Αρχαία Ελληνικά από μετάφραση(Κατεύθυνση Γ΄Λυκείου).

Μία συμβολή στην  κατανόηση των ερμηνευτικών ερωτήσεων  γύρω από το γνωστό  κείμενο.

Προκειμένου να απαντήσουμε ακριβέστερα και «καλλίτερα»στις ερμηνευτικές ερωτήσεις που μας δίδονται και αφορούν το γνωστό κείμενο πρέπει να έχουμε υπ΄όψιν τα εξής:

1.Ο πολιτισμός και το πνεύμα του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους αλλά και των υπολοίπων συγγραφέων της Αττικής περιόδου περιστρέφεται γύρω από την εμφάνιση της πόλης και τη γένεση της φιλοσοφίας.Ανάμεσα στα δύο αυτά μεγέθη υπάρχουν στενοί δεσμοί ,στηρίζονται μάλιστα και οι δύο αυτές μεταβλητές στην ορθολογική σκέψη.Άρα λοιπόν σε ανάλογες ερμηνευτικές ερωτήσεις που θα τεθούν θα πρέπει οι απαντήσεις μας να στηρίζονται σε αυτά τα δεδομένα.

Π.χ.Στον Πλατωνικό Πρωταγόρα γιατί επέχει ξεχωριστή θέση ο μύθος του Προμηθέα:

Απάντηση: Διότι ωθεί την σκέψη των ανθρώπων  προς τον πολιτισμό της Πόλης και της κυρίαρχης ανθρώπινης δύναμης που είναι ο  Λόγος (οδηγούμαστε προς τον ανθρωποκεντρικό πολιτισμό του προσώπου και της πόλης –κράτους).

2.Θα πρέπει να προσέξω ότι ο Λόγος και του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους δεν είναι ο πειραματικός ορθολογικός της σύγχρονης επιστήμης  που απλά προσανατολίζεται προς την εξερεύνηση του φυσικού περιβάλλοντος –αυτής της επιστήμης που κατά εκρηκτικό τρόπο αναπτύχθηκε στους τελευταίους αιώνες του πολιτισμού μας σήμερα.Ο Λόγος των αρχαίων Ελλήνων είναι ο πολιτικός λόγος του Αριστοτέλους ο  οποίος εξάλλου ορίζει τον άνθρωπο ως πολιτικό ζώο.Εάν λοιπόν μας ζητηθεί να εξηγήσουμε τη σημαντικότητα του μύθου του Προμηθέως,της κοινωνικής προέλευσης του Πρωταγόρου,των Πολιτικών του Αριστοτέλους θα πρέπει ακριβώς να επιμείνουμε σε αυτό το σημείο.Ο Λόγος των Ελλήνων Αττικών φιλοσόφων-θεωρούμε τον Αριστοτέλη έναν από αυτούς-είναι πολιτικός και είναι σημαντικός διότι οδήγησε στη δημιουργία του πολιτικοποιημένου ανθρώπου,του πολιτισμένου ανθρώπου.Το πέρασμα από τον homo sapiens προς τον homo politicus κατέστη δυνατό μέσα από τον Ελληνικό Λόγο του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους ,γι αυτό και τα κείμενα που διδασκόμαστε είναι σημαντικά.Διότι περιγράφουν τον τρόπο που η ανθρώπινη σοφία από αφηρημένη και απλά δομική(προσωκρατικοί)βρήκε πολιτικό διέξοδο και έγινε αιτία οργάνωσης και ανάπτυξης της ανθρώπινης κοινωνίας και πολιτείας,αυτής που βοήθησε την πολιτιστική και ιστορική συνέχεια του ανθρώπου.

3.Το πέρασμα από τη μυθική σκέψη στο Λόγο είναι η κορυφαία συνεισφορά του Αρχαιοελληνικού Λόγου.Από αυτό το πρίσμα θα πρέπει να εξετάζονται τα αρχαία κείμενα που διδασκόμαστε.Η έννοια της παιδείας στην Πολιτεία αυτό το σκοπό υπηρετεί.Ο άνθρωπος κληρονομεί πλούτο ιδεών από το μύθο(εξάλλου παραμένει ένα αφηγηματικό εργαλείο στα μαγικά χέρια του Πλάτωνα).Αυτό είναι αναμφισβήτητο.Ιδέες ,αξίες ,τις έννοιες της αιτίας ,του σκοπού,του ωραίου και του καλού.Του τέλους και της ενδελέχειας.Όμως δεν μένει εκεί.Το Σωκρατικό κάλεσμα προς παιδεία αυτό το σκοπό έχει και τοιούτως θα πρέπει να εξετάζεται από το μαθητή.Όπως και οι αναλύσεις του Πρωταγόρου.Όλοι πλέον ως άτομα,κοινωνικά πρόσωπα ,έχουμε Λόγο.Ατομικό και κοινωνικό.Με την παιδεία ο ατομικός λόγος γίνεται κοινωνικός και έτσι αρχίζει η πολιτική ιστορία που διδασκόμαστε στα κείμενα των Αρχαίων Ελληνικών.Ο Πρωταγόρας είναι σημαντικός διότι μεταφέρει τον άνθρωπο από το μυθικό επίπεδο του Δία στο λογικό προσωπικό επίπεδο.Εγώ τι μπορώ να σκεφθώ και να κάνω προκειμένου να μην καταστώ νόσος της πόλεως;Η Σωκρατική παιδεία στην Πολιτεία σκοπό έχει να αφυπνίσει το σύνολο του ατομικού λόγου ώστε αυτός να γίνει κοινωνικός και πολιτικός.Λόγος συνεισφοράς και προσφοράς.

Εάν λοιπόν ζητηθεί  ο σχολιασμός της σκληρής στάσης  του μύθου του Πρωταγόρου απέναντι σε αυτούς που δεν συμμετέχουν στην πολιτική σοφία θα πρέπει να ερμηνεύσουμε τη σχετική ερώτηση αναφέροντας ότι το πέρασμα από την εποχή του μύθου,από την εποχή του μη-πολιτικού ανθρώπου στην κοινωνία του πολιτικού λόγου και της οργανωμένης πολιτείας ήταν αδήριτος και αναπόφευκτη ανάγκη για τον πολιτειακό πολιτισμό και τη φιλοσοφία των προγόνων μας.Με αυτόν τον τρόπο η προσωκρατική σκέψη που τόσο ωραία ανέλυσε τον τρόπο της φύσεως βρήκε διέξοδο.Όπως η φύση είναι ωραία  μπορούμε να δημιουργήσουμε τη δική μας ανθρώπινη φύση που είναι η πολιτεία.Ο πολιτικός λόγος λοιπόν είναι υπόθεση όλων μας.

4.Ο λόγος του Αριστοτέλους και του Πλάτωνος προέρχεται από τα βάθη της προσωκρατικής φιλοσοφίας.Ως γνωστόν η προσωκρατική φιλοσοφία ανέλυσε τη φύση ως δομή και αποτελούντα δομικά στοιχεία.Προκειμένου να απαντηθεί το θεμελιώδες ερώτημα «τι είναι η φύση;».Ο φυσιοκεντρισμός των προσωκρατικών αλλά και ο Ελληνικός μύθος και η ένδοξος παράδοσή του δεν μπορούσε να αφήσει αδιάφορους τους φιλοσόφους του βεληνεκούς ενός Πλάτωνος και Αριστοτέλους.Γι αυτό λοιπόν συχνά πυκνά και όποτε μπορούν δανείζονται φυσικές εικόνες και παραδείγματα προκειμένου να στηρίξουν τις θεωρίες τους.Τοιουτοτρόπως θα δικαιολογήσουμε το παράδειγμα της πέτρας στην θεωρία της απόκτησης της ηθικής αρετής στα γραπτά του Αριστοτέλους.Το παράδειγμα της τιμωρίας του αγρίου ζώου στα γραπτά του Πλάτωνος.

5.Εάν θέλαμε να καθορίσουμε κάποιες θεμελιώδεις διαφορές ανάμεσα στο Σωκράτη και στους σοφιστές θα λέγαμε ότι αναμφίβολα και οι δύο ενεργοποιούν τη νόηση ως στοιχείο θεωρητικής αναζήτησης αληθειών και μεταφυσικών αξιών.Όμως φαίνεται ότι οι σοφιστές δεν θέλησαν να «κλεισθούν»στα στενά όρια του σωκρατικού ανθρωποκεντρισμού και να προσαρμόσουν κατά τρόπο αντικειμενικά απόλυτο τις φιλοσοφικές τους ανακαλύψεις για τη δημιουργία συγκεκριμένου τύπου ανθρώπου και πολιτείας.Παρέμειναν ελεύθεροι,υποκειμενικοί, «κρυμμένοι»πίσω από τον άνθρωπο πού είναι ένα τελικά αόριστο  μέτρο και κριτήριο των πάντων.Αντίθετα ο Σωκράτης είναι συγκεκριμένος,επαγωγικά φθάνει σε νόμους γνώσης και ηθικής,ορίζει το ωραίο και το καλό(το καλό του εαυτού και της πόλης)και προσπαθεί να διατυπώσει ποιο είναι το καλό για τον πολίτη και την πόλη.Ο Σωκράτης θέλει να μεταφέρει το καλό του ουρανού στη γή.Στον άνθρωπο και στην πολιτεία.Ο λόγος του είναι αντικειμενικός και απόλυτος όχι σχετικός.Έχει σκοπό την τελειότητα του θεωρητικού κόσμου να την μεταφέρει στην πολιτεία και στον πολίτη άνθρωπο.Άρα λοιπόν εάν τεθεί ζήτημα ερμηνείας γύρω από τη σωκρατική απολυτότητα,από τη σχέση του Σωκράτη με τους σογιστές,γύρω από την σωκρατική απόλυτη στάση ότι οι αρετές είναι η σοφία η σωφροσύνη η ανδρεία και η δικαιοσύνη σε βαθμό που ή και οι τέσσαρες υπάρχουν αλλοιώς τίποτε δεν έχει ηθική αξία θα πρέπει να αναφέρουμε τα στοιχεία που αναφέραμε μόλις παραπάνω.

Βασίλειος Μακρυπούλιας,φιλόλογος.