πάν».  Η Έλαφος τελικά κατενόησε, απέκτησε την αυτογνωσία να κατανείμει σωστά τις μορφικές και ειδολογικές δυνάμεις της όχι σε σχέση με την ναρκισσιστική πνευματική της διάθεση αλλά σε σχέση με τις πραγματικές καταστάσεις σε αναφορά με τους άλλους. Ο Άνθρωπος καλείται να μιμηθεί την Έλαφον. Σε συγκεκριμένα επίπεδα: Κατ΄αρχάς ο Άνθρωπος θα πρέπει  συνεχώς να επιζητεί την Αυτογνωσία όχι όμως ως ατομική πνευματική επίτευξη, αλλά σε σχέση «με τους άλλους κυνηγούς». Δηλαδή η αυτογνωσία μας έρχεται όταν εκτιθέμεθα σε κινδύνους, όταν ανοιγόμαστε στο πέλαγος των δοκιμασιών προκειμένου να διεκδικήσουμε τα όνειρά μας: εκεί οι διάφοροι κυνηγοί μας «βοηθούν»να συνειδητοποιήσουμε ποιοι είμεθα και τι ακριβώς μπορούμε να καταφέρουμε εκτιμώντας σωστά τις δυνάμεις μας.

Επίσης το κείμενο κινείται σε φιλοσοφικά πλαίσια περί του Εαυτού: ο Άνθρωπος όπως και το σύνολο της έμψυχης φύσης δεν είναι κάτι το Ενιαίο: έχει πνεύμα, έχει σώμα, έχει ποικίλες ψυχικές δυνάμεις: στον κάθε ένα και στην κάθε μία η κατανομή είναι διαφορετική: άρα θα πρέπει να υπάρχει σωστή αυτοεκτίμηση σε ποιο βαθμό το πνεύμα μας είναι ανώτερο ως αξία κάθε υλικού στοιχείου ώστε αυτό να αναπτύξουμε ως πραγματική εσωτερική δύναμη η οποία μας αφυπνίζει, μας εξελίσσει, μας προοδεύει: γενικώς η μορφή δεν είναι καταξίωση αλλά το είδος μας χρειάζεται να αυτοεκτιμηθεί σωστά προβάλλοντας τον πλούτο της εσωτερικότητάς μας ενάντια στην εξωτερική ναρκισσιστικότητα. Προβάλλεται λοιπόν το μοντέλο του Εσωτερικού ανθρώπου ο οποίος αυτογνωρίζεται, γνωρίζει τον εαυτό του ως εσωτερικό πλούτο ιδεών και αξιών οι οποίες και τον βοηθούν να φθάσει στη δική του Ιθάκη: άρα το κείμενο είναι ένας ύμνος στον αυτεγνωσμένο και αυτοσυνειδητοποιημένο σχετικά με το Είναι του άνθρωπο: όμως ο Άνθρωπος αυτογνωρίζεται όχι σε σχέση με τον Εαυτό του (ναρκισσισμός)  αλλά εν κινήσει σε σχέση με τους άλλους και τον κόσμο: χωρίς την κίνηση, την έκθεση, την εξωτερική κίνηση, την επαφή με το Άλλο δεν αυτογνωριζόμεθα και εκτιμώμεν λανθασμένες δυνάμεις: στην ατομικότητά μας εκτιμούμε λανθασμένως τις δυνάμεις μας, στην κίνησή μας σε σχέση με τους άλλους και τον κόσμο εκτιμώμεν σωστά τον εαυτό μας, διότι ανώτερες είναι οι πνευματικές μας δυνάμεις επειδή μας κατευθύνουν σε σχέση με τους άλλους και τον κόσμο, ενώ οι μορφικές απλά δυνάμεις είναι δυνάμεις στάσης και αυτοθαυμασμού άχρηστες να κινήσουν εξελικτικά και ενδελεχώς τον νοήμονα άνθρωπο.

Η Ενότητα 7 προβάλλει το κείμενο από τον Αρριανό (Αλεξάνδρου Ανάβασις) το οποίο αφορά την πασίγνωστη ιστορία του Γορδίου δεσμού: η Ανθρωποκεντρικότητα της Ιστορίας είναι δεδομένη: προβάλλεται κατά Αριστοτελικό τρόπο η έλλογος δυναμική του νοήμονος ανθρώπου η οποία επιλύει κάθε δύσκολη κατάσταση: τίποτε στον κόσμο δεν είναι αδύνατον προς εξήγηση και βίωση από το υγιές ανθρώπινο μυαλό: ο άνθρωπος σκέπτεται χίλιους δύο τρόπους προκειμένου να υλοποιήσει τα όνειρά του. Ο σκοπός του υγιούς νοός και των υγιών έργων αγιάζει τα μέσα προς επίτευξη ηθικών επιτευγμάτων: άρα ο νοήμων άνθρωπος έχει το νού ως πολυεργαλείο επίτευξης των στόχων του.

Επίσης : ο Νούς αμφισβητεί, το κείμενο είναι ένας ύμνος στην αμφιβολία: ο Αλέξανδρος έλυσε με το δικό του «τρόπο» το γόρδιο δεσμό διότι «αμφέβαλλε» για τον παραδοσιακό τρόπο επίλυσής του. Άρα πρέπει να προσεγγίζουμε κατά το δικό μας τρόπο τα προβλήματά μας και με προσωπική πρωτοβουλία να επιλύουμε  ό,τι πρέπει να επιλυθεί: άρα ο Άνθρωπος είναι ανώτερος κάθε παραδεδομένης λύσης και μπορεί ως Εαυτός Λόγου να επιβάλει τη δική του λύση. Ο Ανθρωποκεντρισμός του κειμένου είναι η  πίστη  ότι η σκέψις είναι ικανή για όλα, για κάθε πράξη, άρα ανηγμένη η σκέψις στο όλον ο Άνθρωπος μπορεί να καθορίσει τους κοσμικούς κοινωνικούς και συμπαντικούς τους δρόμους πορευόμενος με τη δύναμη του νοός ο οποίος είναι ικανός να ανοίγει όλες τις οδούς προς την ατομμική και συλλογική Ιθάκη.