Διδάσκοντας την Ιστορία στην α΄γυμνασίου.

 

Διδάσκοντας την Ιστορία στην α΄γυμνασίου.

Αφσιρετικά και ολοκληρωτικά εννοιολογικά εάν αντικρύσουμε και αντιμετωπίσουμε τη γένεση του Μινωϊκού, Κυκλαδικού, Μυκηναϊκού πολιτισμού, στο πέρασμα στη γεωμετρική εποχή, θα συμπεράνουμε ότι οι άνθρωποι εθέλησαν να δημιουργήσουν το δικό τους χώρο σε δικό τους χρόνο. Η προαιώνια γένεση θεών σηματοδότησε το ότι προσδιορίσθηκαν στο θέμα της κίνησης των συμπαντικών δυνάμεων.

Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι: ποιο μέγεθος γεννήθηκε πρώτο: οι θεοί ή τα επίγεια βασίλεια των Κυκλαδιτών, Μινωϊτών, Μυκηναίων; Μάλλον η σειρά ξεκίνησε από τον Ουρανό και αυτό είναι πράγματι μία σημαντική διαπίστωση: μέσα από τη μυθολογία, τον ερμητισμό, τον ορφισμό, το διονυσιασμό, τα απολεσθέντα έπη, οι άνθρωποι άρχισαν να ζούν σε σχέση με συγκεκριμένες συμπαντικές δυνάμεις τις οποίες ωνόμασαν θεούς διότι απλά εθέλησαν να τις θεώνται, βλέπουν, σε ένα νοητό συμπαντικό κύκλο τον οποίο γρήγορα ταυτοποίησαν ώς το κομμάτι του ουρανίου σύμπαντος μέσα στο οποίο θα μπορούσαν να κινηθούν: δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι πολιτισμοί προσδιορίσθηκαν σε σχέση με θεούς. Τι πραγματικά αντιπροσωπεύουν οι θεοί και γιατί είναι οι θεοί ώς κράτος συμπαντικό το οποίο εγέννησε το ανθρώπινο βασίλειο (Κυκλαδιτών, Μινωϊτών, Μυκηναίων): πόσο σημαντικό είναι ότι στη μυθολογία πρώτα  υπήρξαν ο Ουρανός και η Γή, ο Κρόνος και η Ρέα, οι λοιποί θεοί, και έπειτα τα βασίλεια των Μυκηναίων, των Κυκλαδιτών, των Μινωϊτών;

Η ταξιθέτηση των συμπαντικών δυνάμεων υπό τη μορφή των θεών σημαίνει ότι οι άνθρωποι της γεωμετρικής εποχής ταξιθέτησαν το χώρο τους και το χρόνο τους από τον ουρανό προς τη γή, ώρισαν ότι πρέπει να είναι δυνατοί (Δίας) Σοφοί (Αθηνά) να ρέουν και να κινούνται (Ήρα): πράγματι όλα αυτά τα χαρακτηριστικά τα βλέπουμε στη δύναμη των Μινωϊτών, στην εξυπνάδα των Κυκλαδιτών στην προσπάθεια των Μυκηναίων να κυριαρχήσουν στο χώρο και χρόνο. Άρα η κίνηση των ανθρώπων ξεκίνησε από τη θεωρία της δύναμης του ουρανού προς την ενέργεια της πράξης επί της γής: άρα πολιτισμός είναι ο τρόπος προσαρμογής της θεωρίας της δύναμης στην ενέργεια της πράξης: ο Μυκηναίος ομοιάζει στη δύναμη του ουρανίου Διός και έπειτα διά αυτής της δυνάμεως ζεί και πράττει στη γή: όλο αυτό τον καλλιεργεί και είναι ο πολιτισμός και η γένεση της πολιτιστικής ιστορίας, ότι ο άνθρωπος δεν κινείται με βάση την άμεση αισθητηριακή αντίληψη αλλά με βάση τη θεωρία την οποία το μυαλό του συλλαμβάνει εκ του σύμπαντος που του ανήκει και έπειτα προσαρμόζοντας όλη αυτή τη θεωρία επί της γηϊνης πράξεως του Βασιλείου, της Πόλεως κράτους, της αυτοκρατορίας κ.λ.π.

Φυσικώ τω λόγω στην αρχή ήσαν ολίγοι αυτοί οι οποίοι μετείχαν αυτού του συμπαντικού δημιουργήματος: έβαιναν προς τους βωμούς των Θεών (Βασιλείς) ώστε να αποδώσουν τα δέοντα στους Θεούς (στη ρεύση των συμπαντικών δυνάμεων) οι οποίοι θα μετέτρεπαν την απορρέουσα εξ αυτών  δύναμη σε πολιτισμό, οικονομία, κοινωνικότητα κ.λ.π.: Σταδιακά όλο και περισσότεροι συμμετείχαν σε αυτό το διασυμπαντικό παίγνιο ειδικά όταν άρχισε η γή να αποδίδει καρπούς, το εμπόριο να προσφέρει ύλη, η θάλασσα καρπούς και επικοινωνίες: σταδιακά οι άνθρωποι έστρεψαν το βλέμμα από το σύμπαν ώς δημιουργία θεϊκών δυνάμεων στη γή ώς τόπο εφαρμογής αυτών των δυνάμεων: είναι η απαρχή της πόλεως κράτους: όλο  και περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να αναπτύσσονται διότι η ρεύση των συμπαντικών δυνάμεων άρχισε να αποδίδει μέσα από την ίδρυση βασιλείων τα οποία άρχισαν να αναπτύσσουν τους ανθρώπους και σταδιακά να τους αφυπνίζουν: οι άνθρωποι σταδιακά δεν ήθελαν τόσο τις συμπαντικές δυνάμεις όσο τις επίγειες εφαρμογές τους: είναι η αρχαϊκή εποχή, το αδυνάτισμα των βασιλέων οι οποίοι ήταν οι σύνδεσμοι με τους θεούς: τώρα οι άνθρωποι άρχισαν να νοιώθουν δυνατοί διότι τα βασίλεια (των Μυκηνών των Μινωϊτών των Κυκλάδων) κατέβασαν όλες εκείνες τις συμπαντικές δυνάμεις οι οποίες τους έμαθαν να ζούν και να αποκτούν αγαθά: άρα σταδιακά οι αγρότες και οι γεωργοί και οι ναυτικοί άρχισαν να αποκτούν πλούτο ο οποίος καταργούσε τους βασιλείς, και μετατόπιζε το κέντρο  των ανθρώπων όχι στην καταγωγή αλλά στον αποκτηθέντα πλούτο: είναι η εποχή της αριστοκρατίας, σταδιακά της ολιγαρχίας, σταδιακά άρχισε στην αρχαϊκή εποχή να επικρατεί όσα εδημιούργησε ο άνθρωπος ώς άνθρωπος: Η φυλή, η γλώσσα, τα ήθη, η θρησκεία, ο τρόπος: δεν σταμάτησε βέβαια να υπάρχει η καταγωγή, το εύ γένος, η σύνδεση με το θείο σύμπαν (αριστοκρατία): αλλά οι άνθρωποι άρχισαν να αυτοαναπτύσσονται μέσα από ό,τι καθόρισε ο Ηρόδοτος ώς : ομότροπον, ομόφυλον, ομόθρησκον, ομόγλωσσον, όμαιμον: διότι άρχισαν να καλλιεργούν το δικό τους τόπο στη γή μιάς και αρκετά ασχολήθηκαν με το σύμπαν και τη διαγράμμισή του.

Σταδιακά όλο και περισσότεροι άνθρωποι γεύονταν τα αγαθά του πολιτισμού, της γής, της θάλασσας. Ο Σόλων το είδε ξεκάθαρα αυτό και έδωσε το οικονομικό κριτήριο: διότι όλοι πλέον είχε σχέση με το σύμπαν και το θείο, άρα κανείς δεν διέφερε όπως κάποτε οι βασιλείς: σε τι λοιπόν διέφεραν; Στον πλούτο. Διότι στα κριτήρια του Ηροδότου ήταν όμοιοι: άρα οι άνθρωποι στρέφονται στη δημιουργία της δικής τους ιστορίας: η πόλη-κράτος σηματοδοτεί την γραφή της ιστορίας αποκλειστικά από τον άνθρωπο διότι πλέον κανείς δεν διακρίνεται με θεία ή γλωσσικά ή άλλα κριτήρια παρά μόνον με τον πλούτο και την προκοπή που μπορεί ο καθείς να δημιουργήσει: για αυτό και στο κλεινόν άστυ αποθεώνεται ο νούς ώστε να φανεί η προσωπική διαφορά των ανθρώπων με βάση τη συμμετοχή στο νού (πολιτική αρετή) και στις τέχνες της γής (τεχνική αρετή): για αυτό οι Σπαρτιάτες ποτέ δεν έγιναν σαν την Αθήνα πόλη-κράτος διότι δεν εθέλησν να αποσχισθούν από το σύμπαν ώς φορέα δυνάμεων αποθεώνοντας τον άνθρωπο και την ατομική του δημιουργία (όπως το έπραξαν οι Αθηναίοι και άλλες Πόλεις κράτη εν Ελλάδι).

Η πόλη κράτος στην κορύφωσή της απελευθερώνει την ανθρωπίνη δραστηριότητα για αυτό και γεννά το απολύτως ατομοκεντρικό πρόσωπο το οποίο δεν έχει ανάγκη τα όρια της πόλεως κράτους και μπορεί να ζήσει σε ένα κόσμο όπως θέλει φτιάχνοντάς τον όπως θέλει αυτός: το ύψιστο σημείο της πόλεως κράτους είναι η γένεση του Ατόμου ώς πλήρως ανεξαρτήτου οντότητος επί της γής, για αυτό ο Σωκράτης είναι ο πρόδρομος του Λουθηρου, είναι το άτομο το οποίο αποθεώνει τον εαυτό του χωρίς να έχει ανάγκη τους άλλους παρά μόνον την εμπιστοσύνη του στο νού: αυτό το άτομο όμως διαλύει την πόλη-κράτος διότι έχει πλήρως απεξαρτητοποιηθεί από θεούς και ανθρώπους και είναι έτοιμο να δημιουργήσει το δικό του οικουμενικό κράτος με κριτήρια τα θεωρήματα και πεπραγμένα του λόγου του.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Σωκράτης είναι επί της ουσίας ο πρόδρομος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του οικουμενισμού του λόγου (διά των επιρροών του επί του Αριστοτέλους): Ο Μέγας Αλέξανδρος είχε κατανοήσει (μέσα από τη σύλληψη του Αριστοτέλους ότι ο άνθρωπος είναι μορφή + ύλη =ουσία) ότι ο άνθρωπος ώς μορφική και υλική ουσιώδης οντότητα είναι συνεχής εκτύλιξις δύναμης και ενεργείας η οποία αγκαλιάζει όλο το χώρο και χρόνο της γής χωρίς περιορισμό: είναι η πρώτη εικονική αυτοκρατορία. Υπό την έννοια ότι ο άνθρωπος ώς άτομο ώς εικόνα αυτοτελείωσης είναι ικανός να κυριαρχήσει επί της γής διότι ο νούς του τόσο πολύ έχει συλλάβει τις επαγωγικές και οριστικές αρχές που διέπουν τον κόσμο εντός του νοός ώστε για πρώτη φορά όλοι οι άνθρωποι ενώνονται με βάση το νού: για αυτό και οι Ελληνιστικοί χρόνοι ενώνουν τους ανθρώπους ενώπιον της γλώσσας, του τρόπου, της θρησκείας, των εθίμων διότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν ώς νοήμονα όντα να αποκτήσουν όλους αυτούς τους προσδιορισμούς.

Όμως υπήρχε ένα μεγάλο πρόβλημα: το παρελθόν δεν μπορούσε να περιχωρηθεί στο παρόν, όλοι οι λαοί και τα Έθνη δεν ήταν δυνατόν να αφομοιωθούν στο νεότευκτο λόγο του Νοός ο οποίος σμιλεύθηκε στην Ελλάδα και άρχισε να απλώνεται στην οικουμενικότητα. Η Ρώμη ανέλαβε αυτό το έργο, για αυτό ο Ελληνικός πολιτισμός διά της Ρώμης εξαπλώθηκε σε όλον τον κόσμο όχι ώς σκέψη ή θεωρία αλλά ώς τρόπος πράξης και δικαιοσύνης: Αποτελεί εξισορρόπηση ανάμεσα στα Έθνη και στους Λαούς υπό την Ρωμαϊκήν ισχύν (η οποία μετέφερε τη συμπαντικότητα των θεών, την ενικότητα του Πλωτίνου, την Στωϊκή και Επικούρεια απαρχή, την ένωση όλων ενώπιον του Ενός (ως ανθρώπου Αυγούστου και ώς Θεού Ιησού) όλοι οι άνθρωποι να νοιώσουν κοινή εξουσία και προορισμό: για αυτό και ο Ιησούς απολογείται στον Πιλάτο: πρέπει η Ρώμη να ενώσει τους πάντες ώς λόγος ισχυρός ο οποίος ενώνει τους πάντες και τα πάντα, επειδή αυτό είναι ισορρόπηση και συμμετρία είναι η δικαιοσύνη η οποία επικράτησε στον κόσμο: εάν η πόλη κράτος προσφέρει το Νού ώς ηθική ατομοκεντρική η Ρώμη προσφέρει το Νού ώς παγκόσμιο δικαιοσύνη του προσωπικού σε σχέση με το θεό και τον αύγουστο ανθρώπου. Ο κόσμος πλέον γίγνεται Ένα και οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να ενωθούν ενώπιον κοινών αρχών (όπως η πολιτική, η θρησκεία ώς επίγειο σύστημα, η επιστήμη η τεχνολογία κ.λ.π). Το βυζάντιο παραλαμβάνει από τη Ρώμη τον Ενικό άνθρωπο ο οποίος ήταν έτοιμος να οργανωθεί υπό ενός αυτοκράτορος και ενός θεού ώς χριστιανικό ενιαίο πρόσωπο. Για αυτό εξάλλου το πέρασμα από την παλαιά στη νέα Ρώμη έγινε χωρίς επανάσταση και αναίμακτα: ο άνθρωπος αυτοπροχώρησε στα επόμενα στάδια που ο ίδιος είχε ετοιμάσει.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.