Αρχαία Ελληνικά από μετάφραση γ΄γυμνασίου, Ελένη Ευριπίδου. Φύλλο εργασίας. Πρόλογος, στ. 1-45.

Υπόθεση: βρισκόμαστε στην Αίγυπτο, τη χώρα του Νείλου. Παλαιά βασίλευε εκεί ο Πρωτέας, τώρα βασιλεύει ο γιός του ο Θεοκλύμενος, ο οποίος  μάλιστα έχει και μία αδελφή τη Θεονόη. Εκεί ευρίσκεται η Ελένη διότι το είδωλό της πήγε στην Τροία, η Ελένη μας εισάγει μέσα από τον πρόλογο στην τραγική της ιστορία και μας συστήνεται.

Η τραγικότητα της Ελένης έγκειται στο ότι ενώ δεν ευθύνεται για το προσωπικό της δράμα (έχασε την οικογένειά της, ευρίσκεται σε μία ξένη χώρα, προκάλεσε (πιστεύουν οι άνθρωποι) έναν ιδιαίτερα φονικό πόλεμο) παρά ταύτα πληρώνει όλα όσα της προκάλεσαν άλλες δυνάμεις με το προσωπικό της δράμα και πόνο. Εισάγεται λοιπόν η έννοια της προσωπικής ευθύνης η οποία τόσο πολύ θα απασχολήσει τους ανθρώπους τα επόμενα χρόνια. Η Ελένη πάντως είναι παγιδευμένη μέσα στα παιχνίδια των θεών, την τραγική της μοίρα καθόρισαν δυνάμεις που δεν μπορεί να ελέγξει, ο Ευριπίδης θέτει το πρόβλημα των ορίων –γνωσιολογικών και αξιολογικών- της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Η προσωπικότητα της Ελένης ως γόνος βασιλικής οικογένειας εμφανίζεται εδώ με όλα τα γνωρίσματα που επιβάλλουν η αριστοκρατική της καταγωγή και η γυναικεία φύση της. Είναι αφοσιωμένη στην οικογένειά της και στο σύζυγό της, είναι αθώα και θέλει να επιστρέψει στη ζωή που της ανήκει. Πληρώνει όμως την ωραιότητά της μέσα από τις απάτες των θεών, ο Ευριπίδης μεταφέρει τις φιλοσοφικές αλήθειες ότι το ωραίο και το καλό ξεχωρίζουν και είναι αυτές οι αξίες οι οποίες μοιράζονται στους ανθρώπους οι οποίοι με βάση αυτές αναπτύσσουν και τους εαυτούς τους και τον κόσμο.

Ο έλεος και ο φόβος , το τραγικό αδιέξοδο της ηρωΐδας, το αίσθημα της δυσφορίας για τον έγκλεισμό της σε καταστάσεις που δεν αποτελούν επιλογή της, από τις οποίες ο μόνος τρόπος για να αποδράσει είναι ο θάνατος δημιουργούν στους θεατές το αίσθημα του ελέους και του φόβου.Οι Αριστοτελικοί αυτοί όροι στην περίπτωση της Ελένης μεταπλάθονται σε ένα είδος κλειστοφοβικού συναισθήματος ανασφάλειας.

Οι θεολογικοί προβληματισμοί της Ελένης ξεχωρίζουν: Η Ελένη αμφιβάλλει για την αλήθεια της φήμης (στ.25) που τη θέλει κόρη του θεού Διός, δεν θεωρεί ότι ένας τόσο δυστυχισμένος άνθρωπος μπορεί να έχει  θεία καταγωγή, προσπαθεί να αυτοσυνειδητοποιηθεί πλήρως. Πάντως δεν εκφέρει κάποια επιθετική κρίση για τις θεές, την Αφροδίτη και την Ήρα και την Αθηνά, είναι μάλλον ένας ψυχρός περιγραφητής των γεγονότων. Θέλει απλά να δείξει την κατάστασή της, δεν έχει σημασία να κρίνει, ο ρεαλιστής Ευριπίδης θα ρίξει πολύ μεγάλο βάρος στην μετέπειτα πράξη.

Σχεδιαγράμματα: 

                                                 Πρωτέας

 

                         Θεοκλύμενος             Θεονόη

 

                                     Λήδα     Τυνδάρεως

 

             Ελένη   Κλυταιμνήστρα Διόσκουροι (Κάστωρ και Πολυδεύκης).

 

Σκοπός προλόγου: 1) εισάγει τους θεατές στην υπόθεση

                                   2) εντάσσει το έργο στον ευρύτερο μύθο

                                   3)προετοιμάζει τους θεατές για τη συνέχεια.

 

Ασκήσεις.

1) Να δικαιολογήσετε την τραγικότητα της Ελένης.

2) Να σημειώσετε μία βασική ιδέα την οποία συζητεί ή υπονοεί η Ελένη.

 

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.