Διδάσκοντας τον Μεγάλο Αλέξανδρο: Ιστορία Α΄λυκείου.

 

Διδάσκοντας τον  Μεγάλο Αλέξανδρο: Ιστορία Α΄λυκείου.

Ο 4^ος αιώνας π.Χ είναι ένας σημαντικός αιώνας.  Θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε ότι είναι ο αιώνας της ανάδειξης του Ανθρωπίνου Προσώπου ως Πραγματικού Μεγέθους. Αυτό το μέγεθος αποτελεί άθροισμα μορφής (είδους) και υλικής εικόνας, σκέψης και πράξης, ιδέας και αξίας. Μέσα από τα εργαστήρια του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους επετεύχθη το μεγάλο ζητούμενο: η πορεία από τη Φύση από εκεί στην Πόλη και από εκεί στον Πολίτη: ο 4^ος αι.π.Χ είναι ο αιώνας όπου ο  Πολίτης της Πόλεως Κράτους καταργείται και απομένουν οι ιδεατές και ηθικές δυνάμεις του ώστε να ενδύσουν το Νέο Υποκείμενο το οποίο είναι Πρόσωπο ικανό να ζήσει σε ένα κόσμο πέραν της Πόλεως Κράτους: άρα αυτό το οποίο κατ΄αρχάς έπραξε ο Μέγας Αλέξανδρος είναι το να μετασχηματίσει τον Πολίτη σε Πρόσωπο (σκεπτόμενο και πράττον) ενός ανοικτού κόσμου: ίσως σε Πολίτη ενός ανοικτού κόσμου πέραν της Πόλεως Κράτους.

Η πνευματική αρχή είχε γίνει με τους Σοφιστές και το Σωκράτη: αυτοί κατήργησαν τα στενά σύνορα της Πόλεως κράτους διότι προσέφεραν στο Υποκείμενο πνευματική ταυτότητα: Ο μαθητής του Σωκράτους πρώτα είναι σκεπτόμενο Όν και έπειτα Αθηναίος: για αυτό και προέχουν (όπως βλέπουμε στην Απολογία του) η μαιευτική σχέση με το Αγαθό, το Θάνατο, τη Ζωή του Λόγου, τις ιδέες και τις αξίες. Ετοιμάζεται το υπερπολιτικό Υποκείμενο το οποίο μέσω των επαγωγικών και οριστικών αρχών διαλύει τα σύνορα της Πόλεως Κράτους και ενώνει τον κόσμο κάτω από κοινές ιδέες και αξίες: Αυτός είναι ο Άνθρωπος του Λόγου ο υπέρπολιτικός Προσωπικός Άνθρωπος ο οποίος διαμοιράζεται  διά του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Οι πόλεμοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα πρέπει να τεθούν στην ιστορική σειρά από τον Τρωϊκό πόλεμο (ο αγώνας περί της Ωραίας Υπάρξεως) προς τους Περσικούς πολέμους (Εθνική ταυτότητα των Ελλήνων) έως τον Πελοποννησιακό πόλεμο (διάλυση των Πόλεων-Κρατών). Οι πόλεμοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι η ολοκλήρωση του Πελοποννησιακού πολέμου και η απάντηση του Αριστοτελικού Υποκειμένου (υπό τη μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου) στα δύο βασικά Θουκυδίδεια ερωτήματα. Μπορεί να βελτιωθεί η Ανθρωπίνη Φύσις; Μπορεί να δημιουργηθεί ένας κόσμος Νόμου και Λόγου, κτήμα ες αεί. Ο Μέγας Αλέξανδρος απαντά έμμεσα στο Θουκυδίδη ότι η Ανθρωπίνη Φύση μπορεί να εκλεπτυνθεί μεταφέροντας την Παγκοσμιότητα του λόγου, δεν είναι τυχαίο ότι αυτός ο Λόγος έγινε το όχημα εξέλιξης του Ρωμαίκού δικαίου, του παγκοσμίου ρωμαίου πολίτου, του Προσωπικού Οικουμενικού Αυγούστου και του Θεανθρώπου Ιησού, οι οποίοι ένωσαν τον κόσμο και τους Ανθρώπους προβάλλοντας την Πίστη ότι η Ανθρωπίνη Φύσις μπορεί να βελτιωθεί στην οδό προς τη  Βασιλεία των Ουρανών.

Η προετοιμασία του τοκετού του Αλεξανδρείου Λόγου είναι μακρά. Μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο οι Έλληνες φιλόσοφοι ωλοκλήρωσαν αυτό το οποίο ήδη είχαν ξεκινήσει με την προ-σωκρατική αλλά και την μετα-σωκρατική φιλοσοφία. Ουσιαστικά η προσωκρατική Φύσις ως Συμπαντική καθεαυτή δύναμις, αντικαταστάθηκε από τις Σωκρατικές νοητικές ιδέες οι οποίες οδήγησαν στους περιφήμους επαγωγικούς και οριστικούς λόγους του Σωκράτους (Πλάτωνος): αυτό το σημείο πρέπει να αναλυθεί έτι περαιτέρω διότι είναι αυτό το οποίο έτεξε τον Λόγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως ιστορική συνέχεια.

Ο Αθηναϊκός Λόγος προχώρησε σε μία οντολογική ιστορική κίνηση, την ίδια εποχή κατά την οποία στην Ανατολή εμφανιζόταν ένα μεγεθος όπως του Ενός θεού, στα μέρη της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου η Ενικότητα του Ενός θεού άρχισε να εξαπλώνεται: η παλαιά διαθήκη αυτή περίπου την εποχή αρχίζει να περνά από τα χείλη των ανθρώπων στα γραπτά κείμενα: Παντού του Κόσμου απλώνεται μία αγάπη για το Έν: επίσης: παντού του κόσμου αρχίζει να απλώνεται η προσπάθεια του Ανθρωπίνου Νοός να Ομιλήσει για το Έν, τη Φύση, τον Άνθρωπο. Ο Λόγος εξαπλώνεται υπό την επήρεια του Ενός Αγαθού και της Ηθικής  του, των κοσμικών εξηγήσεών του, προσφέροντας σύμπαν, χαρακτήρα, ηθική και όλο και περισσότερη πνευματική ασφάλεια ότι η εποχή της Λογικότητας κάτι το καλύτερο θα φέρει: άρα ο Μέγας Αλέξανδρος απλά εφήρμοσε τον Ελληνικό Λόγο σε υποδοχές έτοιμες να υποδεχθούν τα προϊόντα του Ενός Νοός ο οποίος εξαπλώνεται ως Ενικότητα στα πέρατα του κόσμου , οδηγώντας μοιραία στο πρότυπο του Ενός Προσωπικού Παγκοσμίου Ανθρώπου: Καθόλου τυχαία αυτό το πρότυπο του Αλεξανδρείου Λόγου οδηγεί στον Παγκόσμιο  Ρωμαίο Πολίτη στον καθολικό Βυζαντινό χριστιανό Άνθρωπο, στον Homo universalis της  δύσης.

Ας επιστρέψουμε στην Αθήνα του Αναξαγόρου: Ο Άνθρωπος έχοντας εξηγήσει την κίνηση του κόσμου (ύδωρ, Αήρ, πύρ, Γαία , γίγνεσθαι και Είναι) προχωρεί στο Επόμενο βήμα: θεωρεί ότι ο Νούς του μπορεί να κυβερνήσει τον Ανθρώπινο Εαυτό ενωμένος διά των ιδεών και αξιών με τη Φύση, τον Κόσμο τους Άλλους: το βήμα είναι τεραστίων διαστάσεων: αυτός ο Νούς μεταφέρθηκε από τον Αλέξανδρο στην Ανατολή η οποία ήδη  είχε ετοιμασθεί μέσα από την άνοδο του ποικίλο θεϊστικού μονοθεϊσμού (Μεσοποταμία, Αίγυπτος κ,λ.π).  Εξάλλου οι Έλληνες μέσα από τα υπερπόντια εμπορικά ταξείδια τους είχαν αναπτύξει και  εξελίξει τη διαλεκτική του Ενισμού. Όσο πιο πολύ προόδευε ο Άνθρωπος (οικονομικά, πνευματικά, πολιτισμικά) τόσο πιο πολύ ωδηγείτο στον Ένα θεό ώστε γρήγορα διά του Λόγου να λάβη τη Θέση του: η Θεοποίηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έπειτα του Αυγούστου αποδεικνύουν του Λόγου το αληθές. Όπως θα έλεγε και ο Έγελος ο Αλέξανδρος ήταν ένα από τα πνεύματα της Ιστορίας τα οποία απλά παρήλασαν σε οδούς ετοίμους ιστορικώς.

Η νοησιοκρατική Αττική φιλοσοφία αντικατέστησε τη Φύση ως εξωτερική συσσωρευτική μονάδα δυνάμεων με το Νού ως εσωτερική συσσωρευτική μονάδα ιδεών και αξιών: ο Σωκράτης προχώρησε σε μία ασύλληπτη Νευτώνεια (για την εποχή)Επανάσταση: ένωσε το σύμπαν και τους ανθρώπους με τις καθολικές ιδέες του Καλού, του Ωραίου, του Αγαθού, του Λόγου, των Αρετών,  του Δικαίου, του Νόμου (όσα υπάρχουν στους Πλατωνικούς διαλόγους): Για πρώτη φορά δύο άνθρωποι οι οποίοι ζούσαν σε διαφορετικά μέρη θα μπορούσαν να βλέπουν τον Κόσμο το Θεό τον Άνθρωπο τη Φύση ομοίως τω τρόπω: διότι όλα υπό τη μορφή επαγωγικών ιδεών μεταφέρθηκαν σε κάτι κοινό: στον Ανθρώπινο Νού: ο Μέγας Αλέξανδρος ως μαθητής του Αριστοτέλους το γνώριζε: εάν προσέξουμε οι εκστρατείες του, η επαφή του με τον Αχιλλέα, με  τους λοιπούς Έλληνες, με τους κατεκτημένους λαούς, εάν αναλύσουμε το επιγονικό και μετά τις εκστρατείες πρόγραμμά του (ένωση Λαών διά εθίμων νόμων και συνηθειών) θα καταλάβουμε ότι ο Μέγας Αλέξανδρος αντιμετώπιζε τους Ανθρώπους ως φορείς Ενός Λόγου όπως τον διδάχθηκε από το δάσκαλό του Αριστοτέλη.

Για αυτό εξάλλου απέρριψε και απερρίφθη από τους Λακεδαιμονίους (πέρα από τις επιφανειακές εξηγήσεις που παρέχουμε): οι Λακεδαιμόνιοι ουδέποτε ως Οντολόγοι του Ταϋγέτου, του Μέλανος ζωμού και της Λυκουργείας σκληρότητος δεν εδέχθησαν το Λόγο: για αυτό εξάλλου δεν επίστευσαν ότι οι Αθηναίοι θα πολεμήσουν ενάντια στους Πέρσες στο Μαραθώνα: για αυτό και δεν εδέχθησαν το Μεγάλο Αλέξανδρο: πίσω από το Αριστοτελικό λόγο ο οποίος διείπε τον Μακεδόνα Βασιλέα οι Σπαρτιάτες είδαν την εξαφάνιση  του Οντολογικού κόσμου τους: δικαίωσαν και το Μακιαβέλι ο οποίος θεωρούσε την απόμάκρυνση από τον τόπο αιτία εξαφάνισης ενός Λαού ενός Έθνους: ο Αλέξανδρος είναι το τελικό στάδιο επέκτασης του Ελληνικού Λόγου κατασκευάζοντας το παγκόσμιο έλλογο Υποκείμενο υπό κοινές ιδέες και αξίες : αυτό ήταν αδιανόητο για τους Λακεδαιμονίους του συγκεκριμένου Φυλετικού Οντολογικού Υποκειμένου.

Ο Σωκράτης λοιπόν ένωσε τους Ανθρώπους υπό το Λόγο του κοινώς νοητικώς αντιληπτού σύμπαντος: για αυτό και τον εδολοφόνησαν οι Αθηναίοι: κατήργησε την πολιτική μοναδικότητά τους : πλέον ο Πολίτης αντικαθίσταται από το Νοήμον Υποκείμενο το οποίο δεν περιορίζεται από τα στενά όρια της Πόλεως Κράτους αλλά πρέπει να ελέγξει την παγκόσμιο ελευθερία του (αυτό συνέβη με τους μετέπειτα θρησκευτικούς και πολιτικούς διαχωρισμούς των ανθρώπων): ο Πλάτωνας ως άλλος δημιουργός διά της Παιδείας του δημιουργεί την καινή ανθρωπίνη νοητική φύση: διά της παιδείας : ξεπλένει τον άνθρωπο του Πελοποννησιακού πολέμου μέσω των αρετών και των ιδεών και αξιών: προσφέρει μία ακόμη ευκαιρία διότι κατήργησε διά της παιδείας του Αγαθού και της  Ηθικής των Ιδεών την ακατέργαστο Θουκυδίδεια φύση: το Πλατωνικό Υποκείμενο μετέδωσε ο Αλέξανδρος σε έναν κόσμο ο οποίος ήταν έτοιμος προς αποδοχή διότι οι άνθρωποι πλέον όλο και περισσότερο αντιλαμβάνονταν ότι έχουν να κάνουν πολλά στη γή.

Ο Αριστοτέλης όμως προχώρησε ακόμα παραπέρα από το δάσκαλό του: δεν άφησε τον άνθρωπο παίγνιο και άθυρμα των ιδεών: προσωποποίησε πλήρως τον άνθρωπο (Μεταφυσικά): ο άνθρωπος είναι άθροισμα ύλης και μορφής: ο Νίκος είναι διαφορετικός από τον Κώστα διότι η ύλη  του σώματος και η μορφή του είδους (των πνευματικών και ηθικών δυνατοτήτων) είναι μοναδικά στίγματα: η στιγμή αυτή είναι μεγαλειώδης και είναι η στιγμή γένεσης του Μεγάλου Αλεξάνδρου: σε αντίθεση με το Θεμιστοκλή τώρα δεν είναι ντροπή ή αιτία εξοστρακισμού ένας άνθρωπος να ξεχωρίσει τόσο πολύ όσο ο Αλέξανδρος με βάση τη  μορφή και το  είδος του: ο Αλέξανδρος μέσω της μορφής του και του είδους του παιδιόθεν ένοιωσε μοναδικός για μεγάλα πράγματα: είναι το παιδί του Αριστοτελείου Λόγου: αυτό εξάλλου υπονοεί και ο Πλούταρχος όταν μας αναφέρει ότι παιδιόθεν ζούσε σε φάσεις απομόνωσης και ξεχωριστής ιδιαιτερότητας.

Οι καιροί ήταν έτοιμοι: η φιλοσοφία είχε κάνει τη μεγάλη μετατόπιση: δεν ησχολείτο με την Πόλη και τον Πολίτη: ασχολείται με τον ατομικό ουδέτερο άνθρωπο ως δυνατότητα: ο Επίκουρος και οι Στωικοί αγνοούσαν αυτά τα μεγέθη: ησχολούντο με τον άνθρωπο ως τέτοιο: εάν προσέξουμε ο Αλέξανδρος είναι μία συνέχεια του Αριστοτελικού λόγου: πώς ο άνθρωπος με βάση τη μορφή του και το είδος του (πνευματικές και ηθικές δυνατότητες) μπορεί να ξεχωρίσει: συγχρόνως ο Επίκουρος εδίδαξε την πνευματική διαύγεια ενάντια στον πόνο, οι Στωϊκοί ολοκλήρωσαν την ατομική επανάσταση  λέγοντας ότι ο άνθρωπος είναι πολίτης του κόσμου: άρα ο Αλέξανδρος είναι ο νέος άνθρωπος: αυτός που ξεπερνά την Πόλη και τον Πολίτη: δεν  έχει Πόλη δεν είναι Πολίτης: είναι ο Άνθρωπος του Λόγου ο οποίος φέρει επάνω του όλα όσα λέγει διά  του συνδυασμού Νοός και πράξης: ο Αλέξανδρος είναι ο υλοποιητής του Αριστοτελικού και μεταΕπικουρείου ζεύγους: σκέφτομαι και πράττω άρα υπάρχω: πλέον το θεωρητικό μοντέλο καταρρίπτεται όπως και το άλογο πρακτικό βίωμα: ο άνθρωπος έχει αξία όταν σκέπτεται και πράττει: πλέον ο Άνθρωπος είναι παγκόσμιος, συνδυάζει σκέψη και πράξη, ο Νούς ολοκληρώνεται διότι ενώνει πλήρως τον Άνθρωπο με τον Κόσμο ως αντανάκλαση  του Νοός: για αυτό και ο Αλέξανδρος δεν φοβείται την παγκοσμιότητα: σκέπτεται και πράττει: διά του λόγου: το βλέπουμε στο γόρδιο δεσμό.

Ο  Αλέξανδρος λοιπόν σηματοδοτεί την ανθρωπίνη εποχή της επικράτησης του ανθρωπίνου καθολικού λόγου: διότι ο Νούς  ως Σκέψη και Ήθος μπορεί να ενώσει τους ανθρώπους οι οποίοι έχουν τον Κοινό Νού: για αυτό εξάλλου την ανατολή εθέλησαν ως σπίτι τους και η  Ρώμη και ο Χριστιανισμός: ο Αλέξανδρος εγκαινιάζει τη εποχή της ανθρωπίνης εξουσιαστικής παντοδυναμίας η οποία προϊόντος του χρόνου όλο και περισσότερο θα φεύγει από τα χέρια του θεού. Ο Αλέξανδρος ουσιαστικά εγκαινιάζει την εποχή της ανθρωπίνης εξουσιαστικής παντοδυναμίας η οποία πολλές  φορές είχε και έχει το Λόγο ως πρόφαση.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.