Παρουσίαση ιστορίας Α ΄Γυμνασίου.

ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

Κυκλαδικός-Μινωικός-Μυκηναϊκός πολιτισμός

ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

Κεφαλοπούλου  Κατερίνα

13/Οκτ/2010

3^ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΠΑΡΤΗΣ

O ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Αναπτύχθηκε 2^η–3^η χιλιετία π.Χ.(εποχή Χαλκού).Τι συνέβαλε στην ανάπτυξή του;

1. το ήπιο κλίμα
2. η προνομιακή γεωγραφική θέση (οι Κυκλάδες είναι σαν φυσική γέφυρα μεταξύ Ασίας και Ευρώπης)
3. η ναυσιπλοΐα (τα κυκλαδικά καράβια μεταφέρουν από την Ανατολή προϊόντα, τεχνικές γνώσεις, ιδέες και θρησκευτικές αντιλήψεις.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν σχεδόν σε όλα τα νησιά οικισμούς από το 3.000 πΧ, οι οποίοι ήταν μικροί, κάθε οικισμός ήταν αυτόνομος – δεν υπήρχε κεντρική εξουσία. Αρχικά χτίζονταν κοντά στη θάλασσα και σε μικρούς λόφους.

Αργότερα (2300 πΧ) κάποιοι οικισμοί οχυρώνονται, 

άλλοι καταστρέφονται και ξαναχτίζονται οχυρωμένοι,

άλλοι χτίζονται σε υψηλούς λόφους μακριά από τη θάλασσα.

Τα παραπάνω φανερώνουν ότι υπήρξαν αναστατώσεις από νέους πληθυσμούς που ήρθαν.

Στη 2^η χιλιετία οι Κυκλάδες έχουν σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα και μετά με την Κρήτη.

Οι οικισμοί μεγαλώνουν, τα κτίρια είναι πιο σύνθετα και επιβλητικά.

Ακρωτήρι (στη Σαντορίνη) à ο σημαντικότερος οικισμός της εποχής

Περίπου το 1600 πΧ και αφού από σεισμό καταστράφηκαν οι σημαντικότεροι οικισμοί, οι Κυκλάδες πλέον ακολουθούν τη μινωική Κρήτη.

Γύρω στο 1450 πΧ και αφού καταστράφηκαν τα μινωικά ανάκτορα, στις Κυκλάδες κυριαρχούν οι Μυκηναίοι.

Κυκλαδική τέχνη κατά την Εποχή του Χαλκού:

      τα μαρμάρινα ειδώλια à γυμνές γυναίκες (περισσότερα) άνδρες μουσικοί, κυνηγοί, πολεμιστές (λίγα). Τα σχήματα των μορφών είναι έντονα, με λίγες λεπτομέρειες για να φαίνεται το φύλο.

      τα πήλινα αγγεία à ποικίλα σχήματα, η διακόσμησή τους είναι απλά γραμμικά σχέδια. Υπάρχουν ακόμα και μαρμάρινα αγγεία και μεταλλικά με χαραγμένη διακόσμηση.

Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η Κρήτη πρωτοκατοικήθηκε στην νεολιθική εποχή.

Σημαντικότερος οικισμός η Κνωσός.

2^η και 3^η χιλιετία πΧ υπήρξε σημαντική πρόοδος και ακμή και ο πολιτισμός εκείνης της εποχής ονομάστηκε «μινωικός πολιτισμός» από το βασιλιά της Κνωσού Μίνωα. Το μινωικό παλάτι ανακαλύφθηκε τον 20^ο αιώνα από το Βρετανό αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς.

Από τις αρχές της 3^ης χιλιετίας (3000 πΧ):

      ο πληθυσμός βαθμιαία αυξάνεται

      η γεωργία και η κτηνοτροφία γίνονται πιο συστηματικές

      οι κάτοικοι οργανώνονται σε μικρούς οικισμούς

      έχουν επαφή με άλλες περιοχές στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο (Κυκλάδες, Κύπρος, Αίγυπτος) και κάνουν εμπόριο

      εξάγουν λάδι, κρασί, ξυλεία, λίθινα αγγεία, ίσως υφάσματα & δέρματα

      εισάγουν μέταλλα ή άλλες πρώτες ύλες àκατασκευή όπλων,εργαλείων καλλιτεχνημάτων. Έτσι κάποιοι οικισμοί αποκτούν μεγαλύτερη έκταση και πλούτο από άλλους.

Γύρω στο 2000 πΧ γίνεται και η μεγαλύτερη αλλαγή στο μινωικό πολιτισμό:

      εμφανίζονται τα πρώτα ανάκτορα, γύρω τους φτιάχνονται μεγάλοι οικισμοί (πόλεις).

      Υπήρχαν 4 τέτοια μεγάλα ανάκτορα, στην Κνωσό, στη Φαιστό, στα Μάλλια στη Ζάκρο

      Τα ανάκτορα γκρεμίζονται από το σεισμό στα 1700 πΧ αλλά ξαναχτίζονται.

Τα νέα ανάκτορα είναι πιο επιβλητικά και η εποχή τους (1700-1450 πΧ) είναι η εποχή μεγαλύτερης ακμής των μινωικού πολιτισμού. Οι μινωιτες:

      Κυριαρχούν στο Αιγαίο

      Φτιάχνουν αποικίες (Κύθηρα,Ρόδος)

      Επηρεάζουν την ηπειρωτική Ελλάδα (κυρίως τους Μυκηναίους)

Τα μινωικά ανάκτορα είναι μεγάλα συγκροτήματα κτιρίων. Κοινά χαρακτηριστικά:

      Έχουν προσανατολισμό Βορρά προς Νότο

      Έχουν μια κεντρική ορθογώνια αυλή, που γύρω της έχουν χτιστεί οι πτέρυγες με τα δωμάτια

      Είναι πολυώροφα, έχουν κλίμακες (σκάλες), φωταγωγούς, σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης, και σε ορισμένους χώρους έχουν τοιχογραφίες

      Δεν ήταν οχυρωμένα.

Τα ανάκτορα ήταν το διοικητικό, θρησκευτικό, οικονομικό και καλλιτεχνικό κέντρο της περιοχής

                      à Εκεί συγκεντρώνονταν η παραγωγή και τα εμπορεύματα

 à κέντρα κατασκευής πολύτιμων αντικειμένων

 à εκεί μαζευόταν το πλήθος στις θρησκευτικές γιορτές

 à εκεί εργαζόταν και κυκλοφορούσαν τεχνίτες, αξιωματούχοι και υπάλληλοι

Διάσπαρτα στην Κρήτη υπήρχαν και μεγάλες αγροικίες ή επαύλεις, που εκεί συγκεντρώνονταν αγαθά και προϊόντα και γινόταν διακίνησή τους (εμπόριο) για λογαριασμό των ανακτόρων βέβαια. Δηλαδή το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό σύστημα της μινωικής Κρήτης ήταν συγκεντρωτικό με κέντρο τα ανάκτορα.

Για εμπορικούς και διοικητικούς λόγους άρχισε να χρησιμοποιείται ένα σύστημα γραφής (γύρω στα 1700 πΧ) που έμοιαζε με ιερογλυφικά (δίσκος Φαιστού). Αργότερα χρησιμοποιείται η Γραμμική Α , που ήταν συλλαβική. Δείγματα γραφής έχουν βρεθεί σε αγγεία και πινακίδες καταγραφής εμπορευμάτων. Δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

(1700-1450 πΧ εποχή νέων ανακτόρων) Τα μινωικά πλοία κυριαρχούν σε όλο το Αιγαίο. Τα μινωικά προϊόντα έχουν μεγάλη ζήτηση (ιδιαίτερα προϊόντα μεταλλοτεχνίας, λιθοτεχνίας και κοσμηματοτεχνίας).

Τελικά και τα νέα ανάκτορα γκρεμίζονται (πιθανόν από νέο σεισμό 1450 πΧ) εκτός από αυτό της Κνωσού. Σιγά σιγά η διοικητική και ναυτική δύναμη των μινωιτών εξασθενεί και έτσι αναλαμβάνουν την εξουσία οι Μυκηναίοι μέχρι το 1370 πΧ (που καταστρέφεται οριστικά και το ανάκτορο της Κνωσού). Στη συνέχεια η Κρήτη αποτελεί μια επαρχία των Μυκηνών.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΜΙΝΩΙΤΩΝ

Θρησκεία:

      Πίστευαν σε ένα σύμπλεγμα γυναικείων θεοτήτων

      Οι θεότητές τους είχαν σχέση με τη βλάστηση και την αλλαγή των εποχών, την άνθηση και το μαρασμό, το θάνατο και την ανάσταση

      Δεν υπήρχαν μεγάλοι ναοί αλλά μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά.

      Κάποιες λατρευτικές εκδηλώσεις γίνονται σε σπηλιές (Δικταίο Άντρο) όπου οι πιστοί προσφέρουν ειδώλια.

      Η θεότητα είναι κάτι μυστηριακό, φευγαλέο και άπιαστο.

      Ιερό δένδρο μάλλον είναι η ελιά

      Ιερό ζώο ο ταύρος.

      Οι τελετές αποτελούνταν από χορούς και αγώνες (ταυροκαθάψια)

      Το ιερατείο ήταν κυρίως γυναίκες (υπήρχαν και λίγοι άνδρες ιερείς)

Τέχνη:

      Οι Μινωίτες ασχολήθηκαν με πολλές μορφές τέχνης (τοιχογραφία, κεραμική, ειδωλοπλαστική, κοσμηματοτεχνία). Η μινωική τέχνη χαρακτηρίζεται από κίνηση, ζωντάνια και χάρη.

      Οι μινωικές τοιχογραίες απεικονίζουν θρησκευτικές ή τελετουργικές πομπές, τοπία με πλούσια βλάστηση, ζώα και θέματα της θάλασσας.

      Οι Μινωίτες αξιοποίησαν το γρήγορο κεραμικό τροχό και κατασκεύασαν μεγάλο αριθμό πήλινων αγγείων. Περίφημα είναι τα πολύχρωμα καμαραϊκά αγγεία.

      Τα μινωικά εδώλια είναι στην πλειονότητά τους πήλινα και απεικονίζουν συνήθως γυναίκες.

      Τα ρυτά είναι μεγάλα αγγεία, ορισμένα με μορφή κεφαλής ζώου κυρίως ταύρου.

      Τα κοσμήματα, χρυσά και ασημένια είναι περίτεχνα.

      Οι σφραγίδες από ελεφαντοστό και σκληρούς ημιπολύτιμους λίθους έφεραν εγχάρακτα γραμμικά σχέδια.

Ένα ιερό αγώνισμα με ακροβασίες πάνω στον ταύρο ήταν τα "ταυροκαθάψια" αγόρια - με σκούρο χρώμα στην επιδερμίδα και κορίτσια - με λευκό χρώμα· το αγόρι - αθλητής αφού έπιασε τον ταύρο από τα κέρατα, τινάζεται με άλμα πάνω από τον ταύρο για να βρεθεί όρθιος πίσω από αυτόν). Το άθλημα εντυπωσίασε άλλους λαούς, όπως τους Αιγύπτιους.

ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

v  Ο πολιτισμός αυτός άκμασε στο χώρο από τη Θεσσαλία μέχρι και την Πελοπόννησο την ύστερη εποχή του Χαλκού (1600-1100 πΧ). Ήρθε στο φως από τον αρχαιολόγο Ερρίκο Σλήμαν. Γύρω στο 1600 πΧ οι Μυκηναίοι διέθεταν ήδη πλούτο και δύναμη, όπως έδειξαν τα ευρήματα των βασιλικών τάφων που ερεύνησε ο Σλήμαν. Ωστόσο, από την περίοδο αυτή δεν έχουν διατηρηθεί κτίσματα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ανάκτορα και οι πληροφορίες που έχουμε είναι λιγοστές.

v  Ο μυκηναϊκός κόσμος έφτασε στην ακμή του την περίοδο 1400-1200 πΧ.

ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ

Ø  Η ακμή των Μυκηναίων εκφράστηκε με την οικοδόμηση των ανακτόρων και οχυρώσεων.

Ø  Τα πρώτα βεβαιωμένα ανακτορικά συγκροτήματα στον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο κτίστηκαν σχεδόν ταυτόχρονα γύρω στο 1400 πΧ.

Ø  Μέχρι σήμερα η αρχαιολογική έρευνα έχει φέρει στο φως μυκηναϊκά ανάκτορα στις Μυκήνες και την Τίρυνθα, την Πύλο, τη Θήβα και την Ιωλκό.

Ø  Η οικοδόμηση των ανακτόρων σήμανε την είσοδο του πολιτισμού στην ανακτορική του φάση, που είχε διάρκεια περίπου δυο αιώνων έως το 1200 πΧ, οπότε τα ανάκτορα καταστράφηκαν ή εγκαταλείφθηκαν.

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

      Κνωσό, έθεσαν την Κρήτη υπό τον έλεγχό τους

      Ταξίδευαν για πώληση των προϊόντων τους στην Εγγύς Ανατολή, τη νότια Ιταλία, τη Σικελία, την Ισπανία

      Είχαν κάποιες επαφές με τη Βόρεια και κεντρική Ευρώπη

      Εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο

      Ήρθαν σε επαφή με τους Χετταίους, οι οποίοι τους αποκαλούσαν Αχιγιάβα (Αχαιοί)

ΠΑΡΑΚΜΗ

Άλωση Τροίας γύρω στο 1200 πΧ , πολλά κέντρα καταστράφηκαν, δεν ξαναχτίστηκαν, εξαφανίστηκε η Γραμμική Γραφή Β’. Οι λόγοι ήταν οι εξής:

1.     Μετακίνηση νέων ελληνικών φύλων από το Βορρά στο νότο

2.    Εσωτερικές συγκρούσεις

3.    Μεγάλη αναστάτωση στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου εξαιτίας της εμφάνισης των λεγόμενων «λαών της θάλασσας» που προκάλεσαν την κατάρρευση του κράτους των Χετταίων και επιτέθηκαν εναντίον της Αιγύπτου.

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

      γεωργία, κτηνοτροφία

      βιοτεχνικοί κλάδοι όπως μεταλλουργία, λιθοτεχνία, ελεφαντουργία

      εμπόριο (κατάληψη Κνωσού) –βέβαια η θαλάσσια εξάπλωση δεν έγινε πάντα με ειρηνικό τρόπο, όπως φαίνεται και από τον Τρωικό πόλεμο.

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Βλέπε πυραμίδα σχολικού βιβλίου

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΓΡΑΦΗ Β’

v  πήλινες πινακίδες βρέθηκαν στην Κνωσό (άρα μετά το 1450 η Κρήτη βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Μυκηναίων). Στην Κρήτη χρησιμοποιούσαν τη Γραμμική Α΄. Η νέα γραφή ονομάστηκε Γραμμική Β΄. Πινακίδες με Γραμμική Β΄βρέθηκαν στην Πύλο, στη Θήβα, στις Μυκήνες, την Τίρυνθα και τα Χανιά. Το 1952 αποκρυπτογραφήθηκε από τους Τσάντγουικ και Βέντρις. Είναι συλλαβική γραφή και είναι ελληνική. Συλλαβική είναι και η Γραμμική Α΄ που δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί ακόμα.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ Β΄

      καταγραφές οικονομικών δραστηριοτήτων των ανακτόρων,

       πληροφορίες για επαγγέλματα, διοικητική οργάνωση, θρησκεία

      Είναι προνόμιο ολιγάριθμων εξειδικευμένων γραφέων που εργάζονται στα ανάκτορα

ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ Β΄

1.     Είναι εξελιγμένη μορφή της Α΄

2.    Γεννήθηκε στον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο και μεταφέρθηκε στην Κρήτη

3.    Προήλθε από τη Γραμμική Α’ της Κρήτης και υιοθετήθηκε από τους Μυκηναίους.

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΜΥΛΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΗΣ

      Κοινή θρησκεία

      Κοινές μεταθανάτιες δοξασίες

      Κοινή γλώσσα

      Ομοιόμορφη κοινωνικοπολιτική οργάνωση

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Μέχρι να αποκρυπτογραφηθεί η Γραμμική Β οι ιστορικοί πίστευαν ότι και οι Μυκηναίοι πίστευαν στους ίδιους θεούς με τους Μινωίτες. Μετά την αποκρυπτογράφηση αποδεικνύεται ότι οι Μυκηναίοι πίστευαν στο Δωδεκάθεο με εξαίρεση το θεό Απόλλωνα. Σπουδαία θέση κατέχει μια θεά που την ονομάζουν συνήθως Πότνια = σεβάσμια. Η Κυρία Πότνια είναι κυρίαρχη θεά και της προσφέρουν μέλι, μαλλί, φρούτα, ζώα και αρωματικά έλαια.

Οι Μυκηναίοι λάτρευαν τους θεούς σε μικρά ιερά και το ιερατείο το αποτελούσαν και άνδρες και γυναίκες. Επίσης το ιερατείο διαχειριζόταν την περιουσία των ιερών και ήταν ξεχωριστή κοινωνική τάξη.

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

Τα κέντρα της ηπειρωτικής Ελλάδας (Μυκήνες, Θήβα, Τίρυνθα Πύλος) μαρτυρούν τη μινωική επίδραση.

Αρχιτεκτονική:

∞   Οι μυκηναίοι κτίζουν τα ανάκτορά τους σε υψώματα (ακρόπολη) και τα οχυρώνουν με γιγάντια τείχη

∞   Τα τείχη ονομάζονται κυκλώπεια γιατί για να φτιαχτούν χρησιμοποιούνταν τεράστιοι ογκόλιθοι.

∞   Τα μυκηναϊκά ανάκτορα είναι πιο απλά στη σχεδίαση από τα μινωικά.

∞   Τα ανάκτορα αποτελούνται από ένα προθάλαμο που βλέπει στην αυλή και ένα κύριο δωμάτιο που στο κέντρο υπάρχει μια στρογγυλή εστία. Αυτό το δωμάτιο είναι η αίθουσα υποδοχής.

∞   Γύρω υπάρχουν άλλοι χώροι που κατοικούσαν οι ηγεμόνες.

Για πρώτη φορά στήνονται λίθινες πλάκες (επιτύμβιες στήλες) πάνω από τους λακοειδής τάφους των Μυκηναίων, που μαρτυρούσαν την καταγωγή των νεκρών. Ειδικά οι κυνηγητικές και πολεμικές σκηνές.

∞   Περίφημα μνημεία είναι και οι Θολωτοί τάφοι, όπως ο «Θησαυρός του Ατρέα» που θεωρήθηκε τάφος του Αγαμέμνονα, ο «Τάφος της Κλυταιμνήστρας» και άλλα

∞   Οι θολωτοί τάφοι αποτελούνται από ένα μακρύ διάδρομο, που έχει λίθινους τοίχους και καταλήγει σε ένα κυκλικό θάλαμο που έχει θολωτή οροφή. Μετά την ταφή  ο διάδρομος και η θολωτή αίθουσα καλύπτονταν από χώμα, έτσι ώστε ο τάφος να μοιάζει με μικρό λόφο.

Η κεραμική και η ζωγραφική τέχνη των Μυκηναίων ήταν σαφώς επηρεασμένη από τους Μινωίτες.

Εξαιρετική τέχνη είχαν τα κοσμήματα τους από χρυσό, ασήμι και άλλα πολύτιμα υλικά. Από παρόμοια υλικά έχουν βρεθεί και άλλα αντικείμενα όπως ξίφη και εγχειρίδια, προσωπίδες για τους νεκρούς βασιλιάδες που βρέθηκαν σε τάφους και αυτά τα αντικείμενα  μαρτυρούν τον πλούτο των Μυκηνών, γι΄αυτό και ονομάστηκαν πολύχρυσες Μυκήνες αλλά μαρτυρούν και την επικοινωνία των Μυκηναίων με χώρες της Ανατολής και την Αίγυπτο.

μυκηναϊκοί τάφοι και ταφικά έθιμα
Οι μυκηναϊκοί τάφοι έχουν διάφορους τύπους:     Ένα είδος τάφων που συναντούμε στον ταφικό κύκλο της ακρόπολης των Μυκηνών είναι οι λακκοειδείς τάφοι, σκαμμένοι στο έδαφος με σχήμα ορθογώνιο και σκεπάζονταν με πλάκες (όπως οι σημερινοί).   Άλλο είδος τάφων είναι οι θολωτοί τάφοι για τα μέλη της βασιλικής οικογένειας και άλλους ευγενείς.               Είναι κυκλικού σχήματος με θολωτή στέγη. Στους τάφους οδηγούσαν διάδρομοι με χτισμένες τις δυο πλευρές τους. Ο διάδρομος μετά την ταφή σκεπαζόταν με χώμα, όπως και ο τάφος, ώστε σχηματιζόταν ένας τεχνητός λόφος (Δείτε το λόφο στον τάφο του Ατρέα. Ο διάδρομος έχει πλάτος 6 μέτρων - μήκος 35 μέτρων και οδηγεί σε μεγαλόπρεπη είσοδο ύψους 5,40 μέτρων. _____ Η είσοδος είχε μαρμάρινη επένδυση με πολύχρωμη ανάγλυφη διακόσμηση )   Τρίτος τύπος τάφων ήταν οι θαλαμωτοί  λαξευμένοι σττις πλαγιές λόφων.		ταφικός κύκλος στην ακρόπολη τωνΜυκηνών λακκοειδείς τάφοι __________________ θολωτοί τάφοι: ο τάφος της Κλυταιμήστρας ο τάφος του Ατρέα (ή θησαυρός του Ατρέα)
	οι οχυρώσεις τα κυκλώπεια τείχη
	Οι ογκόλιθοι των τειχών ζυγίζουν τόνους κιλών ο καθένας και δίκαια ονομάστηκαν, από τους αρχαίους χρόνους ήδη, τα τείχη "κυκλώπεια".  Το ύψος φθάνει τα 8 μέτρα και το πάχος τα 5 μέτρα συνήθως. : τα τείχη της ακρόπολης των Μυκηνών και η "πύλη των λεόντων": το τρίγωνο πάνω από τον οριζόντιο ογκόλιθο του υπέρθυρου συντελεί στο να διοχετεύονται δεξιά και αριστερά οι πιέσεις του υπεράνω τοίχου ανακουφίζοντας από το υπερβολικό βάρος το υπέρθυρο, γι' αυτό και "ανακουφιστικό τρίγωνο" ονομάζεται από τους αρχαιολόγους. επάνω: Τα μυκηναϊκά τείχη του Άργους.   (Μέσα στα τείχη ζούσε η βασιλική οικογένεια, πολλοί αξιωματούχοι, υπάλληλοι, υπηρέτες, τεχνίτες. _________ Ο λαός ζούσε έξω από τις ακροπόλεις, χωρίς προστασία -  ίσως σε εχθρική επιδρομή κάποιοι να κατέφευγαν στις ακροπόλεις)