Διδάσκοντας στο γυμνάσιο τη βιομηχανική επανάσταση.

 

 Διδάσκοντας στο γυμνάσιο τη βιομηχανική επανάσταση.

Το κεφάλαιο της βιομηχανικής επανάστασης στηρίζεται στην ανθρώπινη επινοητικότητα. Αναμφισβήτητα. Θα πρέπει όμως να προσεχθεί το γεγονός ότι δεν είναι τυχαίο το χρονικό σημείο εκδήλωσής του: ο 17^ος αι.κ.ε είναι αιώνας τοκετού σημαντικών εξελίξεων οι οποίες είχαν γνωρίσει κύηση αιώνων.

1.Ο άνθρωπος της βιομηχανικής επανάστασης.

Το υποκείμενο της βιομηχανικής επανάστασης προέρχεται από τα σπλάχνα της χριστιανικής θέασης του θεανθρώπου. Ο Ιησούς, ως ενυπόστατο, ως ο θεός ο οποίος έγινε άνθρωπος, επέτυχε κάτι το πολύ σημαντικό: έπαυσε ή τουλάχιστον ηρέμησε το μεταφυσικό ζόφο του ανθρώπου: τώρα πλέον δεν είναι σημαντικό το άγνωστο του ουρανού ή της υπέρ την φύσιν διάστασης, διότι ο θεός ενεφανίσθη ως Άνθρωπος και ο μεταφυσικός ζόφος ηρέμησε: οι άνθρωποι θεώρησαν ότι μιμούμενοι τον Ιησού θα οδηγηθούν στην ασφαλή Βασιλεία του Θεού, άρα δεν χρειάζεται να διακατέχονται από το μεταφυσικό φόβο του αγνώστου.

Η συνέπεια αυτού  του γεγονότος είναι σημαντική: ο άνθρωπος για πρώτη φορά στην επίσημη ιστορία απέκτησε οριζόντια πορεία: θεώρησε ότι σημαντική είναι η φύση ως φαινομενικότητα προσώπων και πραγμάτων. Όμως συνέβη και κάτι άλλο σημαντικό: χριστιανικό κατάλοιπο: αφ΄ής στιγμής η βασιλεία του θεού θεωρήθηκε σημαντικοτέρα της φύσεως (κάτι αδιανόητο στον Ελληνικό κοσμοθεωρητισμό) η φύση πλέον σταμάτησε να είναι η οικία του ανθρώπου: ο άνθρωπος βλέπει ως οικία του τη βασιλεία του θεού: η φύση τώρα γίγνεται σύνολο δυνάμεων και ενεργειών: πρέπει οπωσδήποτε να τις γνωρίσει ώστε να τις ταξινομήσει σε μηχανή, σε επιστήμη, σε τεχνολογία, σε εξουσιαστική εξέλιξη. Άρα ο άνθρωπος ο οποίος εδημιούργησε τη βιομηχανική επανάσταση είναι ο χριστιανός άνθρωπος ο οποίος ικανοποιώντας το μεταφυσικό του ζόφο εστράφη στην πνευματική και αξιακή κατάκτηση της γής. Πίσω λοιπόν από τη βιομηχανική επανάσταση δεν κρύπτεται μόνον η ευνοϊκή εξέλιξη αλλά και η κατακτητική διάθεση του ανθρώπου έναντι του φυσικού περιβάλλοντος: επιτελείται επίσης και μία άλλη  αξιακή επανάσταση χάριν αυτού: όπως ο θεός κυριαρχεί στον ουρανό ήλθε ή ώρα ο άνθρωπος να κυριαρχήσει στη γή.

2. Ο αργός θάνατος του θεού ως αιτία της βιομηχανικής επανάστασης.

Η βυζαντινή ορθοδοξία αποθέωσε την αρμονία ανάμεσα στα δύο πρόσωπα του Ιησού. Με αυτόν τον τρόπο, με το να θεωρεί τον Ιησού εξίσου άνθρωπο και θεό, διαφύλατε την αρμονία  του τεραστίου αυτοκρατορικού κράτους: ο αυτοκράτωρ ήταν ελέω θεού σε ίση αξία με τον Ιησού. Η μεταφορά του χριστιανισμού στη δύση άλλαξε τον Άνθρωπο, τον Πολίτη, την πολιτεία, διότι αφ΄ενός μέν  οι βαρβαρικές παγανιστικές καταβολές των δυτικών δεν βοηθούσαν να γίνει αποδεκτός ο αρμονικός βυζαντινός χριστιανισμός: οι βάρβαροι γότθοι κ.λ.π. οι οποίοι θα εξελιχθούν σε ευρωπαίους πολίτες δεν μπορούσαν να δεχθούν ότι ο Ήλιος μετηλλαγμένος σε χριστιανικό θεό θα ήταν όμοιος τω ανθρώπω.

Εξάλλου οι δυτικοί εγνώρισαν τον αρειανικό χριστιανισμό: οδηγούμενοι στο filioque σταδιακά εδημιούργησαν έναν αφηρημένο θεό ο οποίος άρχισε να χάνεται στο σύμπαν και να αφήνει χώρο στον  πάπα ως απόλυτο άρχοντα επί της γής: ο Λούθηρος ολοκλήρωσε τη φυγή του θεού στο σύμπαν : επαρκεί μόνον η πίστη ώστε ο άνθρωπος να συνδέεται με το θεό: ο άνθρωπος απομένει μόνος του στη γή: έχει την πίστη στο θεό και το μυαλό προς τη γή: μένοντας μόνος του στη γή , διώχνοντας το θεό στο σύμπαν (ενώνεται μόνον με την πίστη μαζί του) ο άνθρωπος πλέον θα εξαντλήσει όλη του τη νόηση επί της γής: η γή πλέον δεν είναι η οικία του θεού για τον άνθρωπο αλλά σύνολο δυνάμεων που θα παράξουν επιστήμη, τεχνολογία, μηχανή, βιομηχανία.

Αναμφίβολα αυτό το πρότυπο του ελευθέρου επί της γής ανθρωπίνου υποκειμένου ενδυναμώθηκε από την επαφή των ανθρώπων με τα γραπτά των Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων (όλα αυτά κυρίως μετά την Άλωση και τη μεταφορά του πνεύματος  προς τη  δύση  από το βυζάντιο): οι Έλληνες αποθεώνοντας το Νού και τις νοητικές και αξιακές κατηγορίες (Πλάτων Αριστοτέλης) αποθεώνοντας τον Πολίτη και την  Πόλη, ο Πλήθων εκήρυξε τη νοητή ικανότητα του ανθρώπου να οικοδομήσει μία πλατωνική πόλη, έστρωσαν το έδαφος στη βιομηχανική επανάσταση: για πρώτη φορά οι άνθρωποι μπορούσαν να οικοδομήσουν μία πλήρως ελεγχομένη νοητή και αξιακή εποχή επάνω στην ελεγχομένη νόηση και κίνηση της  μηχανής. Η ζωή πλέον γίνεται καθορισμένη, ελεγχομένη, προβλεπομένη, εξελίξιμη για όλους (όσοι έχουν πρόσβαση στα μέσα παραγωγής). Είναι το υποκείμενο της Μεταρρύθμισης και της Αναγέννησης το οποίο γεννά τη βιομηχανική επανάσταση αυτοελευθερούμενο από το θεό και τις εικόνες του.

3.Από τον Καρτέσιο έως το διαφωτισμό διά του συστήματος του Εγέλου η γένεση του νοήμονος υποκειμένου της βιομηχανικής επανάστασης.

Η νεωτέρα ευρωπαϊκή φιλοσοφία, η βασιζομένη επί του Καρτεσίου (σκέπτομαι άρα υπάρχω) ακολούθησε τη χριστιανική ανθρωποθέαση: εάν ο προτεσταντισμός απομόνωσε τον άνθρωπο στη γή, ενώνοντάς τον μόνον με την πίστη με το θεό, ο Καρτέσιος δεν επέτρεψε την πλήξη σε αυτόν τον άνθρωπο: του είπε ότι η δύναμίς  του είναι η σκέψις του: στους διαλογισμούς του ο Καρτέσιος ορίζει το σκέπτομαι ως την ατομική νοητική  ικανότητα να προσλαμβάνω τις παραστάσεις του κόσμου και να τις αποκωδικοποιώ ως δικές μου ιδέες και αξίες: άρα ξεκίνησε  η έλλογη ατομική ιστορία του ανθρώπου επί της γής: αμφιβάλλω για κάθε τι και το δομώ σύμφωνα με τη δική μου σκέψη: ο άνθρωπος απελευθερωμένος από την σκέψη του θεού τον οποίο εξόρισε στο σύμπαν, ξανακοίταξε καρτεσιανά τον  κόσμο: αυτή τη φορά δεν τον είδε με τη ματιά του θεού ως στολίδι του όλου δημιουργικού εξαημέρου: τον είδε σαν  ένα θήραμα που πρέπει να του ικανοποιήσει την καινούργια σκεπτική δύναμή του. Η βιομηχανική επανάσταση είναι η αντικειμενικοποίηση του κόσμου και η μετατροπή του σε μηχανικό έδεσμα: ο κόσμος πρέπει να γίνει αντικείμενο έρευνας και εκμετάλλευσης: μόνον με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος θα ικανοποιήσει την πνευματική και βουλητική του πείνα, όπως ο θεός τρέφεται με ουρανό ο άνθρωπος τρέφεται με γή. Για αυτό ο διαφωτισμός ή αιώνας των  φώτων δεν θα δυσκολευθεί απλά να επικαλύψει την ευρώπη με το υλικό που ήδη είχε εξαπλωθεί στη γηραιά ήπειρο.

4. Γιατί ξεκίνησε από την Αγγλία η βιομηχανική επανάσταση;

Στα Αγγλικά μοναστήρια μεταφράσθηκε το σύνολο της Ελληνικής γραμματείας, της ανθρωποκεντρικής νοήμονος γραμματείας, παράγοντας το νοήμον  επί της γής Υποκείμενο. Δεν είναι τυχαίο ότι κομμάτια της Αριστοτελικής πολιτειολογίας ανιχνεύνται στη μάγκνα χάρτα. Ο άνθρωπος αρχίζει να ζεί με το νού του επί της γής, να ταξιθετεί τα δεδομένα, η μηχανή αποτελεί την υψίστη δυνατότητα ταξιθέτησης της γής και των δυνατοτήτων της.

5.Η κοινή καταγωγή της θεολογικής συσσώρευσης και της βιομηχανικής συσσώρευσης.

Η ιδεατή αρχή της βιομηχανικής  επαναστάσεως είναι η συσσώρευση. Η μηχανή προσφέρει συσσωρευμένο πλούτο σε όποιον την κατέχει, άρα συσσωρεύονται σε συγκεκριμένα άτομα ο πλούτος, τα μέσα παραγωγής, η δύναμη προσφοράς και ζήτησης. Ουσιαστικά συζητούμε για την μετατροπή της θεολογικής συσσώρευσης ( ο θεός κατέχει τη δύναμη της δημιουργικής επανάστασης όπου σε έξι ημέρες δημιουργεί τον κόσμο και τον άνθρωπο συσσωρεύοντας τη δύναμη του κόσμου και του ανθρώπου) σε οικονομική συσσωρευτική δύναμη.Με όλες τις  ανάλογες συνέπειες: ο συλλέγων τις δυνάμεις κυριαρχεί: άρα όπως ο θεός μεταλλάσσεται σε αυτοκράτορα και πολιτικό εξουσιαστή, παρόμοια και ο βιομήχανος μετατρέπεται σε πολιτικό, σε επιστήμονα, σε τεχνολόγο, διότι μέσα από αυτές τις εξουσιαστικές δομές εκτονώνεται η συσσωρευμένη ενέργεια και δύναμη η οποία σταδιακά κυριαρχεί και κατευθύνει τους ανθρώπους.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.