Aρχαία Ελληνικά Θεωρητικής Β΄Λυκείου.Ο τρόπος του ρήτορος.

Αρχαία Ελληνική Β΄Λυκείου.

Στοιχεία Ρητορικής τέχνης.

Η ρητορική τέχνη διαιρείται στα ακόλουθα πέντε μέρη:

Α.Εύρεση(inventio):Περιλαμβάνει τη σύλληψη της ιδέας και όλου του περιεχομένου του λόγου.Αναλύεται στα εξής:

1.Στάση(status).Το θέμα εξετάζεται από τέσσερεις βασικές απόψεις:

Α)ύπαρξη

Β)κατάσταση

Γ)ποιότητα

Δ)Ποσότητα ή μέγεθος.

2.Απόδειξη(argumentation):Η επιχειρηματολογία(πίστεις):

Α)άτεχνες πίστεις όπως:μάρτυρες,έγγραφα,όρκοι,νόμοι,βάσανοι δούλων.

Β)έντεχνες πίστεις:

Β1)λογικά επιχειρήματα:ενθυμήματα,παραδείγματα,γνώμες

Β2)ήθος,ήθος του ομιλητού,ήθος του αντιπάλου,ήθος του ακροατηρίου.

Β3)πάθος.

Β.Τάξη(dispositio):Περιλαμβάνει:

Α)προοίμιο

Β)διήγηση

Γ)πίστη ή απόδειξη

Δ)επίλογος.

Γ.Ύφος ή λέξις.Πρέπει  να έχει τις εξής τέσσερεις αρετές:

1.ορθοέπεια(ελληνίζειν)

2.καθαρότητα

3.το πρέπον

4.κόσμο

5.σχήματα λέξεως

6.σχήματα διανοίας.

Το ύφος συνήθως διακρίνεται σε υψηλό και μέσο και απλό.

Δ.Μνήμη:Τα μνημονικά τεχνάσματα.

Ε.Υπόκριση:Στάση,μορφασμοί,χειρονομίες,τόνος της φωνής του ρήτορος από το βήμα κ.ο.κ.

Προϊόν της  ρητορικής τέχνης είναι ο ρητορικός λόγος που μπορεί να ορισθεί ως μία σειρά σκέψεων συστηματικά διαρθρωμένων και έντεχνα διατυπωμένων με στόχο να πείσουν τον ακροατή ή τον αναγνώστη για κάποιο συγκεκριμένο θέμα.

Από τον ορισμό αυτό προκύπτει ότι κατά την ερμηνευτική διεργασία ενός ρητορικού λόγου πρέπει να αποκαλυφθεί:ποιες είναι οι σκέψεις αυτές,πώς έχουν διατυπωθεί,πώς έχουν διαρθρωθεί,πώς εξυπηρετούν το συγκεκριμένο θέμα του λόγου,και πώς τελικά ο ρήτορας πετυχαίνει το στόχο του.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι η ερμηνευτική εργασία πρέπει να περάσει γρήγορα από τα λεγόμενα πραγματολογικά στοιχεία του κειμένου(γλωσσικά δεν υπάρχουν αφού μιλάμε για μεταφρασμένο κείμενο)να σταθεί περισσότερο στα μορφολογικά στοιχεία και αφού εξετάσει τα κίνητρα της ανθρώπινης δράσης μέσα από τα ιδεολογικά στοιχεία (με πολλή προσοχή όμως γιατί ο ρήτορας δεν οφείλει να είναι πάντοτε ειλικρινής ή αντικειμενικός )να φθάσει στη βίωση της ιδέας που είναι και ο τελικός της στόχος.

Η περισσότερη λοιπόν-όχι η κυριότερη-ερνηνευτική εργασία θα στηριχθεί στο τεχνικό μέρος του λόγου γιατί όπως υποδηλώθηκε παραπάνω αυτό είναι που θα μας αποκαλύψει πλήρως τις ιδέες του κειμένου.

Από τα πέντε μέρη της  ρητορικής εκείνα που χρησιμεύουν πιο πολύ για την εργασία αυτή είναι :η επιχειρηματολογία (η απόδειξη από την εύρεση)και τα σχήματα διανοίας(από το ύφος).

Από την επιχειρηματολογία πάλι μόνον οι  έντεχνες πίστεις παρουσιάζουν ενδιαφέρον γιατί αυτές είναι που παρουσιάζουν την τέχνη του ρήτορα και την τεχνική του λόγου.Οι άτεχνες πίστεις (μάρτυρες,έγγραφα ,όρκοι,διατάξεις νόμων,βάσανοι δούλων)είναι στοιχεία που για την παρουσίασή τους ο ρήτορας δεν διέθεσε τίποτε από το ταλέντο του ή την τέχνη του.Με τα δύο αυτά στοιχεία ,τις έντεχνες πίστεις και τα σχήματα διανοίας,μπορεί να διακρίνει πώς είναι οικοδομημένος και πώς λειτουργεί ένας ρητορικός λόγος.

Β.Δ.Μακρυπούλιας,φιλόλογος.